۱۰ عادت نگران کننده فرزندان که هرگز نباید نادیده گرفته شوند

جامعه ۲۴- کودکی و نوجوانی، دوره‌های حیاتی در رشد جسمی، روانی و اجتماعی انسان هستند؛ زمانی که یادگیری، شکل‌گیری شخصیت و درک هیجانات به شدت فعال است. اما روان‌شناسان کودک هشدار می‌دهند که برخی رفتار‌ها فراتر از شیطنت‌های معمول دوران کودکی‌اند و می‌توانند زنگ خطری جدی برای مشکلات عمیق‌تر باشند. اگرچه این موضوع ممکن است نگران‌کننده به نظر برسد، اما کارشناسان معتقدند آگاهی و شناسایی زودهنگام این نشانه‌ها، والدین و مراقبان را توانمند می‌سازد تا در مسیر حمایت از سلامت روان فرزندان‌شان قدم بردارند.

دکتر رجین مورادیان، روان‌شناس بالینی دارای مجوز و متخصص در حوزه کودکان و نوجوانان، در این‌باره می‌گوید: «هرچه زودتر بتوانید مشکلات رفتاری مانند پرخاشگری، تحریک‌پذیری، خشونت یا تأخیر زبانی را شناسایی کنید، زودتر هم می‌توانید برای درمان اقدام نمایید.» به گفته او، «رسیدگی به این مسائل هیجانی و رفتاری در همان مراحل اولیه بسیار مهم است تا در سال‌های بعدی تشدید نشوند.» در ادامه، مجموعه‌ای از ده رفتار هشداردهنده که روان‌شناسان کودک از والدین و مراقبان می‌خواهند هرگز از آنها غفلت نکنند، معرفی می‌شوند.

۱. ناتوانی مکرر در رسیدن به مراحل رشدی

هر کودکی منحصر‌به‌فرد است، اما تأخیر مستمر در رسیدن به نقاط عطف رشدی، مسئله‌ای نیست که بتوان آن را ساده انگاشت. دکتر کارلا سی. آلن، رئیس بخش روان‌شناسی در بیمارستان کودکان فینیکس، تأکید می‌کند که والدین اغلب بهترین شناخت را از کودک خود دارند و باید نگرانی‌های خود را درباره کندی یا بازگشت به عقب در توانایی‌های فرزندشان با پزشک اطفال در میان بگذارند.

۲. پافشاری بر استفاده خصوصی از اینترنت

امروزه دسترسی کودکان به اینترنت گسترده‌تر از هر زمان دیگری است و والدین باید بدانند که این موضوع می‌تواند زمینه‌ساز آسیب‌های جدی شود. دکتر برت بیلر، روان‌شناس و مدیر سلامت روان در مرکز پزشکی هکنساک، می‌گوید: «کودکان به‌دلیل ناآگاهی و کم‌تجربگی، ممکن است به راحتی قربانی سوءاستفاده آنلاین شوند.»

بیشتر بخوانید: علت اختلال بیش فعالی یا ADHD چیست؟

او توصیه می‌کند که والدین باید استفاده فرزندان از اینترنت را در فضا‌های عمومی خانه مدیریت کرده و ارتباطی شفاف و صمیمی با آنها برقرار کنند. اگر کودکی به‌شدت اصرار دارد که بدون نظارت به اینترنت دسترسی داشته باشد، وقت آن است که درباره دلایل این رفتار تحقیق جدی صورت گیرد.

۳. زمان بیش‌ازحد مقابل صفحه نمایش

افزایش چشم‌گیر زمان استفاده از ابزار‌های دیجیتال می‌تواند نشانه مشکلات روانی یا جسمی باشد. دکتر آلن یادآور می‌شود که این مسئله می‌تواند به اختلالات خواب، مشکلات هیجانی و حتی چاقی منجر شود. به‌ویژه در کودکان پیش‌دبستانی، محدود کردن زمان استفاده از صفحه نمایش در زمان‌هایی، چون وعده‌های غذایی، بازی و قبل از خواب، امری ضروری است.

۴. تغییرات شدید در اشتها

تغییر در الگو‌های غذایی می‌تواند نشانه‌ای از وجود مشکلات روانی عمیق‌تر باشد. دکتر دنیترئا واگان، روان‌شناس و مشاور سلامت روان، تأکید می‌کند که افزایش یا کاهش شدید اشتها ممکن است با اضطراب، استرس یا حتی اختلالات تغذیه‌ای مانند بی‌اشت‌هایی یا پرخوری عصبی مرتبط باشد. دکتر بیلر نیز اضافه می‌کند که کودکان اغلب تأثیر رفتار‌های غذایی خود را درک نمی‌کنند و بهتر است والدین با دقت ریشه این تغییرات را بررسی و در صورت لزوم، از یک متخصص کمک بگیرند.

۵. رفتار‌های پرخاشگرانه

رفتارهایی، چون کتک زدن، گاز گرفتن، پرتاب اشیاء و قشقرق‌های شدید که کودک قادر به کنترل آنها نیست، از جمله نشانه‌های هشداردهنده هستند. دکتر مورادیان می‌گوید که این رفتار‌ها اگر کنترل نشوند، ممکن است به سال‌های دبستان و راهنمایی نیز کشیده شوند. او توصیه می‌کند که والدین با کمک گرفتن از مشاوران متخصص، به درک بهتر منشأ این پرخاشگری دست یابند.

۶. دروغ‌گویی مکرر

همه انسان‌ها گاه‌به‌گاه دروغ می‌گویند، اما اگر کودک به‌طور مداوم واقعیت را پنهان می‌کند، باید مورد توجه جدی قرار گیرد. دکتر لارا لیتوینوف، روان‌شناس ارشد مرکز اختلالات رفتاری در مؤسسه مایند، می‌گوید: «برای پیشگیری از دروغ‌های جدی‌تر، باید راست‌گویی را به تجربه‌ای کمتر ترسناک برای کودک تبدیل کرد.» او پیشنهاد می‌کند که والدین در صورت آگاهی از حقیقت، از بازجویی کودک پرهیز کرده و مستقیماً با او گفت‌و‌گو کنند.

۷. استفاده از واژگان نامناسب

استفاده کودکان از الفاظ رکیک یا توهین‌آمیز، چه در کلام و چه در پیام‌های متنی، در حال افزایش است. دکتر لیتوینوف هشدار می‌دهد که والدین باید بدون سرزنش و با احترام با فرزندان در مورد زبان مناسب گفت‌و‌گو کنند و خود نیز الگویی برای استفاده از زبان محترمانه باشند.

۸. مشکلات خواب

خواب کافی برای رشد سالم کودکان حیاتی است. با این حال، بسیاری از کودکان با دشواری در به خواب رفتن یا بیدار ماندن مواجه هستند. دکتر آلن توصیه می‌کند که والدین با ایجاد برنامه خواب منظم، حذف صفحه نمایش از اتاق خواب و ایجاد محیطی آرام، می‌توانند کیفیت خواب فرزندان‌شان را بهبود بخشند.

۹. جویدن ناخن

گرچه جویدن ناخن در شرایط اضطراب‌آور شایع است، اما اگر کودک به‌طور مداوم و تا حد درد یا خون‌ریزی ناخن‌هایش را می‌جود، این رفتار می‌تواند نشانه‌ای از اضطراب یا اختلال رفتاری باشد. دکتر بیلر توضیح می‌دهد که این رفتار اغلب ریشه در تنش روانی دارد و باید با رویکرد درمانی مناسب بررسی شود.

۱۰. افکار خودکشی

اگرچه این موضوع سنگین و ناراحت‌کننده است، اما پرداختن به آن حیاتی است. دکتر آلن تأکید می‌کند: «بسیاری از نوجوانان ممکن است در مقاطعی درباره ارزش زندگی تردید کنند، اما بیشتر آنها در نهایت زندگی سالمی خواهند داشت. مهم این است که اگر والدین نگرانند، صراحتاً از فرزندشان بپرسند.»

او تأکید می‌کند که پرسیدن مستقیم از کودک درباره افکار خودکشی، به معنای القای این فکر نیست و ممکن است جان او را نجات دهد. افزایش نظارت در دوران‌های پراسترس، ایمن‌سازی خانه (مانند قفل کردن دارو‌ها و اسلحه‌ها) و مراجعه فوری به مراکز درمانی از جمله اقداماتی است که باید در صورت مشاهده خطر در نظر گرفته شوند.

رفتار‌های هشداردهنده در کودکان و نوجوانان را نباید نادیده گرفت. واکنش سریع و سنجیده والدین و مراقبان می‌تواند از شکل‌گیری یا وخامت بسیاری از مشکلات روانی جلوگیری کند. روان‌شناسان تأکید دارند که هرگونه تغییر قابل توجه در رفتار کودک باید با دقت بررسی و در صورت نیاز، با کمک متخصصان سلامت روان، پیگیری شود. در جهانی که فشار‌های روانی بر کودکان بیش از گذشته است، گوش سپردن به نشانه‌های خاموش آنها، نخستین گام برای حمایت واقعی از سلامت روان نسل آینده است.