شایع‌ترین اختلالات خلقی در دوران بارداری کدام است؟

جامعه۲۴ - دوران بارداری و روز‌های بعد از زایمان می‌توانند بر سلامت روان زنان تاثیرگذار باشند. اضطراب و افسردگی هر دو از عوارض شایع دوران بارداری هستند که ممکن است به دلایل مختلفی مانند نگرانی مداوم درباره سلامت جنین، مراقبت از کودک، تغییرات شیوه زندگی و یا ترس از درد زایمان ایجاد شوند.

میزان اضطراب وارد شده بر زنان باردار در صورت ابتلای مادر به بیماری‌های زمینه‌ای یا در مواردی که احتمال وقوع ناهنجاری در جنین یا زایمان زودرس وجود دارد افزایش می‌یابد.

علت اختلالات خلقی در دوران بارداری 

اختلالات خلقی در دوران بارداری به دلایل متعددی رخ می‌دهند که عمدتاً به تغییرات هورمونی، عوامل روانی و شرایط فیزیکی بدن مربوط می‌شوند. یکی از مهم‌ترین عوامل، تغییرات شدید هورمونی است. در دوران بارداری، میزان هورمون‌های استروژن و پروژسترون به شدت افزایش می‌یابد که این تغییرات می‌توانند بر سیستم عصبی و انتقال‌دهنده‌های عصبی مغز تأثیر بگذارند. این نوسانات هورمونی ممکن است باعث افزایش حساسیت احساسی، اضطراب، تحریک‌پذیری یا حتی افسردگی شوند.  

عوامل روانی نیز در بروز این اختلالات نقش مهمی دارند. نگرانی درباره سلامت جنین، ترس از زایمان، تغییر در نقش اجتماعی و خانوادگی و احساس مسئولیت بیشتر می‌تواند استرس و اضطراب را افزایش دهد. علاوه بر این، زنان بارداری که سابقه اضطراب یا افسردگی دارند، بیشتر در معرض اختلالات خلقی قرار می‌گیرند. در برخی موارد، خاطرات ناخوشایند یا تجربیات تلخ گذشته نیز می‌توانند در دوران بارداری شدت پیدا کنند و بر خلق‌وخو تأثیر بگذارند.  

تغییرات جسمی و فیزیکی نیز بر وضعیت روحی مادر تأثیر دارند. افزایش وزن، خستگی مفرط، بی‌خوابی و کمبود انرژی از جمله عواملی هستند که می‌توانند باعث تحریک‌پذیری و نوسانات خلقی شوند. در برخی موارد، کمبود مواد مغذی مانند آهن، اسید فولیک و ویتامین‌های گروه B نیز ممکن است در تشدید این علائم نقش داشته باشد.  

حمایت اجتماعی و شرایط محیطی نیز می‌توانند در کاهش یا افزایش اختلالات خلقی مؤثر باشند. زنانی که حمایت کافی از سوی همسر، خانواده یا دوستان دریافت نمی‌کنند، بیشتر در معرض احساس تنهایی و افسردگی قرار می‌گیرند. همچنین، مشکلات مالی، تعارضات خانوادگی یا محیط زندگی پرتنش می‌توانند وضعیت روحی مادر را تحت تأثیر قرار دهند.  

در برخی موارد، این تغییرات خلقی ممکن است به حدی شدید شوند که نیاز به مداخله درمانی داشته باشند. در چنین شرایطی، مراجعه به روان‌پزشک یا روان‌شناس و دریافت مشاوره می‌تواند به مدیریت بهتر این وضعیت کمک کند و از بروز افسردگی پس از زایمان نیز جلوگیری کند.

عوارض اضطراب در دوران بارداری

اضطراب احساسی طبیعیست که در واکنش به خطرات احتمالی و برای هشدار دادن ایجاد می‌شود و در واقع بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی روزمره است. اما اختلالات اضطرابی بیش از یک حس نگرانی یا ترسِ موقت هستند این حس در فرد مبتلا به اختلال روانی اضطراب، نه تنها از بین نمی‌رود که با گذشت زمان بدتر هم می‌شود. علائم این بیماری روانی می‌تواند برای فعالیت‌های روزمره مانند عملکرد شغلی و روابط اجتماعی افراد مشکل آفرین باشد.

این اختلال روانی نسبتا شایع بوده و شامل حمله پانیک، اختلال اضطراب اجتماعی، هراس اختصاصی، اختلال اضطراب جدایی و اختلال اضطراب عمومی است. این اختلالات روانی با ترس غیر منطقی، تنش و نگرانی همراه با تغییرات فیزیولوژیک مانند لرزش، تهوع، گرگرفتگی یا احساس سرما، سرگیجه، تنگی نفس، بی خوابی و تکرر ادرار ظاهر می‌شوند که البته با روان درمانی و درمان‌های داروی زیر نظر پزشک درمان می‌شوند.

مطالعات نشان می‌دهند که اضطراب بارداری، نگرانی‌ها و هیجاناتی که زنان باردار در دوران حامگی متحمل می‌شوند، تاثیر مستقیمی بر سلامت مادر و جنین دارند. زایمان زودرس، وزن کم نوزاد هنگام تولد، بیش فعالی کودک و حتی در مواردی سقط جنین از شایع‌ترین عوارضی هستند که در اثر انواع بیماری‌های روانی و استرس‌های دوران بارداری ممکن است ایجاد شوند.

عوامل بسیاری می‌توانند ریسک ابتلا به اضطراب بارداری را افزایش دهند که به آن‌ها عوامل خطر گفته می‌شود. از جمله عوامل خطر‌آفرینی که به بروز اختلالات روانی اضطرابی منجر می‌شوند می‌توان به این موارد اشاره کرد؛ وجود سابقه اختلال روانی، وجود سابقه سو استفاده جنسی، ضربه روحی، وقایع منفی زندگی، بیماری شدید یا وضعیت سلامتی مزمن، سوء مصرف مواد و عزت نفس پایین.

افسردگی دوران بارداری چیست؟

اما توجه زنان باردار به احتمال ابتلا به افسردگی در دوره بارداری نیز بسیار مهم است. افسردگی دوران بارداری از افسردگی بعد از زایمان شایع‌تر است به صورتی‌که از هر ۱۰ زن حداقل یک نفر در دوران بارداری دچار افسردگی می‌شود.

عدم درمان افسردگی در این دوران می‌تواند بر توانایی مادر برای مراقبت از خود و نوزاد درحالِ رشدش تأثیر منفی بگذارد، اما در بیشتر موارد، افسردگی دوران بارداری به‌خوبی تشخیص داده نمی‌شود، چراکه غالبا این تغییرات احساسی را با اختلال هورمونی مرتبط با این دوران اشتباه می‌گیرند.

افسردگی دوران بارداری مانند افسردگی بالینی نوعی اختلال خلقی بوده و مانند سایر اختلالات خلقی، به دلیل تغییرات ایجادشده در مغز رخ می‌دهد. تغییرات هورمونی در طول دوران بارداری می‌تواند بر مواد شیمیایی مغز که مستقیما با افسردگی و اضطراب مرتبط هستند، تأثیر گذاشته وبه افسردگی دوران بارداری منجر شوند.

بیشتر بخوانید:

علت نوسانات خلقی در افراد و روش‌های درمان آن/ چرا حالات روحی‌مان، ناگهان تغییر می‌کند؟

نشانه‌های هشدار دهندۀ سقط جنین کدامند؟

علائم افسردگی بارداری

زنان مبتلا به افسردگی معمولا برخی علائم را به‌مدت دو هفته یا بیشتر تجربه می‌کنند، این علائم عبارتند از؛ غم و اندوه مداوم، دشواری یا عدم تمرکز، خوابیدن به مقدار بسیار کم یا بسیار زیاد، ازدست دادن علاقه به فعالیت‌هایی که معمولا از آن‌ها لذت می‌بردند، افکار تکرارشونده (نشخوار ذهنی) در مورد مرگ، خودکشی یا ناامیدی، اضطراب، احساس گناه یا بی‌ارزشی، تغییر در عادات غذا خوردن.

مواردی همچون مشکل در برقراری ارتباط با دیگران، سابقه شخصی یا خانوادگی افسردگی، درمان‌های ناباروری، سابقه سقط جنینف عوامل استرس‌زا در زندگی، عوارض دوران بارداری و سابقه مورد سوء‌استفاده قرار گرفتن یا خشونت علیه زنان و ضربه روحی از جمله عوامل محرک افسردگی دوران بارداری هستند.

تاثیر افسردگی دوران بارداری بر سلامت کودک

افسردگی درمان‌نشده می‌تواند خطراتی را برای مادر و کودک به‌دنبال داشته باشد چه آنکه زنان افسرده غالبا قدرت یا میل کافی برای مراقبت مناسب از خود یا کودک درحالِ رشدش را ندارند. همچنین این اختلال خلقی می‌تواند تغذیه نامناسب، مصرف الکل، سیگار کشیدن و خودکشی را به دنبال داشته باشد یا زایمان زودرس، تولد نوزاد کم‌وزن و مشکلات رشدی را رقم بزنند.

توجه به این نکته ضروریست که نوزادان متولدشده از مادران افسرده در مقایسه با نوزادانی که از زنان معمولی متولد می‌شوند، ممکن است فعالیت کمتری داشته و توجهی کمتری از خود نشان بدهند یا اینکه مضطرب‌تر به نظر برسند؛ بنابراین اگر احساس می‌کنید که به اضطراب یا افسردگی بارداری دچار شده‌اید، حتما از متخصصان کمک گرفته و درباره علائم و مشکلات روحی‌تان با پزشک صحبت کنید.