با توهم کاپگراس آشنا شوید

جامعه ۲۴- شادی مکی: توهم کاپگراس اختلالی ترسناک و عذاب‌آور است که مبتلایان را درگیر خود می‌کند. این بیماری می‌تواند تمام تصور فرد از افراد پیرامون خود را تغییر داده به نحوی که احساس اعتماد و امنیت خود را نسبت به اطرافیانش از دست بدهد. افراد مبتلا به این بیماری اطرافیان خود را به چشم شیادانی می‌بینند که جایگزین افراد اصلی زندگی‌شان شد‌ه‌اند.

در حقیقت توهم کاپگراس یکی از نشانگان روانشناسی بوده و بیمار به صورت هذیان‌گونه‌ای باور دارد که اطرافیان او خودشان نیستند و بدل آن‌ها هستند یعنی به این باور می‌رسند که اطرافیان‌شان شیادانی هستند که نقش افراد اصلی را بازی کرده و جایگزین آن‌ها شده‌اند و در رفتار و گفتار و حرکات کاملا شبیه نزدیکان واقعی آن‌ها هستند، این افراد حتی در صورت شواهد مخالف نیز توهم خود را حفظ می‌کنند.

همچنین در انواع دیگر این سندروم، بیمار مشابه همین توهمات هذیانی را نسبت به حیوانات خانگی و حتی تصویر منعکس‌شده خودش در آینه بروز می‌دهد.

به گزارش جامعه ۲۴ ، گرچه این سندروم در هر دو جنس وجود دارد، اما در زنان شایع‌تر است همچنین در موارد نادری کودکان نیز به این سندروم مبتلا می‌شوند. تجربه سندروم کاپگراس هم برای خانواده و هم برای خود فرد دردناک است.

کاشف این سندروم یک روانپزشک فرانسوری به نام آن ژان ماری جوزف کاپگراس، بوده که سندروم نیز به نام وی نام‌گذاری شده است.

توهم کاپگراس چیست؟

توهم کاپگراس (Capgras Delusion) یک اختلال نادر روان‌پزشکی است که در آن فرد باور دارد یکی از نزدیکانش—مانند همسر، والدین، یا دوستان—با یک بدل دقیقاً شبیه به او جایگزین شده است. این توهم معمولاً در افرادی با اختلالات روان‌پزشکی مانند اسکیزوفرنی، به‌ویژه نوع پارانوئید، مشاهده می‌شود، اما می‌تواند در اثر آسیب‌های مغزی، زوال عقل، یا بیماری‌های عصبی نیز رخ دهد.  

افرادی که دچار توهم کاپگراس هستند، از لحاظ بصری قادرند چهره فرد موردنظر را شناسایی کنند، اما ارتباط احساسی طبیعی که باید در مواجهه با آن فرد ایجاد شود، وجود ندارد. به نظر می‌رسد این مشکل به اختلال در مسیرهای عصبی مربوط به پردازش هیجانی چهره‌ها مربوط باشد. درواقع، فرد بیمار می‌تواند کسی را که می‌شناسد ببینید اما حس نزدیکی یا آشنایی که باید همراه آن باشد، از بین رفته است.  

برخی مطالعات نشان داده‌اند که این توهم به نقص در ارتباط بین قشر بینایی و سیستم لیمبیک که مسئول پردازش هیجانات است، مربوط می‌شود. به بیان ساده، مغز بیمار می‌تواند چهره را ببیند و تشخیص دهد، اما احساس آشنا بودن آن چهره را دریافت نمی‌کند. این نقص در پردازش اطلاعات باعث می‌شود که فرد باور کند شخص موردنظر، فرد واقعی نیست بلکه یک جعل یا بدل است.  

توهم کاپگراس می‌تواند باعث اضطراب، ترس و حتی پرخاشگری در فرد بیمار شود، چرا که او ممکن است احساس کند در معرض تهدید قرار گرفته است. درمان این اختلال معمولاً شامل دارودرمانی، به‌ویژه داروهای ضدروان‌پریشی، و درمان‌های شناختی-رفتاری برای کمک به بیمار در بازشناسی خطای شناختی خود است. همچنین، در مواردی که آسیب مغزی عامل این توهم باشد، توان‌بخشی شناختی و درمان‌های نورولوژیکی ممکن است مفید باشند.

علت ابتلا به سندروم کاپگراس چیست؟

علت اصلی بروز سندروم کاپگراس وجود اختلال در عملکرد مغز است به این معنا که مغز انسان به‌منظور تشخیص چهره از دو فرآیند مجزا استفاده می‌کند؛ در مسیر اول پیام‌های عصبی به مراکز بینایی در قشر مغز انتقال می‌یابد که نتیجه آن شناخت چهره افراد است. سپس مسیر دوم فعال می‌شود که پیام‌ها را از مرکز بینایی به مرکز دریافت و پردازش احساسات می‌رساند که یک قسمت کاملا متفاوت در مجاورت سیستم لیمبیک مغز است و فرد را در تشخیص چهره موردنظر به قطعیت می‌رساند.

در فرد مبتلا به سندروم کاپگراس مسیر دوم آسیب می‌بیند و فرد مبتلا تنها قادر به شناسایی چهره افراد است، اما نسبت به آن‌ها احساس آشنایی و نزدیکی ندارد. به‌طور کلی بیمار هم افراد واقعی را می‌بیند و هم افراد مشابه آن‌ها را.

علت ایجاد این توهم ممکن است مربوط به اختلال عمل لوب آهیانه‌ای باشد. همچنین این اختلال در بیماران مبتلابه زوال‌ عقل یا باسابقه اختلال اسکیزوفرنی بیشتر مشاهده می‌شود. برخی دیگر از متخصصان معتقدند که این اختلال ناشی از احساس عدم ارتباط، عدم پردازش اطلاعات و خطا در ادراک بوده که علت این وضعیت نیز ترکیبی از تغییرات فیزیکی و شناختی در فرد است که منجر به بروز این اختلال می‌شود.

به گفته محققان بروز این سندروم همچنین در افرادی با اختلالات روانی شایع‌تر است، اما یک‌سوم از بیماران نشانه‌هایی از ترومای سر را دارند و بسیاری دیگر از مبتلایان نیز دچار صرع و آلزایمر هستند.

بیشتر بخوانید:

اگر از خروج از منزل می‌ترسید به اختلال آگورافوبیا مبتلا هستید

 آلیس در سرزمین عجایب، داستان یا اختلال روانی؟

علائم ابتلا به سندروم کاپگراس

به صورت کلی اصلی‌ترین و بارزترین علامت ابتلا به این اختلال توهم و باور شخص به جایگزین شدن یک یا چند نفر از آشنایانش با افرادی شبیه خودش است. به جز هذیان توهم فرد ممکن است هذیان‌های دیگری را نیز تجربه کند. اضطراب و افسردگی از دیگر علائم ابتلا به این بیماری هستند.

درمان سندروم کاپگراس

مراجعه به روانشناس و روانپزشک برای شروع درمان‌های شناخت و دارویی الزامی است این سندروم به دارودرمانی به‌طور نسبی پاسخ مثبت می‌دهد.

در دارو درمانی این سندروم معمولا از دارو‌های آنتی‌سایکوتیک و داروهای‌ضدافسردگی استفاده می‌شود. دارو‌های آنتی‌سایکوتیک، توهم و هذیان و اضطراب فرد را کاهش می‌دهد، در حالی که دارو‌های ضدافسردگی به فرد کمک می‌کند با واکنش‌های عاطفی ناشی از توهم کنار بیاید. توهم کاپگراس غالبا به درمان به طور نسبی پاسخ مثبت می‌دهد.

به گزارش جامعه ۲۴ ، برخی دیگر از متخصصان، اما بر این باورند که هیچ برنامه و دارویی برای درمان این افراد وجود ندارد و باید در اینباره تحقیقات بیشتری صورت بگیرد و گزینه‌های درمانی موجود تنها به کاهش علائم کمک می‌کند.

همچنین یکی از بهترین راهکار‌ها برای کاهش علائم و بهبود بیمار ایجاد یک محیط مثبت و خوشایند است که باعث ایجاد امنیت در فرد مبتلا به سندروم کاپگراس شود.

مراقبت از فرد مبتلا به توهم کپگراس به لحاظ احساسی بسیار سخت است به خصوص اگر شخص مراقب به عنوان فرد جایگزین و شاید تصور شود. با این حال فرد مراقب می‌تواند راهکار‌هایی را برای کمک به بیمار به کار بگیرد.

سعی کنید وارد قلمرو واقعیت آن‌ها (موضوعی که فقط از نظر آنان واقعیت دارد) شوید. اگر به میزان وحشت و آزاری که این افراد از باور خود می‌بینند پی ببرید می‌توانید درک بهتری از دنیای آن‌ها داشته باشید.

سعی نکنید با بحث چیزی را به آن‌ها تفهیم یا آن‌ها را اصلاح کنید. تمام تلاش خود را برای ایجاد احساس امنیت در بیمار بکنید، حتی می‌توانید از آن‌ها بپرسید که چه چیزی نیاز دارند. احساسات آن‌ها را تصدیق کنید.

صدا خیلی در این مواقع کمک کننده است، اگر به این نتیجه رسیده‌ای که فردی مستعد ابتلا به این سندروم هستید آگاه باشید که صدای شما مهم‌ترین کمک‌کننده است، زیرا اولین راهی که می‌تواند ظاهر شما را در ذهن فرد ثبت کند صدای شماست؛ بنابراین اگر امکان آن وجود دارد قبل از ملاقات با فرد بیمار با صدای بلند به او سلام کنید.

درمان دارویی توهم کاپگراس

سندروم کاپگراس یک اختلال روانی نادر است که در آن فرد احساس می‌کند نزدیک‌ترین افراد به او (مانند همسر یا والدین) به شبیه‌سازی یا بدل‌های جعلی تبدیل شده‌اند. این اختلال معمولاً با سایر بیماری‌های عصبی و روانی مانند اسکیزوفرنی، آلزایمر، آسیب‌های مغزی و برخی اختلالات روانی دیگر در ارتباط است. درمان سندروم کاپگراس به شدت بستگی به علل و ویژگی‌های فردی بیمار دارد و در اغلب موارد نیاز به رویکرد چندجانبه‌ای شامل دارو و روان‌درمانی است.

درمان دارویی سندروم کاپگراس به طور کلی بر اساس کنترل علائم و بهبود عملکرد روانی فرد انجام می‌شود. داروهای آنتی‌سایکوتیک، که معمولاً برای درمان اختلالات روانی مانند اسکیزوفرنی تجویز می‌شوند، در درمان این سندروم هم مفید بوده‌اند. این داروها به تعدیل شیمی مغز کمک می‌کنند و ممکن است در کاهش تجربیات هذیانی مرتبط با کاپگراس مؤثر باشند. داروهایی مانند ریسپریدون، اولانزاپین و کتوپروفن، که داروهای ضد روان‌پریشی هستند، معمولاً برای این بیماران تجویز می‌شوند.

همچنین، داروهای ضد افسردگی نیز ممکن است به بیماران مبتلا به سندروم کاپگراس داده شوند، به ویژه اگر نشانه‌های افسردگی یا اضطراب همزمان وجود داشته باشد. داروهای SSRI (مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین) مانند فلوکستین و سیتالوپرام می‌توانند به کاهش علائم افسردگی و اضطراب در این افراد کمک کنند.

علاوه بر این، در برخی موارد، داروهای تنظیم‌کننده خلق و رفتار مانند لیتیوم و والپروات نیز ممکن است برای جلوگیری از نوسانات خلقی شدید و رفتارهای آشفته تجویز شوند. در کنار درمان دارویی، مشاوره روان‌شناختی و درمان‌های شناختی-رفتاری می‌توانند به فرد در مدیریت و تغییر الگوهای فکری غیرواقعی کمک کنند. این درمان‌ها به بیمار آموزش می‌دهند که چگونه به تدریج افکار هذیانی و تجارب غیرواقعی خود را شناسایی کرده و با آن‌ها مقابله کند.

در مجموع، درمان سندروم کاپگراس یک فرآیند پیچیده است که نیازمند ارزیابی دقیق و درمان چندجانبه می‌باشد.