نقش باورهای مذهبی در پیشگیری از اعتیاد

جامعه۲۴- مواد مخدر و اعتیاد به عنوان یک پدیده اجتماعی تمام دنیا را تحت‌ تاثیر خود قرار داده است و افزون‌ بر مشکلاتی که برای فرد و خانواده و اطرافیانش به‌وجود می‌آورد زیان‌های بی‌شماری هم متوجه جامعه می‌کند مشکلاتی مانند افزایش جرایم مرتبط با مواد مخدر مانند جنایت و سرقت، فقر و تکدی‌گری و هدر رفتن سرمایه‌های کلان مادی کشور‌ها و سقوط بسیاری از ارزش‌ها و هنجار‌های فرهنگی و اخلاقی را نیز به دنبال دارد.

در مورد اعتیاد و عوامل تاثیرگذار در مصرف‌ کردن یا نکردن آن پژوهش‌هایی انجام شده است که نشان می‌دهد داشتن باور‌های مذهبی می‌تواند در نیفتادن در دام آن تاثیر زیادی داشته باشد. کسانی‌ که اصولی دینی و مذهبی را باور کرده‌اند و به آن ایمان قلبی دارند کمتر از کسانی‌ که مذهبی را قبول ندارند در دام اعتیاد گرفتار می‌شوند. از سوی دیگر کسانی‌ که باور مذهبی دارند معمولا به انجام مناسکی خود را ملزم می‌دانند پس نمی‌توانند و یا کمتر می‌توانند به اعتیاد روی آورند.

به گزارش جامعه ۲۴، عقاید و باور‌های مذهبی و معنوی به عنوان عوامل حمایتی یا حائلیست که از طریق دادن امید، قدرت و معنی بخشی به زندگی، فشار روانی زندگی را کم می‌کند و کیفیت زندگی را به ویژه در افراد معتاد بهبود می‌بخشد و حتی مانع گرایش به اعتیاد می‌شود.

دلایل ابتلا به اعتیاد

در مورد اعتیاد و ابتلا به آن علل گوناگونی وجود دارد که در این‌جا به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.

علل فردی

افراد به دلایلی فردی مانند نداشتن آگاهی و شناخت نسبت به مواد، نداشتن و ضعیف‌بودن اراده، پایین‌ بودن آستانه تحمل، احساس تنهایی، ناراضی‌بودن از شرایط زندگی، تسکین درد و... به دام اعتیاد می‌افتند.

علل خانوادگی

یکی از مهم‌ترین عواملی که در موفقیت و ناکامی افراد تاثیر دارد خانواده است. خانواده به‌عنوان یکی از ارکان اصلی جامعه نقش بسیار زیادی بر روی افراد دارد. یکی از تاثیراتی که خانواده بر روی افراد دارد درباره اعتیاد است.

بیشتر بخوانید: رفتار درست با فرد معتاد

از جمله این تاثیرات می توان به عواملی نظیر اعتیاد پدر و مادر، اختلاف و نزاع میان والدین، همسر معتاد، رضایت نداشتن از زندگی زناشویی، نداشتن انگیزه برای زندگی، جدایی پدر و مادر اشاره کرد.

دلایل اجتماعی

به گزارش جامعه ۲۴، در کنار علل فردی و خانوادگی، عوامل مهم دیگری هم در اعتیاد و بروز آن در افراد تاثیر زیادی دارند و آن علل تاثیرات اجتماعیست.

فقر، ثروت بسیار زیاد، دوستان ناباب و در دسترس‌بودن مواد در هر کوی و برزن از جمله این عوامل است.

معنای زندگی و اعتیاد به مواد مخدر 

داشتن هدف و معنا در زندگی به افراد انگیزه و دلیل قوی برای تلاش و پیشرفت می‌دهد، که نقش مهمی در پیشگیری از اعتیاد دارد. افراد با هدف‌گذاری و تمرکز بر معنای زندگی خود، احساس تعلق و رضایت بیشتری پیدا می‌کنند و از حس پوچی و بی‌هدفی دور می‌مانند. این حس تعلق باعث تقویت سلامت روان و کاهش تمایل به رفتارهای پرخطر، مانند مصرف مواد مخدر، می‌شود. همچنین، داشتن یک چشم‌انداز مشخص فرد را تشویق می‌کند که برای رسیدن به اهدافش تصمیم‌های سالم‌تری بگیرد.

علاوه بر این، معنا و هدف در زندگی به ایجاد شبکه‌های اجتماعی قوی‌تر و حمایت‌های انسانی کمک می‌کند. افراد هدفمند معمولاً درگیر فعالیت‌های مثبت مانند کار، تحصیل، یا کمک به دیگران هستند، که آنان را از محیط‌های مخرب و فشارهای اجتماعی که منجر به اعتیاد می‌شوند، دور می‌کند. این عوامل، همراه با افزایش اعتمادبه‌نفس و حس کنترل بر زندگی، فرد را در برابر وسوسه‌های مربوط به اعتیاد مقاوم‌تر می‌سازد.

دلایل روانی اعتیاد

دلایل روانی اعتیاد عمدتاً به احساسات منفی مانند استرس، اضطراب، افسردگی و تنهایی مرتبط است. بسیاری از افراد برای فرار از مشکلات روانی یا کاهش فشارهای عاطفی به مواد مخدر یا رفتارهای اعتیادآور روی می‌آورند. این رفتارها به طور موقت تسکین می‌دهند، اما در بلندمدت مشکلات روانی را تشدید می‌کنند و وابستگی ایجاد می‌شود.

از سوی دیگر، نداشتن مهارت‌های مدیریت هیجانات و حل مسئله نیز عامل مهمی است. افرادی که نمی‌توانند با احساسات یا چالش‌های زندگی به‌درستی مواجه شوند، بیشتر مستعد پناه بردن به مواد مخدر هستند. همچنین، تجربه تروما یا حوادث ناگوار، مانند از دست دادن عزیزان یا سوءاستفاده، می‌تواند افراد را به سمت اعتیاد سوق دهد، زیرا آنان به دنبال راهی برای کاهش دردهای روانی خود هستند.

علاوه بر این، نیاز به تأیید اجتماعی و تأثیر محیط نیز در اعتیاد نقش دارد. برخی افراد به دلیل فشار گروهی یا برای پذیرفته شدن در جمع، به مصرف مواد روی می‌آورند. این عوامل روانی، همراه با حس بی‌ارزشی یا کمبود معنا در زندگی، می‌توانند فرد را به مسیر اعتیاد سوق دهند و چرخه‌ای از وابستگی و آسیب روانی ایجاد کنند.

تاثیر باور‌های دینی در پیشگیری از اعتیاد

به طور کلی مذهب در سه سطح می‌تواند مصرف مواد در افراد را تحت‌تاثیر قرار دهد:

۱- نخستین تاثیر مذهب و باور‌های دینی در افراد در پیشگیری از به دام اعتیاد افتادن است. این افراد معمولا با توجه به گرایش‌های مذهبی‌ای که دارند مواد و مصرف آن را تحریم می‌کنند و به سمت آن نمی‌روند. این افراد مصرف مواد مخدر را پسندیده و مورد تایید دین خود نمی‌دانند.

۲- دومین تاثیر مذهب مداخله در جلوگیری از گسترش اعتیاد در افرادیست که مصرف آزمایشی و گاه به گاه مواد مخدر را آغاز کرده‌اند.

۳- سومین تاثیر مذهب شامل برنامه‌هاییست که برای کمک به افراد معتاد در راستای ترک و تلاش برای بازنگشتن به آن وجود دارد.

بیشتر بخوانید: رفتار درست با فرد معتاد

فرزانه سهرابی، معاون اجتماعی موسسه کادراس براین باور است که امروزه مفاهیم سلامت معنوی و بهزیستی معنوی وارد حوزه آکادمیک شده و بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در واقع درمان بیماری‌های روانی و بهداشت روان و جسم مانند اعتیاد باید با باور‌ها و رفتار‌های معنوی همراه باشد.

پژوهش‌ها نشان داده که داشتن نگرش مذهبی، خودکارآمدی پایدار و باور‌های مذهبی با کاهش استرس‌های روانشناختی و پیش‌گیری از رفتار‌های پرخطری مانند کشیدن سیگار، مصرف الکل و مواد در ارتباط است؛ به گونه‌ای که دینداری و معنویت از تاثیر فشار‌های زندگی بر گرایش به مصرف مواد می‌کاهد و در طول زمان نیز میزان افزایش مصرف مواد را مهار می‌کند.

باید بدانید کسی که باور‌های مذهبی دارد نسبت به زندگی دید خاص‌تری دارد. دید و زاویه نگاهی که کسی بدون داشتن این باور‌ها اصلا نمی‌تواند آن را درک کند. کسی که باور مذهبی دارد خود را در این زندگی ماموری می‌پندارد که باید رسالتی را به پایان برد و ماموریتی را انجام دهد تا خدا از او راضی باشد بنابراین ارزش‌هایی را برمی‌گزیند که در این راستا باشد. در واقع مجموعه‌ای از توانایی‌ها و ظرفیت‌ها و منابع معنوی است که کاربست آن‌ها موجب افزایش انطباق‌پذیری و در نتیجه سلامت روان افراد می‌شود.

به گزارش جامعه ۲۴، باور به معنویات به افراد این اجازه را می‌دهد تا جای ممکن موقعیتی که در آن هستند را به شکل بهتری تغییر دهند و مدام درصدد نزدیکی به خدا و آرمان‌های دین خود باشند و زندگی خود و اطرافیانشان را برهمین اساس بهتر کنند. این افراد سختی‌ها را به جان می‌خرند و درصدد بهتر کردن آن هستند تا سرخم کردن، ضمن این‌که آن را مشیت و خواست الهی می‌دانند.

این افراد هم‌چنین تلاش می‌کنند دوستان خود را با دقت بیش‌تری انتخاب کنند و معمولا در جمع کسانی‌که سیگار می‌کشند و یا مواد مصرف می‌کنند قرار نمی‌گیرند.

جالب این‌جاست که این افراد خود معمولا معتاد نمی‌شوند، اما به کسانی که گرفتار مواد شده‌اند کمک می‌کنند و تلاش می‌کنند آن‌ها را به سمت پاکی هدایت کنند.