کودک پرخاشگر را چگونه مهار کنیم؟

جامعه ۲۴ - شاید از اصطلاح کودک پرخاشگر تعجب کنید، زیرا ما کودکان را به عنوان موجوداتی کوچک و لطیف می‌شناسیم که نه تنها در دنیای آن‌ها پرخاش بی‌معناست که باید در مقابل خشم و پرخاشگری بزرگ‌تر‌ها مورد محافظت قرار بگیرند.

به گزارش جامعه ۲۴ ، در مطالعات صورت گرفته راجع به رفتار‌های ناهنجار، پرخاشگری رفتاری است که برای آسیب رساندن به شخصی دیگر طرح‌ریزی یا اجرا می‌شود. برخی از پژوهشگران پرخاشگری را در معنی وسیع کلمه، اما الزاماً آسیب بدنی نمی‌دانند و مواردی، چون فحاشی، شایعه پراکنی، تهمت زدن و دیگر اشکال هتک‌آبرو را نیز پرخاشگری می‌دانند.

با این حال باید بدانید که کودک پرخاشگر پدیده‌ای واقعی و شایع بوده و شیوه رفتار و کنار آمدن با چنین کودکانی به شدت دشوار است این سختی تا آنجاست که والدین و معلمانی که با کودکان پرخاشگر سروکار دارند معتقدند کنترل رفتار انفجاری این کودکان و بودن در کنارشان دشوارتر از مواجهه با بزرگسالان پرخاشگر است، به این دلیل که کودکان درکی منطقی از شرایط نداشته و قادر نیستند علت آنچه که آن‌ها را عصبانی می‌کند مانند ناکامی، شکست، ترس و سایر احساسات منفی خود را به راحتی ابراز کنند و به همین دلیل ناراحتی‌شان را با پرخاش بروز می‌دهند.

به این نکته توجه کنید هرگونه توجه به کودک چه مثبت و چه منفی همان چیزی است که کودکان به دنبال آن هستند. مثلا کودک ترجیح می‌دهد که دست به کاری نادرست بزند تا توجه شده ولو توجه منفی شما را جلب کند. او این توجه منفی را به بی‌توجهی ترجیح می‌دهد. اما والدین وظیفه دارند که کودکان‌شان را به شکلی تربیت کنند که به دنبال توجه و واکنش مثبت ما به دنبال یک عمل مثبت از سوی خود باشند.

از طرف دیگر کنترل احساس ما در زمان خشم و عصبانیت از فرزندمان به او مهارت کنترل و مدیریت خشم را می‌آموزد بنابراین فارغ از اینکه کودک چه زمانی و در مواجهه با کدام شرایط عصبانی می‌شود مهم است که ما بتوانیم خشم خود را در برابر رفتار او کنترل کنیم.

بیشتر بخوانید:

تاثیر آسیب‌های روانی والدین بر فرزندان

میسوفونیا یا صدابیزاری چیست و چگونه با افراد مبتلا به آن زندگی کنیم؟

پرخاشگری چیست؟

به گزارش جامعه ۲۴ ، متخصصان پرخاشگری را به دو نوع تهاجمی و انفعالی تقسیم می‌کنند.

پرخاشگری ابزاری که پرخاشگری پنهان، تهاجمی یا کنترل شده نیز خوانده می‌شود معمولا واکنش‌هایی مانند فریاد زدن کودکان برای جلب توجه یا رجز خوانی را به دنبال دارد و به دنبال آسیب بدنی نیست به بیان دیگر این نوع از پرخاشگری با پایین‌ترین سطوح برانگیختگی همراه است.

هدف در پرخاشگری انفعالی، اما آسیب زدن و آزار رساندن به دیگران است مانند کودکی که برادر و خواهر یا همکلاسی خود را می‌زند.

رابطه‌ پرخاشگری و سن و سال

مطالعات انجام شده نشان می‌دهد رفتار‌های پرخاشگرانه مربوط به دوران رشد نیست و معمولا از اوائل زندگی خود را نشان می‌دهند، به نحوی که ۵۵ درصد پسران و ۴۱ درصد دختران از ۲ سالگی و ۲۵ درصد پسران و ۳۴ درصد دختران دیگر نیز تا ۵ سالگی رفتار‌های پرخاشگرانه از خود نشان داده‌اند.

همچنین محققان می‌گویند چنین رفتار‌هایی با حضور کودک در مهدکودک یا رفتن به مدرسه کاهش چشمگیری می‌یابد اما با رسیدن به سنین نوجوانی میزان پرخاشگری نیز به شکلی آشکار و قابل توجه افزایش می‌یابد و در ۱۸ سالگی به اوج خود می‌رسد؛ بعد از این سن پرخاشگری نیز کاهش می‌یابد. با این حال اشکال خشن و نیازمند توجه پرخاشگری پسران مربوط به سنین ۱۶ تا ۱۸ سالگی و در دختران مربوط به ۱۳ تا ۱۵ سالگی است.

والدین چه تاثیری بر پرخاشگری کودکان دارند؟

پدر و مادر نقش مهمی در شکل‌گیری رفتار‌های کودکان، از جمله پرخاشگری، دارند. کودکان از بدو تولد تحت تأثیر محیط خانوادگی و سبک تربیتی والدین قرار می‌گیرند و رفتار‌های آنها را الگو قرار می‌دهند. اگر والدین در روابط خود از خشونت کلامی یا فیزیکی استفاده کنند، احتمال اینکه کودک نیز این رفتار را تقلید کند، افزایش می‌یابد. کودکانی که در خانواده‌هایی با تنش بالا رشد می‌کنند، یاد می‌گیرند که پرخاشگری روشی برای حل مشکلات یا ابراز احساسات است.

نحوه برخورد والدین با خشم و نارضایتی کودکان نیز در میزان پرخاشگری آنها تأثیر دارد. اگر والدین به جای آموزش راه‌های صحیح مدیریت هیجانات، با خشونت به رفتار‌های کودک واکنش نشان دهند، او نیز در آینده یاد می‌گیرد که برای دستیابی به خواسته‌هایش از پرخاشگری استفاده کند. در مقابل، والدینی که احساسات کودک را درک می‌کنند، با آرامش با او صحبت می‌کنند و روش‌های کنترل خشم را به او آموزش می‌دهند، زمینه رشد عاطفی سالم‌تری را برای فرزند خود فراهم می‌کنند.

بی‌توجهی والدین یا برخورد‌های متناقض آنها نیز می‌تواند باعث افزایش پرخاشگری شود. اگر کودک برای جلب توجه والدین مجبور به فریاد زدن یا رفتار‌های تهاجمی باشد، این رفتار در او تقویت می‌شود. همچنین، والدینی که در تربیت فرزند خود ثبات ندارند، گاهی سخت‌گیر و گاهی بیش از حد آسان‌گیر هستند، موجب سردرگمی کودک و افزایش رفتار‌های پرخاشگرانه می‌شوند.

علاوه بر این، کودکان نیاز به محیطی امن و پایدار دارند. استرس‌های خانوادگی مانند اختلافات والدین، مشکلات اقتصادی یا عدم محبت کافی، می‌توانند زمینه‌ساز بروز خشم و پرخاشگری در کودک شوند. کودکانی که محبت، توجه و امنیت عاطفی دریافت نمی‌کنند، بیشتر احتمال دارد که رفتار‌های تهاجمی نشان دهند. بنابراین، والدین با ایجاد محیطی آرام، رفتار‌های مناسب، محبت و آموزش مهارت‌های اجتماعی، می‌توانند از شدت پرخاشگری کودکان بکاهند و آنها را به سمت شیوه‌های سالم‌تری برای ابراز احساسات و حل مشکلات هدایت کنند.

علل عصبانیت و پرخاشگری در کودکان

محققان با انجام مطالعاتی در حوزه پرخاشگری کودکان دریافته‌اند که علل مختلفی که معمولا با یکدیگر ترکیب می‌شوند می‌توانند باعث پرخاشگری در کودکان شوند.

مهمترین دلایل پرخاشگری در کودکان به این شرح است:

مشاهده و الگوپذیری: این علت بر پایه یادگیری قرار دارد به این معنا کودکی که الگو‌های رفتاری پرخاشگرانه از سوی والدین و اطرافیان داشته‌اند مانند همین الگو رفتار می‌کنند درواقع کودکان به صورت ناخودآگاه با والدین خود همسان‌سازی می‌کنند.

ناکامی: برخی از کودکان در صورت عدم دستیابی به هدف خود دست به پرخاشگری می‌زنند و اگر به این واکنش به خواسته خود برسند رفتار پرخاشگرانه در آن‌ها تثبیت می‌شود.

اضطراب، افسردگی، مصرف برخی دارو‌ها و آنچه در مدرسه می‌گذرد می‌تواند از دیگر عوامل ایجاد پرخاشگری در کودکان باشد.

رفتار با کودک پرخاشگر

قوانین خانه را به کودک آموزش بدهید و در صورت شکستن قوانین به شیوه صحیح نتیجه اشتباهش را به او یادآوری کند.

کودک را تشویق کنید و به یاد داشته باشید که آموزش رفتار‌های جایگزین به جای رفتار‌های اشتباه و پرهیز از سرزنش کردن او راهکاری مناسب است.

حواس کودک را از موضوعی که باعث خشم او می‌شود پرت کنید و به سمت مسائلی که مورد علاقه اوست سوق دهید.

از عبارات منطقی و دستوری استفاده نکنید مثلا نگویید خودت را کنترل کن، زیرا کودک هنوز درک مناسبی از محیط اطراف خود نداشته و توانایی کمی برای کنترل خود دارد، برای کاهش رفتار‌های پرخاشگرانه مراجعه به روان‌درمانگر می‌تواند کمک کننده باشد.

به موقع مداخله کنید به این معنا که وارد اختلافات جزئی کودک با همسالانش نشده و اجازه بدهید خودشان مشکل را حل کنند، اما اگر کودک شروع به عصبانیت و پرخاش و آسیب‌رسانی به دیگران کرد مداخله کرده و آن‌ها را از هم جدا کنید در این زمان می‌توانید به کودک خود آموزش بدهید که اجازه صدمه زدن به دیگران را ندارد.

به گزارش جامعه ۲۴ به فرزندتان نه گفتن را آموزش بدهید به این معنا که او باید یاد بگیرد به جای دعوا و پرخاش با یک نه گفتن محکم از اختلاف کناره‌گیری کند.

در رفتار با کودک عصبانی و پرخاشگر ثابت قدم باشید و در صورت لزوم او را به شیوه‌ای صحیح سرزنش کنید و از این بابت احساس عذاب وجدان نکنید. اگر در این زمینه قاطع نباشید کودک گمان می‌کند حق با اوست و شما بد هستید. یادتان باشید تنبیه و توبیخ به عنوان آخرین راهکار بخشی از پروسه فرزندپروری است.

شناسایی نوع و علت پرخاشگری، گفتگوی همدلانه بعد از پرخاش کودک و تلاش برای رفع علت‌ها و در نهایت مراجعه به روان‌درمانگر از جمله راهکار‌هایی هستند که می‌توانند به شما در کاهش یا رفع پرخاشگری کودک‌تان کمک کنند.