روان شناسی مثبت گرا چیست و چگونه به ما کمک می‌کند؟

جامعه ۲۴- در دنیای امروز که اخبار منفی، بحران‌های اقتصادی، فشار‌های اجتماعی و مشکلات روانی بخش بزرگی از ذهن ما را به ویژه در ایران اشغال کرده‌اند، شاید بیش از هر زمان دیگری به نگاهی تازه و امیدبخش نیاز داشته باشیم؛ روان‌شناسی مثبت‌گرا (Positive Psychology) دقیقاً پاسخی است به این نیاز. این شاخه از روان‌شناسی بر خلاف رویکرد‌های سنتی که بیشتر بر آسیب‌شناسی روان و درمان اختلالات تمرکز داشتند، تلاش می‌کند به این پرسش پاسخ دهد که چه چیزی زندگی را ارزشمند، رضایت‌بخش و شادتر می‌کند. اما روان‌شناسی مثبت‌گرا دقیقاً چیست و چگونه می‌تواند به ما در زندگی روزمره کمک کند؟ با اخبار سلامت همراه باشید.

روان‌شناسی مثبت‌گرا؛ نگاهی از توانمندی‌ها به جای ضعف‌ها

روان‌شناسی مثبت‌گرا در اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی به‌طور جدی به عنوان یک شاخه علمی مطرح شد. دکتر مارتین سلیگمن، رئیس پیشین انجمن روان‌شناسی آمریکا، یکی از بنیان‌گذاران این رویکرد است. او معتقد بود که روان‌شناسی باید فراتر از درمان افسردگی و اضطراب برود و به بررسی عواملی بپردازد که باعث شکوفایی انسان می‌شود؛ عواملی، چون امید، خوش‌بینی، تاب‌آوری، معنا، عشق، مهربانی، قدردانی و رضایت از زندگی.

در واقع، روان‌شناسی مثبت‌گرا تلاش می‌کند تا به جای تمرکز بر آنچه در زندگی «اشتباه» است، روی آنچه «درست» است تمرکز کند. این رویکرد ما را تشویق می‌کند به جای تمرکز صرف بر نقاط ضعف، توانایی‌ها، استعداد‌ها و جنبه‌های مثبت شخصیت خود را بشناسیم و تقویت کنیم.

دستاورد‌های روان شناسی مثبت گرا

یکی از مهم‌ترین دستاورد‌های روان‌شناسی مثبت‌گرا، علمی‌کردن مفاهیمی مانند شادی، رضایت و معنا در زندگی است. برای مثال، سلیگمن در مدل معروف خود به نام PERMA، پنج عنصر اصلی برای داشتن یک زندگی رضایت‌بخش را معرفی می‌کند که شامل هیجانات مثبت شامل احساساتی مانند شادی، قدردانی و عشق است؛ درگیر شدن که به معنای غرق شدن در فعالیت‌هایی که ما را سرشار از انرژی می‌کنند مانند هنر، ورزش یا کار معنادار است؛ روابط مثبت همچون ارتباط با دیگران، یکی از قوی‌ترین پیش‌بینی‌کننده‌های خوشبختی است؛ معنا که همان باور داشتن است به اینکه زندگی ما هدفی دارد و بخشی از چیزی بزرگ‌تر از خودمان هستیم و دستاورد که شامل احساس موفقیت و رشد فردی است.

این مدل و سایر پژوهش‌های روان‌شناسی مثبت‌گرا، به ما کمک می‌کنند تا بفهمیم چطور می‌توانیم با تمرین‌های ساده، اما موثر، احساس خوشبختی و معنا را در زندگی تقویت کنیم.

شاید تصور کنید روان‌شناسی مثبت‌گرا فقط یک تئوری دانشگاهی است، اما بسیاری از تمرین‌های آن، ساده و قابل اجرا در زندگی روزمره هستند. برای مثال مواردی مانند زیر به شما کمک می‌کند:

نوشتن سه چیز خوب در هر شب: هر شب قبل از خواب، سه چیز مثبتی که در طول روز اتفاق افتاده‌اند را بنویسید. این تمرین ساده، به طرز چشم‌گیری می‌تواند دید شما را به زندگی تغییر دهد.

نامه قدردانی: به کسی که تأثیر مثبتی در زندگی‌تان گذاشته است، نامه‌ای بنویسید و از او تشکر کنید.

بیشتر بخوانید: نشانه‌های پنهان خودشیفتگی: ۸ ویژگی غیرمعمول که باید بشناسید

تمرین ذهن‌آگاهی (Mindfulness): با چند دقیقه تمرکز بر تنفس و بدن، از اضطراب روزانه فاصله بگیرید.

شناسایی نقاط قوت شخصیت: روان‌شناسان ابزار‌هایی طراحی کرده‌اند تا شما بتوانید نقاط قوت خود را بشناسید (مثل صداقت، شوخ‌طبعی، پشتکار یا مهربانی) و آنها را در زندگی روزمره‌تان به کار بگیرید.

روان‌شناسی مثبت‌گرا در سلامت، آموزش و محیط کار

تأثیرات روان‌شناسی مثبت‌گرا محدود به افراد نیست. در محیط‌های کاری، این رویکرد به ایجاد تیم‌های مثبت، افزایش انگیزه کارکنان و کاهش فرسودگی شغلی کمک می‌کند. در مدارس و دانشگاه‌ها، آموزش مهارت‌های مثبت‌گرا باعث بهبود عملکرد تحصیلی و سلامت روان دانش‌آموزان می‌شود. حتی در حوزه سلامت، تحقیقات نشان می‌دهد کسانی که احساس معنا و هدف در زندگی دارند، کمتر دچار بیماری‌های قلبی و روانی می‌شوند.

روان‌شناسی مثبت‌گرا و سوء‌برداشت‌ها

در کنار همه مزایا، نباید روان‌شناسی مثبت‌گرا را با «مثبت‌اندیشی افراطی» یا نادیده‌گرفتن مشکلات، اشتباه گرفت. این رویکرد نفی رنج، غم یا بحران‌ها نیست، بلکه تأکید دارد که در کنار رنج‌ها، باید به منابع درونی و بیرونی برای رشد و معنا نیز توجه کرد. همان‌طور که خود سلیگمن می‌گوید: «روان‌شناسی مثبت‌گرا قرار نیست جای درمان را بگیرد، بلکه آن را کامل می‌کند.»

در دورانی که اضطراب، تنهایی و ناامیدی رو به افزایش است، روان‌شناسی مثبت‌گرا به ما یادآوری می‌کند که در دل هر چالش، امکان رشد و شکوفایی وجود دارد. این علم نوپا، نه با وعده‌های توخالی، بلکه با شواهد علمی، به ما کمک می‌کند تا زندگی بهتری بسازیم. شاید وقت آن رسیده باشد که در کنار همه تلاش‌های روزمره، کمی هم برای شادی، معنا و رشد درونی‌مان وقت بگذاریم.