انتشار لیست روانشناس نماها، نمایش انتخاباتی یا گره‌گشایی از مشکلات؟/ برخی دانشگاه‌ها روانشناس زرد پرورش می‌دهند

جامعه ۲۴ -  چند روز پیش سازمان نظام روانشناسی کشور فهرست اسامی ۱۴۴ نفر از افرادی را منتشر کرد که به گفته این سازمان بدون داشتن مدرک روانشناسی اقدام به فعالیت‌های مرتبط با این رشته در فضای مجازی می‌کنند.

روز یکشنبه ۸ خرداد هم اعلام شد لیست دوم مربوط به روانشناس‌نما‌ها نیز منتشر شده است.

به گزارش جامعه ۲۴ ، این رفتار البته واکنش‌های مثبت و منفی به همراه داشت. بسیاری از روانشناسان البته با این رفتار سازمان موافق بودند و آن را راهکاری برای نجات جامعه از آموزه‌های اشتباه روانشناس‌نما‌ها و مانعی برای تداوم روانشناسی زرد می‌دانستند، آموزه‌هایی که به زعم روانشناسان می‌تواند جامعه و افراد را با خطراتی مواجه کند.

اما در مقابل افرادی نیز با این روش سازمان مخالف بوده و موارد دیگری را مطرح می‌کردند مانند اینکه روانشناسان خارج از کشور که در فضای مجازی اقدام به آموزش می‌کنند نیازی به تاییدیه این سازمان ندارند، برخی نیز مسائل مالی و اقتصادی را دلیل این اقدام سازمان عنوان کردند. برخی هم اعتقاد داشتند این رفتار صرفا به دلیل نزدیک شدن به روز‌های برگزاری انتخابات در این سازمان انجام شده است.

در میان منتقدان البته افرادی هم هستند که معتقدند افرادی که نام آن‌ها در این دو لیست آورده شده در حوزه توسعه فردی و کمک به بهبود و ارتقاء زندگی افراد تاثیری به‌سزا داشته و فعالیت غیرکلینیکال در  این حوزه نباید صرفا در انحصار افراد دارای مدرک روانشناسی باشد. همچنین تاکید بر عملکرد نامناسب سازمان نظام روانشناسی کشور طی سال‌های گذشته و البته غیراخلاقی بودن رفتار سازمان در فقره اخیر نیز مساله دیگری بود که مورد تاکید منتقدان قرار گرفت.  

برخی از روانشناسان ابتدایی‌ترین مفاهیم روانشناسی را نمی‌دانند

پندار فاضل، پژوهشگر حوزه سلامت روان در اینباره به جامعه ۲۴ می‌گوید: سازمان نظام روانشناسی اعلام کرده افرادی می‌توانند به عنوان روانشناس پروانه فعالیت دریافت کنند که در دو مقطع، روانشناسی یا مشاوره خوانده باشند، رویکردی درمانی را انتخاب و همچنین ۵۰۰ ساعت کارورزی کرده باشند و در نهایت از این سازمان مجوز گرفته باشند.

او تاکید می‌کند که یکی از موضوعات مبتلابه افرادی که در دو مقطع مشاوره یا روانشناسی خوانده‌اند از جمله خودش ماندن پشت نوبت گرفتن مجوز از سازمان نظام روانشناسی بوده است. در واقع مجوز گرفتن از سازمان نظام روانشناسی برای فارغ‌التحصیلان روانشناسی بسیار سخت است.این درحالیست که بنا بر اعلام سازمان در کشور ما تنها ۷ هزار مشاور دارای مجوز فعالیت هستند که با توجه به جمعیت کشور رقمی ناچیز است. 

این پژوهشگر حوزه سلامت روان، مشکل بعدی در این نگاه سازمان نظام روانشناسی را مربوط به ۵٠٠ ساعت کارورزی مدنظر سازمان دانسته و عنوان می‌کند: به جز دانشجویان دانشگاه‌های دولتی، دانشجویان سایر دانشگاه‌ها هرگز در دوران تحصیل خود با مراجعین واقعی مواجه نمی‌شوند. آن‌ها فقط تئوری می‌آموزند و غالبا برای اینکه تایید شوند به یک روانشناس دارای مجوز مراجعه کرده و از او می‌خواهد که ۵۰۰ ساعت کاورزی او را نزد خودش تایید کند درحالی‌که حتی یک ساعت هم آن‎جا حضور نداشته است. نتیجه این موضوع هم می‌شود وجود اساتید و روانشناسانی که ابتدایی‌ترین مفاهیم روانشناسی مانند هم‌حسی و همدلی را نمی‌دانند.

به گفته فاضل، یک روانشناس قبل از این‎که وارد اتاق درمان شود باید اول خودش درمان شده و مشکلاتش را حل کرده باشد چرا که ممکن است مشکلات درونی او بر روند درمان مراجعینش تاثیر بگذارد. این یکی از موضوعات مهمی است که سازمان نظام روانشناسی باید به آن می‌پرداخت. در همه جای دنیا کسی که روانشناس می‌شود باید بر اساس تعداد ساعت خاصی که پر می‌کنند یک فازدرمانی بروند و تخلیه شوند، اما سازمان نظام روانشناسی ما چنین مساله‌ای را در پروتکل‎هایی که دارد پیش‌بینی نکرده است، درحالی‌که این مساله می‌تواند به مراجعان آسیب وارد کند.

سازمان روانشناسی حق انتشار اسامی افراد را نداشت

او همچنین درباره اینکه آیا این سازمان وظیفه داشت اسامی افرادی را به صلاحدید خود اعلام عمومی کرده و به آن‌ها انگ روانشناس‌نما بودن بزند به جامعه ۲۴ می‌گوید: اگر زمانی اسم بنده در این لیست بود در دیوان عدالت عالی طرح شکایت می‌کردم. وقتی دادگاه من را احضار نکرده، مدارکم بررسی نشده و دفاعیه من را نشنیده و حکمی هم داده نشده کدام فرد یا سازمانی این اجازه را دارد که نام من را در یک لیستی با این عناوین منتشر کند. با چه اجازه‌ای یک سازمان با آبروی افراد بازی می‌کند؟! این افراد کاملا در دسترس بودند و سازمان می‌توانست با آن‌ها جلساتی برگزار کرده و در نهایت از آن‌ها طرح شکایت کند.

این پژوهشگر حوزه سلامت روان با اشاره به ایمیل انتقادی که به سازمان نظام روانشناسی زده و تا به حال پاسخی نیز نگرفته است اظهار می‌کند: من در این ایمیل عنوان کردم که یک رفتار حساب نشده می‌تواند آسیب‌های اجتماعی به دنبال داشته باشد. با اینکه سازمان جلوی عده‌ای سودجو را بگیرد موافقم، اما نسبت به روش سازمان و زمان انجامش انتقاد دارم، زیرا کاملا مشخص است که قبل از برگزاری انتخابات سازمان نظام روانشناسی این کار انجام شده تا فردی رأی بگیرد.

فاضل معتقد است: رئیس سازمان نظام روانشناسی در صفحه شخصی خود می‌نویسد که سازمان مدافع حقوق روانشناسان است درصورتی که به نظر من این سازمان در برابر سلامت روان جامعه مسئولیت دارد چنانکه اگر روانشناس تخلف کرد باید او را به دادگاه بکشاند و مقابل فردی که با روان افراد بازی می‌کند بایستد. همین جمله رئیس سازمان درست نزدیک به انتخابات شائبه‌هایی ایجاد می‌کند.

او با اشاره به تجربه شخصی خود و تجربه برخی دیگر از افراد درباره برخی تعرض‌های صورت گرفته توسط روانشناسان به مراجعین می‌گوید: این سازمان نیاز به مشاوران و رهیاران(کوچ) حرفه‌ای دارد. اگر برخی افراد به جای تعرض به زیردستان به طرح‌های پژوهشی علمی توجه درست و حسابی داشتند و اگر به جای جنگ قدرت به طرح‎های سلامت روانی که ارائه می‌شود نگاه می‌کردند در این بحران فشار اجتماعی و اقتصادی و مهم‎تر از آن بحران سلامت روان تصمیم‌های پخته‌تری را اتخاذ می‌کردند تا عملکرد اثرگذاری داشته باشند.

بیشتر بخوانید: روانشناسی زرد، زمینه‌ساز تنش روانی در جامعه/ چه افرادی می‌توانند در حوزه روانشناسی فعالیت کنند؟

سازمان نظام روانشناسی برای ارتقاء هوش هیجانی مردم کاری نکرده است

این پژوهشگر حوزه سلامت روان با انتقاد از اینکه سازمان نظام روانشناسی برای ارتقاء هوش هیجانی مردم اقدام مثبتی انجام نداده است و نگاه سیستمی نیز ندارد، عنوان می‌کند: در دنیا سیاستمداران از رهیاران و اساتید حوزه کوچینگ استفاده می‌کنند، اما سازمان نظام روانشناسی در لیست روانشناس‌نما‌ها نام ۴ تن از فعالان حوزه کوچینگ را می‌آورد. در کوچینگ موضوع بحث هدف‌گذاری، توسعه فردی، رشد سازمانی و مواردی از این دست مطرح می‌شود که می‌تواند به رشد فردی کمک کند.

فاضل خاطرنشان می‌کند: متأسفانه روانشناسان فکر می‎کنند کوچ‎ها رقیب‎شان هستند و همواره هم نسبت به فعالان حوزه کوچینگ اعتراض داشتند به عنوان مثال دکتر شیری سهیل رضایی که شخصا می‌شناسم در حوزه مسائل توسعه و رشد فردی فعالیت می‌کنند، اما روانشناسان متاسفانه فکر می‌کنند که این حوزه باید در انحصار آن‌ها باشد.

او با تاکید بر اینکه متاسفانه روانشناسان ما بلد نیستند برای خودشان تبلیغ کرده و برند خودشان را بسازند توضیح می‌دهد: مشکل یک کوچ (رهیار) نیست که کار می‌کند، مشکل دکتر شیری نیست که از مشاوران کمک می‌گیرد و برند خوش را می‌سازد. ما در بسیاری موارد فرافکنی کرده و ضعف‌های خودمان را به بقیه نسبت می‌دهیم، دقیقا این‎ها ضعف‌هایی است که در خود مشاوران وجود دارد. روانشناسان ما در بسیاری موارد آموزش ندیده‌اند و با زبان ساده صحبت می‌کنند که مخاطب او را بفهمد.

به اعتقاد فاضل یک متخصص باید بتواند با تخصصی‌ترین زبان و عامیانه‌ترین زبان حرف بزند تا بتواند با هر قشری ارتباط برقرار کرده و زبان مشترک داشته باشد. سازمان نظام روانشناسی باید به این موارد رسیدگی می‌کرد و حتی دوره‌های بازاریابی برای‎ اعضایش می‌گذاشت تا یاد بگیرند چگونه خودشان را معرفی کنند که هم به نفع خودشان است و هم جامعه می‌توانست از این افراد کمک بگیرد.

این پژوهشگر حوزه سلامت روان همچنین مقایسه قوانین سازمان نظام پزشکی و سازمان نظام روانشناسی را نادرست خوانده و می‌گوید: پزشکان باید برای تمدید پروانه کارشان چندین ساعت شرکت در کنفرانس‌ها و همایش‌ها را داشته باشند و همچنین برای اینکه در یک شهر بزرگ مطب راه‌اندازی کنند باید چند سال در مناطق محروم کار کنند، اما روانشناسان نیز چنین تکالیفی دارند و سازمان نظام روانشناسی چنین قوانینی را تصویب کرده است. تا به حال مدارس دولتی توانسته‌اند از کمک روانشناسان استفاده کنند؟

به جای توجه به طرح‌هایم با پیشنهاد غیراخلاقی مواجه شدم

او اضافه می‌کند: در این مدت با بسیاری از مدیران و معلمان مدارس دولتی صحبت کرده‌ام، آن‌ها می‌گویند هر دفعه که می‌خواهیم از روانشناسی کمک بگیریم آنقدر قیمت‌ها بالا است که نمی‌توانیم و بودجه‌اش را نداریم. آیا سازمان نظام برای چنین کاری برنامه ریزی کرده است؟ در واقع روانشناسی دنیای گسترده‌ای‌ست و زمینه‌های کاری آن فراوان است.

فاضل معتقد است که نیازی نیست برای ادامه فعالیت روانشناسان اسامی آنها منتشر شود اما به این خاطر لیست منتشر شده است که مثلا یکسری روانشناس اعتراض دارند که چرا یک نفر مانند دکتر شیری مشتری‌های‌مان را می‌گیرد. او مشتری‌های دیگران را نمی‌گیرد بلکه زبان مردم را می‌فهمند حتی یکی از اساتید درمان‌های شناختی رفتاری برای برنامه‌های آموزشی خود از ایشان کمک می‌گیرد. دکتر شیری و  سهیل رضایی به هیچ عنوان آموزش نمی‌دهند فقط سخنران هستند من حداقل این دو نفر را می‌شناسم و می‌توانم درباره آن‌ها صحبت کنم.

این پژوهشگر حوزه سلامت روان با اشاره به طرحی که در سال ٩٢ با عنوان صیانت از خانواده به مجلس ارائه کرده است می‌گوید: در آن طرح برای معلمان مدارس یکسری دوره‎های آموزشی تعریف کرده بودم. همچنین موضوع واکسیناسیون روانی و کارت واکسن آن را با سازوکار‌های خاص آن پیش‌بینی کرده بودم. زمانی که طرح را نزد افرادی بردم که باید آن را مطالعه می‌کردند مانند یکی از اساتید بنام روانشناسی، ایشان به من پیشنهاد غیراخلاقی داد، تجربه‌ای که بار‌ها برای من تکرار شده است. سازمان نظام روانشناسی باید به جای انتشار لیست افراد تحت عنوان روانشناس‌نما، به این‎ درد‌ها رسیدگی کند. درواقع من این نوع رفتار‌های نظام روانشناسی را بیشتر یک نمایش می‌بینم.