معرفی روستای کندوان، اولین روستای سنگی ایران

جامعه ۲۴- مهدی توفیقی: روستای کندوان یکی از شگفت‌انگیزترین و منحصر به فردترین روستا‌های صخره‌ای ایران و دینا است که از جاذبه‌های گردشگری استان آذربایجان شرقی به شمار می‌رود. این روستا در دل صخره‌های کله قندی جای گرفته است و به روستای کله قندی نیز مشهور است.

این روستای ییلاقی و تاریخی، در دامنه‌های رشته کوه‌های آتش فشانی سهند و در کنار رودخانه کندوان واقع شده است. کوهستانی بودن پیرامون روستای کندوان سبب به وجود آمدن رود‌هایی در سطح مناطق شیب‌دار شده است که به‌سمت دره حرکت می‌کنند و سرشاخه‌های اولیه این رودخانه را تشکیل می‌دهند. در اطراف این روستا مراتع سرسبز زیبایی وجود دارد که هرساله عشایر بسیاری به خاطر بافت سربز منطقه به آن جا کوچ می‌کنند.

به گزارش جامعه ۲۴، همچنین سرتاسر شرق دره را نیز درختان بید کوهستانی، گردو، نارون و بادام تشکیل می‌دهد.
ویژگی منحصر به فرد روستای کندوان، خانه‌هایی صخره از جنس سنگ است که از طریق حفر سنگ‌های کله قندی معروف به کران به وجود آمده است. این صخره‌های کله قندی در اثر فعل و انفعالات آتش‌فشانی کوه‌های سهند ایجاد شده‌اند. توده‌ها و گدازه‌های مذاب آتشفشانی، به‌وسیله باد، برف و باران در طی هزاران سال متمادی شکل گرفته و به فرم کران درآمده است و چنین منظره اعجا‌ب‌آوری را در یکی از بهترین مناطق ایران از نظر آب و هوایی پدید آورده است.

جاذبه‌های گردشگری روستای کندوان

روستای کندوان یکی از شگفت‌انگیزترین مقاصد گردشگری ایران است که در استان آذربایجان شرقی و در نزدیکی شهر تبریز واقع شده. این روستا به خاطر خانه‌های منحصر به‌فردش که در دل کوه و صخره‌ها کنده شده‌اند، شهرت جهانی پیدا کرده است. خانه‌های کندوان شکلی مخروطی دارند و به همین دلیل آن را با روستا‌هایی مانند کاپادوکیه ترکیه مقایسه می‌کنند. با این تفاوت که در کندوان، برخلاف بسیاری از نمونه‌های مشابه در جهان، مردم همچنان در این خانه‌های سنگی زندگی می‌کنند و جریان زندگی در دل تاریخ ادامه دارد. کوچه‌های پیچ در پیچ، در‌های چوبی، و دیوار‌های سنگی خانه‌ها حس و حال خاصی به فضا می‌بخشند. آب‌و‌هوای مطبوع، چشمه‌های آب معدنی، و چشم‌انداز‌های کوهستانی باعث شده‌اند که کندوان مقصد محبوبی برای گردشگران در بهار و تابستان باشد. چشمه آب معدنی "کندوان" که در نزدیکی روستا قرار دارد، به خاطر خواص درمانی‌اش میان گردشگران بسیار محبوب است. علاوه بر طبیعت بکر، صنایع‌دستی و محصولات محلی مانند عسل طبیعی، خشکبار، و گیاهان دارویی نیز در این روستا به فروش می‌رسند که تجربه‌ای اصیل از فرهنگ محلی ارائه می‌دهند. مهمان‌نوازی مردم روستا، غذا‌های سنتی خوش‌طعم و امکان اقامت در خانه‌های سنگی، تجربه‌ای منحصر‌به‌فرد برای مسافران رقم می‌زند. هتل صخره‌ای کندوان نیز یکی از جاذبه‌های منحصر‌به‌فرد این روستاست که در دل کوه ساخته شده و اقامت در آن حس زندگی در دل تاریخ را با امکانات مدرن ترکیب می‌کند. نزدیکی کندوان به تبریز و امکان دسترسی آسان از این شهر نیز یکی از مزایای مهم آن برای گردشگران است. کندوان تنها یک مقصد گردشگری نیست، بلکه سفری است به دل تاریخ، طبیعت و زندگی اصیل روستایی.

علت شکل‌گیری روستای کندوان

علت شکل گیری روستای کندوان و خانه‌های کله قندی آن، مرهون موهبت طبیعت و فعالیت آتشفشانی کوه سهند است. رشته کوه‌های سهند و آتشفشان‌های آن از مهم‌ترین کوه‌های آتشفشانی ایران هستند. از دهانه‌های قلل آتشفشانی سهند و دیگر کوه‌های آتشفشانی، طی هزاران سال، مواد مذابی بیرون فوران شده است. این گدازه‌ها در طول زمان‌های طولانی شکل گرفته اند و به‌تدریج روی آن‌ها پوسته‌ای از سنگ توف (Tuff) در طبقات مختلف به وجود آمده است.

لایه سنگی توف و گذرگاه‌های آتشفشانی به‌وسیله باد، باران و برف در طی قرون متمادی تغییر شکل یافته و به فرم کران در آمده است و به صورت تدریجی قسمت‌هایی که از مقاومت کمتری برخودار بوده اند، ریخته و بخش‌های سخت‌تر باقی مانده است که همین اتفاقات سبب به وجود آمدن یکی از مناظر زیبای طبیعت شده است.

باد و باران مفرط به‌خصوص در کران‌های بخش‌های جنوبی روستای کندوان بیشتر بوده و صدمه بسیاری به آن‌ها وارد کرده است، این درحالی است که در قسمت‌های شرقی و انتهایی روستای کندوان به علت حضور تپه‌هایی مرتفع و عدم برخود باد و باران به آن کران ها، هم مرتفع‌تر هستند و هم از نظر فیزیکی سالم‌تر می‌باشند.

معماری روستای کندوان

مردم محلی روستای کندوان در خانه‌هایی سکونت دارند که در اصطلاح محلی به آن‌ها قیه (صخره) یا کران گفته می‌شود. کلمه کران از واژه کراندن به معنای زخم زدن و بیرون ریختن و کندن هر شیء آمده است. البته بعضی از مردم هم اعتقاد دارند معنی آن به معنای بی کران نیز است. آن‌ها بر اساس نیاز و تا آنجا که نوع سنگ‌ها امکان کندن را می‌داده است، درون صخره‌هایی که شکل مخروطی داشته اند را کنده اند و به‌صورت فضا‌های زندگی در می‌آوردند. کران‌ها به‌صورت چندتایی، جفتی، تکی، مخروطی شکل و دوک مانند و از جنس لاهار و ایگنمبریت هستند، همچنین ارتفاع این کران‌های به ۶۰ متر می‌رسد.

نخستین کران‌هایی که توسط انسان برای سکونت آماده شده است، در قسمت مرکزی روستای کندوان و در اطراف مسجد جامع قدیمی قرار دارند و با افزایش جمعیت و نیاز به فضا‌های سکونت بعدی، مردم محلی ابتدا صخره‌های غربی و پس از آن به سمت صخره‌های شرقی رفته اند. در ضمن در روستای کندوان اولین شر ازدواج، داشتن یک خانه یا کران حفر شده بوده است که توسط اقوام داماد آماده می‌شده است.

شکل‌گیری افقی خانه‌ها به‌دلیل نبود صخره‌های طبیعی است. از سوی دیگر برای جلوگیری از شکستن صخره‌ها، ضخامت دیوار‌ها باید زیاد باشد که این موضوع مانع گسترش بیش از اندازه خانه‌ها می‌شود؛ طوری که اگر تعداد طبقات زیاد باشند، از مقاومت بنای صخره‌ای کاسته می‌شود. به این ترتیب، شکل‌گیری بنا‌ها به‌طور کامل تحت تأثیر عوامل جغرافیایی است.

فضاهای داخلی کران‌ها و متراژ آن‌ها و نوع کاربری آن متفاوت است، اما اکثر کران‌های روستای کندوان ۲ طبقه‌ای هستند، ولی کران‌های سه یا چهار طبقه هم وجود دارد که طبقه همکف طویله، طبقه اول مسکونی، طبقه دوم اتاق مهمان، طبقه سه در صورت وجود به انبار تبدیل می‌شده است.

بیشتر بخوانید: شهرستان دررود بهترین گردشگاه ییلاقی برای فصل تابستان

به گزارش جامعه ۲۴، برای رفت و آمد میان طبقات کران‌ها می‌توان از پله‌هایی که در درون خود کران‌ها تعبیه شده، استفاده کرد و از داخل خود کران‌ها هیچ راه ارتباط دیگری وجود ندارد. تنها ارتباط داخلی در یکی از کران‌ها مشاهده می‌شود که پلکان داخلی، آستانه طبقه همکف را به زیرزمین (انبار) متصل می‌کند. حجم و ابعاد اکثر کران‌ها به علت رعایت مسائل ایمنی و استحکام آن ها، کوچک است و در مواردی که نیاز به فضا‌های بزرگ‌تری همانند مسجد و آغل بوده، در وسط کران‌ها، ستون‌های قطوری از خود سنگ تراشیده‌اند تا موجب مقاومت و استحکام بیشتر سقف شود.

به‌طور کلی کران‌ها یا خانه‌های روستا کندوان شامل فضای اصلی، یوک یری (جای رختخواب)، مطبخ، گزنه (صندوق خانه)، آستانا (ورودی)، آستانه، پنجره و آبریزگاه است.