بند میزان استان خوزستان، یکی از بزرگترین سازه‌های آبی ایران

جامعه ۲۴- مهدی توفیقی: بند میزان در دوره سلسله ساسانی روی رود کارون احداث شده است. این بند آب کارون را به دو شاخه شُطیط و گَرگَر تقسیم می‌کند و باعث کاهش فشار آب در باقی شاخه‌های کارون می‌شود، بند میزان همچنین تراز دقیق و تقسیم درست آب را در مجاری و نهر‌ها بر عهده دارد. سنگ تراشید و ساروج از مصالح به کار رفته در ساخت بند میزان هستند،  این بند در سال ۱۳۷۸ به ثبت ملی رسیده است.

معرفی بند میزان استان خوزستان

بند میزان یکی از مهم‌ترین سازه‌های آبی استان خوزستان و از شاهکار‌های مهندسی سنتی ایران است که در دوران ساسانیان بر روی رودخانه کارون احداث شد. این بند تاریخی در نزدیکی شهر شوشتر قرار دارد و بخشی از مجموعه سازه‌های آبی شوشتر است که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌اند. بند میزان با هدف تقسیم عادلانه آب رودخانه کارون ساخته شد و نقش مهمی در کنترل جریان آب و هدایت آن به سمت نهر‌های گرگر و شطیط ایفا می‌کند.

این بند از مصالحی همچون سنگ و ملات ساروج ساخته شده و طراحی آن به گونه‌ای است که جریان آب را به دو شاخه تقسیم می‌کند. یکی از مهم‌ترین کارکرد‌های بند میزان، تأمین آب آسیاب‌های آبی و زمین‌های کشاورزی منطقه بوده که در دوره‌های مختلف تاریخی مورد بهره‌برداری قرار گرفته است. این سازه با ایجاد تعادل در میزان آب ورودی به کانال‌ها، مانع از طغیان رودخانه و فرسایش خاک می‌شود و از این نظر نقشی حیاتی در اقتصاد و حیات اجتماعی منطقه داشته است.

بند میزان از نظر معماری دارای طاق‌ها و پایه‌های مستحکمی است که نشان‌دهنده دانش پیشرفته ایرانیان باستان در زمینه مهندسی آب است. این سازه پس از گذشت قرن‌ها همچنان پابرجاست و بخشی از سیستم پیچیده‌ای است که مجموعه‌ای از بندها، کانال‌ها، آسیاب‌ها و تونل‌های آبی را شامل می‌شود.

با توجه به اهمیت تاریخی و فنی این بند، امروزه مورد توجه پژوهشگران و گردشگران داخلی و خارجی قرار دارد. بند میزان نه‌تنها به‌عنوان یک اثر تاریخی، بلکه به‌عنوان نمونه‌ای از مدیریت منابع آبی در ایران باستان شناخته می‌شود. این اثر ارزشمند گواهی بر نبوغ ایرانیان در مدیریت پایدار آب و هماهنگی با طبیعت است و همچنان به‌عنوان یکی از شگفتی‌های مهندسی آب در جهان شناخته می‌شود.

بند میزان استان خوزستان کجاست؟

آدرس: استان خوزستان، شهرستان شوشتر، انتهای بلوار شرافت

به گزارش جامعه ۲۴؛ بند میزان از جاذبه‌های گردشگری استان خوزستان است که در سامل شهرستان شوشتر و جنوب بقعه سید محمد گیاه‌خوار، روی رود کارون واقع شده است. این بند یکی از مهم‌ترین بخش‌های سازه آبی شوشتر به شمار می‌رود.

تاریخچه بند میزان استان خوزستان

سازه آبی و حیرت‌انگیز شهرستان شوشتر، بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین سازه صنعتی پیش از انقلاب به شمار می‌رود، این سازه بی‌نظیر به‌منظور هدایت و بهره‌وری آب در دوره سلسله هخامنشیان ساخته و  در دوره سلسله ساسانیان تکمیل شده است . سازه آبی شوشتر مجموعه‌ای از بندها، آبشارها، آسیاب‌ها، پل‌ها، تونل‌ها، کانال‌ها و نهر‌های دستکند داریون و گرگر را تشکیل می‌دهد.

بند میزان در میانه پیچ بزرگ کارون در محل برخورد با صخره شمالی شوشتر و به‌صورت شرقی-غربی روی رودخانه کارون احداث شده است. واژه میزان برای نام گذاری این پل بند به‌درستی انتخاب شده چراکه بند میزان علاوه بر آنکه امکان عبور و مرور را فراهم می‌کند، از فشار آب در سازه‌های آبی به‌ویژه آسیاب‌ها می‌کاهد و موجب تعادل فشار آب در الباقی سازه‌ها و نهر‌ها می‌شود.

بند میزان استان خوزستان در دوران محمد علی میرزا تعمیر شده است به همین سبب، به نام بند محمدعلی میرزا نیز شناخته می‌شود. بند دولت شاه، تراز و خاقان از دیگر اسامی این پل بند هستند. در ابتدا که تصمیم به ساخت بند گرفته شد هدف تقسیم آب کارون به دودانگه و چهاردانگه، در بالادست سایر سازه‌ها بود. علاوه بر این بند میزان با بالا آوردن آب و جاری کردن آن در نهر داریون نقش اساسی در آبیاری اراضی میان آب بر عهده دارد. بند میزان امروزه هم طبق روال گذشته، وظیفه تقسیم آب را در این چرخه آبی اجرا می‌کند.

بند میزان خوزستان و میل کلاه فرنگی

برج کلاه فرنگی سازه آبی شهرستان شوشتر در میدان ۱۷ شهریور و در انتهای خیابان بلوار واقع شده است. این برج هشت ضلعی بر پایه‌های چهارمتری قرار دارد که در کنار ساحل و در جایی که سازه پل بند میزان آغاز می‌شود و مشرف بر آن ساخته شده است. مصالح به کار فته در ساخت آن، سنگ‌های تراش خورده و آجر هستند، که امروز این برج تنها هفت متر ارتفاع دارد.

در مورد قدمت و کاربری برج کلاه فرنگی نظریه‌های مختلفی بیان شده است، برخی این برج را جایگاه دیده‌بانی قیصر روم یا شاپور ساسانی و محل نظارت بر کار کارگران در بند میزان می‌دانند و عده‌ای دیگر اعتقاد دارند با دیدبانی از این برج به میزان، فشار و مسیر آب نظارت می‌شده است.

بیشتر بخوانید:

مهمترین جاذبه‌های گردشگری بوشهر

معرفی کاخ آقا محمدخان قاجار در شهر گرگان

نظریه دیگر احتمال می‌دهد که این برج علاوه بر نظارت بر جریان آب به‌عنوان میل راهنمای کشتی‌ها و کلک‌هایی بوده است که از شمال رود کارون به‌سمت شهر شوشتر و مجموعه سازه‌ها می‌آمدند. این برج به کشتی‌ها آگاهی می‌داده است که به محل انشعاب رود و بند میزان و پل شادروان نزدیک می‌شوند.

بهترین زمان بازدید از بند میزان

به گزارش جامعه ۲۴؛ اگر قصد دارید به شهرستان شوشتر سفر کنید؛ بهتر‌ است فصل‌های خنک را در سال انتخاب کنید. بهترین زمان سفر به این شهر فصل‌های پاییز و زمستان و اوایل بهار است. شوشتر در فصل تابستان بسیار گرم و رطوب بالایی دارد.

جاذبه‌های گردشگری اطراف بند میزان

سازه‌های آبی شوشتر

بند میزان تنها قسمتی از سازه‌های آبی شهرستان شوشتر است. این سازه آبی مجموعه‌های دیگر، چون قلعه سلاسل، نهر داریون، پل بند لشکر و پل شادروان دارد که بازدید از آن‌های برای هر گردشگری بسیار جذاب و باشکوه است.

آدرس: چهارراه امام خمینی، میدان طالقانی

بازار سنتی شوشتر

اگر به بازار گردی و خرید علاقه دارید می‌توانید پس از آنکه از بند میزان بازدید بکردبد به بازار سنتی شوشتر بروید. این بازار قدیمی متعلق به دوره سلسله قاجار است. در این بازار قدیمی و سنتی مواد غذایی جذابی نظیر موسیر، کشک و قره‌قروت، تا ترشیجات، کلوچه‌ها، شیرینی‌ها و نان‌های محلی این منطقه وجود دارد که می‌توانید تمامی آن‌ها را تهیه کنید.

آدرس: میدان پاسداران، بلوار علامه شیخ شوشتری، خیابان مسجد جامع