کمبود دارو؛ احتکار، قاچاق یا عدم تأمین ارز

جامعه ۲۴- کمبود دارو در داروخانه‌های ایران به ۱۰۰ قلم رسیده است. این ادعای برخی فعالان بازار دارو است. موضوعی که البته داروخانه‌داران تهران تایید کرده و می‌گویند که توزیع دارو با مشکل مواجه شده است. آن‌ها می‌گویند برخی تولیدکنندگان، دارو‌های خود را احتکار کرده و از عرضه به بازار سرباز می‌زنند. برخی دیگر هم مدعی هستند که دولت برای توزیع دارو در داروخانه‌ها تبعیض قائل می‌شود و داروخانه‌های خصوصی برای تامین داروی مورد نیاز خود با مشکلات عدیده مواجه هستند.

داروخانه‌داران: دارو احتکار شده است

موضوع کمبود دارو حتی به صفحات شخصی سلبریتی‌ها هم راه پیدا کرده و بسیاری از این موضوع انتقاد کرده‌اند. حالا دوباره از نیمه دوم امسال زمزمه‌های کمبود دارو شنیده می‌شود.

همین چند روز پیش علی فاطمی، نایب رئیس انجمن داروسازان گفته بود که بیشتر از ۱۰۰ قلم دارو در کشور کمیاب است و به عنوان نمونه در حال حاضر سوسپانسیون یا شربت‌های آنتی‌بیوتیک در بعضی استان‌ها نایاب شده است و دارو‌های رایجی مانند آمپول ب. کمپلکس، آمپول استامینوفن، سرم‌ها و حتی قطره بینی کلرورسدیم، به سختی در داروخانه‌ها پیدا می‌شود.

بیشتر بخوانید: دعوای خانوادگی در وزارت بهداشت بر سر دلار ۴۲۰۰ تومانی

داروخانه‌داران با تایید کمبود بسیاری از اقلام دارویی می‌گویند که توزیع دارو به داروخانه‌ها قطره‌چکانی شده است و بسیاری از تولیدکنندگان دارو، دارو‌های خود را دپو کرده و به بازار نمی‌دهند.

از سویی برخی داروخانه‌داران با بیان اینکه مذاکرات وین در مرحله حساسی قرار گرفته است، معتقدند که عدم اطمینان تولیدکنندگان از آینده بازار ارز و اقتصاد، موجب شده است که آن‌ها دارو‌های تولیدی خود را در انبار‌ها احتکار کرده و در بازار توزیع نکنند.

برخی دیگر از داروخانه‌داران هم می‌گویند که دولت در توزیع دارو دخالت می‌کند و بیشتر اقلام دارویی در اختیار داروخانه‌های دولتی قرار می‌گیرد.

قاچاق دارو به کشور‌های همسایه

محمود نجفی‌عرب، رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق تهران، اما احتکار دارو را به شدت رد می‌کند و به سپید می‌گوید: «امکان ندارد تولیدکنندگان بتوانند دارو را احتکار کنند، زیرا آن‌ها در ازای مواد اولیه‌ای که تحویل می‌گیرند تولیدشان از سوی دولت و وزارت بهداشت رصد می‌شود.»

البته برخی وجود دارند که علت کمبود دارو را نه احتکار که «قاچاق دارو» می‌دانند. مسعود خاتمی، عضو کمیسیون بهداشت مجلس به فارس گفته است که کیفیت دارو‌های تولیدی ایران بسیار مناسب است. به همین دلیل تقاضای زیادی از سوی کشور‌های همسایه برای این دارو‌ها وجود دارد و موجب قاچاق دارو به این کشور‌ها شده است.

خاتمی در ادامه مدعی شده است: «شنیده‌ام برخی بیمارستان‌ها و داروخانه‌های خارجی در کشور‌های همسایه خرید یک‌سال خود را از ایران انجام می‌دهند.»

او گفته است: «در کشور‌های همسایه از دارو‌های ساخت ایران استقبال زیادی صورت می‌گیرد و همین امر باعث تشویق بیشتر قاچاقچیان دارو برای خروج دارو از بازار کشورمان شده است.»

عضو کمیسیون بهداشت مجلس تاکید کرده است: «باید هم دارو را به دست مردم برسانیم و هم مانع از قاچاق دارو شویم. اگر بیمه‌ها در کشورمان کارکرد مناسبی داشتند، می‌توانستیم با حذف ارز دارو، فساد‌های این حوزه را از بین ببریم. همچنین باید بیمه‌ها را قبل از حذف ارز دارو تقویت کنیم هر چند که فساد در بخش بیمه‌ای کشور هم وجود دارد.»

سرنخ فساد در سازمان غذا و دارو

برخی دیگرهم وجود دارند که اصل نظارت از سمت وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو را زیر سوال می‌برند.
فرامرز اختراعی، رئیس هییت مدیره سندیکای تولیدکنندگان مواد دارویی، شیمیایی و بسته‌بندی دارویی، در برنامه تلویزیونی کشیک سلامت گفته است: «اصل رانت و فساد در سازمان غذا و دارو است و جای دیگری دنبال آن نگردید.»

او توضیح داده است: «چرا سازمان غذا و دارو اساسنامه ندارد؟ پاسخ بدبینانه این پرسش می‌تواند این باشد که دست آن‌ها باز باشد و هر کاری دوست دارند، بکنند و این خیلی بد است که سازمان غذا و دارو، اساسنامه نداشته باشد و سلیقه محور عمل کند.»

اختراعی با اشاره به اینکه سازمان غذا و دارو به جای تمرکز بر وظیفه نظارتی خود، در بازار دخالت می‌کند، ادامه داده است: «سازمان غذا و دارو یک کمیسیون دارد که هر چه دوست داشته باشند، تصویب می‌کنند، بعداً می‌گویند قانونی است. این در حالی است که وظیفه سازمان غذا و دارو، صیانت از کیفیت دارو است. نه اینکه به چه کسی ارز بدهد، به چه کسی ندهد.»

اختراعی افزوده است: «یکی از رفتار‌های سلیقه‌ای سازمان غذا و دارو، دادن قیمت به دارو و دادن پروانه تولید یا واردات است که به شکل انحصاری به برخی می‌دهند و به برخی نمی‌دهند و رفتار‌های سلیقه‌ای سازمان غذا و دارو، منافع مردم را زیر سوال برده است. این سازمان به راحتی به یک شرکت می‌گویند مجوز شما را تمدید نمی‌کنیم و با کمال جسارت، مجوز انحصاری می‌دهد.»

دارو کم است، چون دولت پول ندارد

رییس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق تهران، اما عمده مشکلات بازار داروی ایران را «تنگنای ارزی» می‌داند و به سپید توضیح می‌دهد: «بخشی از کمبود‌های بازار دارو به این دلیل است که ارز دارو در همان نیمه اول سال پیش‌خور شده و در نیمه دوم سال تامین ارز واردات دارو با مشکل مواجه شد. از طرفی ارز ترجیحی بخشی از دارو‌ها حذف شده و باید قیمت این دارو‌ها با ارز نیمایی محاسبه شود که تاکنون این اتفاق نیفتاده و دولت در قیمت‌گذاری این بخش از دارو‌ها تعلل کرده است. در نتیجه بازار این دارو‌ها با مشکل موجه شده است.»
نجفی‌عرب ادامه می‌دهد: «بخشی دیگر از مشکل این است که مواد اولیه دارویی به موقع وارد نشده و پروسه تولید این دارو‌ها به تعویق افتاده است.»

او در واکنش به ادعا‌های ضد و نقیض درباره تاثیر تحریم بر واردات دارو و مواد اولیه دارویی هم می‌گوید: «دارو مشمول تحریم نیست و فقط نقل و انتقال ارز و تحریم شبکه بانکی در این زمینه آزاردهنده است و سیر واردات دارو و مواد اولیه دارویی به کشور را کند کرده است.»

نجفی‌عرب در پاسخ به اینکه علت کمبود دارو بی‌انضباطی سیاستگزاران است، می‌گوید: بی‌انضباطی نه، اما دست تنگ دولت برای تامین ارز بزرگترین گرفتاری بازار دارو است.»

البته باید گفت که بسیاری از فعالان بازار دارو پیش از این نسبت به کمبود دارو در نیمه دوم سال هشدار داده و گفته بودند که ارز دارو در نیمه دوم سال تخصیص داده نشده و همین مساله زمستان سختی پیش روی بازار دارو قرار داده است.
بهرام دارایی، رئیس سازمان غذا و دارو هم این موضوع را تایید کرده و در یک نشست خبری گفته بود که مطابق قانون بودجه سال ۱۴۰۰ تمام ارز دارویی که باید در اختیار فعالان این حوزه قرار می‌گرفت، در نیمه اول سال قرار گرفته و دولت دیگر نمی‌تواند ارز بیشتری بپردازد.

در قانون بودجه سال ۱۴۰۰ رقمی معادل ۲.۵ میلیارد دلار منابع ارزی برای واردات دارو و تجهیزات پزشکی اختصاص یافته است که بنا به گزارش بانک مرکزی این رقم در همان نیمه اول سال به واردکنندگان پرداخت شد.
البته باید گفت که این رقم نسبت به سال‌های پیش کاهش قابل ملاحظه‌ای داشته است و پیش از تحریم اعدادی حدود ۴ تا ۵ میلیارد دلار برای واردات دارو و تجهیزات پزشکی اختصاص داده می‌شد که هم اکنون به دلیل کسری بودجه، دولت ناچار شده است برای تخصیص منابع ارزی، احتیاط به خرج دهد.

وزیر بهداشت: دارو کم نداریم

با تمام این موارد، اما بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت کمبود دارو را از اساس قبول ندارد و می‌‎گوید که هیچ نگرانی برای بازار هم از نظر کمیت دارو و هم قیمت آن وجود ندارد. او در بازدید از پژوهشگاه مجتمع بیمارستانی امام خمینی گفته است که زمزمه افزایش قیمت دارو در ایران کذب است و قیمت دارو در ایران از بسیاری از کشور‌های جهان کمتر است.

او در ادامه گفته است: «تحریم‌ها پای ما را سفت‌تر کرد و بسیاری از تولیدات داخلی ما در تحریم‌ها وسعت یافت به نحوی که در آینده شاید دیگر از تحریم‌ها نترسیم و من به رییس‌جمهور و معاون اول رییس‌جمهور نیز گفته‌ام که نه تنها توان تامین دارو‌های داخل را داریم بلکه توان تولید صادراتی دارو هم داریم!»

هرچند که در زمینه کمبود اقلام دارویی ادعا‌ها در بدنه وزارت بهداشت هم متناقض است. کمااینکه اواخر پاییز امسال حیدر محمدی، مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو درارتباط با وضعیت ذخایر استراتژیک دارو، در یک برنامه رادیویی گفت: «در سال‌های قبل، استاندارد ذخایر استراتژیک دارو شش ماه بود. بر اساس استاندارد جدید در سال‌های اخیر استاندارد ذخایر سه ماه است. ذخایر برخی از اقلام دارویی ما مناسب نیست و میزان ذخیره آن‌ها کمتر از سه ماه برآورد می‌شود.»

او حتی هشدار داده بود که در صورتی که ارز مورد نیاز صنایع دارو تامین نشود کمبود اقلام دارویی در زمستان به حدود ۱۹۰ تا ۲۰۰ قلم می‌رسد و اگر ارز مورد نیاز تا آخر سال تامین نشود، کمبود‌های دارویی ما به ۴۰۰ تا ۵۰۰ قلم خواهد رسید.