با تله وابستگی و تاثیر آن در زندگی آشنا شوید

جامعه ۲۴- شادی مکی: تله‌های زندگی یا طرحواره‌ها ساختار‌هایی شناختی هستند که باور‌ها و تصوراتی را در فرد نسبت خود و جهان اطرافش شکل داده و منجر به ادراک و به‌کارگیری اطلاعات در زندگی می‌شوند. این تله‌ها عموما باعث می‌شوند که افراد مبتلا به آن‌ها تصویری ناخوشایند از خود داشته باشند، اما مسیری را انتخاب کنند که این تصویر نامطلوب از خود را تقویت کند. تاکنون ۱۸ تله زندگی یا طرحواره منفی مورد شناسایی روان‌شناسان قرار گرفته است که یکی از آن‌ها تله وابستگی است.

افراد مبتلا به تله وابستگی در ابعاد مختلف زندگی مطابق توصیه و خواست دیگران زندگی کرده و قادر به تصمیم‌گیری برای زندگی خود نیستند. این افراد احساس کودکی درمانده را دارند که به دنبال راهنمایی دیگران به مثابه یک بزرگ‌تر هستند.

به گزارش جامعه ۲۴ افراد وابسته احساس می‌کنند به تنهایی قادر به مراقبت از خود نیستند و اگر تنها بمانند آسیب می‌بینند. آن‌ها خود را برای حل مشکلات‌شان بی‌کفایت و ناکارآمد می‌دانند و از استقلال کافی برای اداره امور خود برخوردار نیستند.

در شدیدترین حالت مبتلایان به این تله باور دارند که توان تامین لباس، غذا یا سرپناه را برای خود نداشته و در جزئی‌ترین مسائل زندگی روزمره خود توان تصمیم‌گیری ندارند. آن‌ها از تغییر شرایط و تجربه موقعیت‌های جدید فرار کرده و از شرایط جدید آشفته می‌شوند.

بعد اول شامل بی کفایتی است، بدین معنی که چنین بیمارانی، به خود برای تصمیم گیری‌های روزانه و عادی اعتماد ندارند و نمی‌توانند کار‌های جدید را به تنهایی انجام دهند؛ زیرا به این اعتقاد دارند که همیشه باید کسی کنار آن‌ها باشد و راهنمایشان کند. افراد دارای تله وابستگی باور دارند که نمی‌توانند از عهده مسائل زندگی‌شان برآیند و در واقع به دنبال احساس بی‌کفایتی آن‌ها همواره در جستجوی افرادی هستند که بتوانند از آن‌ها برای ادامه زندگی کمک گرفته و در واقع به آنان وابسته شوند.

افرادی که وابستگی پیدا می‌کنند معمولا والدین، یا افراد نزدیک مانند همسر، خواهر و برادر یا درمانگران هستند؛ بنابراین باور اصلی این افراد آن است که من بی‌کفایت هستم و برای ادامه زندگی باید به دیگران وابسته باشم. این باور آن‌ها با حس ترس و ناامیدی همراه بوده و نسبت به تصمیم‌گیری‌های خود اعتماد ندارند و همواره در تردید به سر می‌برند.

بیشتر بخوانید:

با گامافوبیا یا ترس از ازدواج و تعهد آشنا شوید

تله محرومیت هیجانی و راه‌های رهایی از آن

این افراد همچنین از مدیریت امور مالی خود، سفر کردن به تنهایی، پذیرش مسئولیت‌های اضافی مانند ارتقای شغلی ناتوان بوده و در چنین اموری اعتماد به نفس کمی دارند آن‌ها نیاز به فرد دارند که بر کار آن‌ها نظارت کرده و از او کمک بگیرند.

افراد مبتلا به تله وابستگی بدرفتاری، اطاعت محض، عدم پیشرفت و محرومیت را به جان می‌خرند و در هراس از اینکه فرد مورد نظرشان را از دست بدهند بسر می‌برند، چنین ترسی باعث می‌شود این افراد جرات اعتراض و ابراز خشم در زمان‌های مقتضی را نداشته باشند. عزت نفس پایین و ناراحتی درونی از وابستگی به دیگران موضوعی است که این افراد به آن آگاه بوده و رنج می‌برند.

چرا به تله وابستگی مبتلا می‌شویم؟

تله وابستگی معمولاً از تجربیات اولیه زندگی نشأت می‌گیرد و به باورهای عمیق و ناهشیار فرد درباره خود و دیگران مربوط می‌شود. این تله زمانی شکل می‌گیرد که فرد در دوران کودکی به اندازه کافی حمایت عاطفی، امنیت و استقلال را تجربه نکرده باشد. در خانواده‌هایی که والدین بیش از حد کنترل‌گر یا برعکس، بسیار بی‌تفاوت هستند، کودک ممکن است احساس کند که برای زنده ماندن یا دریافت محبت باید به دیگران وابسته باشد. این تجربه‌ها باعث می‌شوند که فرد در بزرگسالی به سختی بتواند احساس امنیت کند و به توانایی‌های خود اعتماد داشته باشد. در نتیجه، فرد برای انجام کارها، تصمیم‌گیری‌ها و حتی احساس ارزشمندی به دیگران تکیه می‌کند.  

ترس از طرد شدن یا تنها ماندن نیز می‌تواند از عوامل ایجاد این تله باشد. برخی افراد از اینکه دیگران را از دست بدهند، به شدت واهمه دارند و برای جلوگیری از این اتفاق، حاضرند از خواسته‌ها و نیازهای شخصی خود بگذرند و خود را بیش از حد وفق دهند. این رفتارها به مرور زمان منجر به از دست دادن هویت فردی و افزایش وابستگی می‌شود. گاهی نیز افراد به دلیل تجربیات شکست یا ناکامی در گذشته، باور می‌کنند که بدون کمک دیگران قادر به پیشرفت یا موفقیت نیستند. این احساس ناتوانی می‌تواند در فرد تثبیت شود و باعث شود که همواره به دنبال حمایت دیگران باشد.  

تله وابستگی می‌تواند ریشه در عدم اعتماد به نفس داشته باشد. وقتی فرد به توانایی‌های خود شک دارد، برای تأیید و انگیزه گرفتن به دیگران پناه می‌برد. این وابستگی ممکن است در روابط دوستانه، عاطفی یا کاری دیده شود و اغلب منجر به روابط ناسالم و ناپایدار می‌شود. فردی که دچار این تله است، ممکن است از ترس از دست دادن افراد نزدیک، رفتارهای ناسالمی مانند کنترل بیش از حد یا چسبندگی عاطفی از خود نشان دهد.  

این تله همچنین می‌تواند به دلیل نیاز به محبت و توجه باشد. برخی افراد که در کودکی مورد بی‌مهری قرار گرفته‌اند، در بزرگسالی برای جبران این کمبود به دنبال دریافت محبت از دیگران هستند. این افراد ممکن است برای جلب توجه، بیش از حد فداکاری کنند یا خود را در موقعیت‌هایی قرار دهند که در آن احساس ارزشمندی کنند. با اینکه این رفتارها در کوتاه‌مدت ممکن است باعث احساس آرامش شوند، اما در درازمدت فرد را بیشتر به دیگران وابسته می‌کند و چرخه‌ای از وابستگی و نارضایتی را ایجاد می‌کند.

علائم ابتلا به تله وابستگی

تسلیم شدن: در این بعد فرد از دیگران می‌خواهد که به جای او در امور زندگیش تصمیم‌گیری کند تصمیماتی که می‌تواند مهم‌ترین امور زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد، این افراد از تصمیم‌گیری و تحمل نتایج بد و خوب ناشی از تصمیم‌گیری‌ها گریزان هستند و در برابر تصمیمات دیگران تسلیم می‌شوند. شما از دیگران می‌خواهید که برای شما تصمیمات مهمی بگیرند. به این ترتیب شما یاد نمی‌گیرید که تصمیم بگیرید و چیز‌های خوب و بد ناشی از تصمیم گیری را تجربه کنید

اجتناب: افراد وابسته به دلیل عدم امنیت و اعتماد نسبت به دستاورد‌ها و امکان موفقیت خود از یادگیری موارد جدید پرهیز کرده و حتی اگر موارد جدید را بیاموزند از آن استفاده نمی‌کنند.

علل ایجاد تله وابستگی

تله وابستگی هم مانند سایر تله‌های زندگی ریشه در کودکی و نوع برخورد اطرافیان و به‌ویژه والدین با کودک دارد. داشتن والدینی که بیش از حد از کودک خود مراقبت کرده یا او را کنترل می‌کنند به نحوی که اجازه تصمیم‌گیری‌های متناسب با سن را به او نمی‌دهند می‌تواند یکی از علل شکل‌گیری تله وابستگی در فرد باشد. این والدین به فرزند خود آزادی عمل کافی برای رسیدن به استقلال را نمی‌دهند.

والدین بی‌توجه نیز به همان اندازه دسته اول برای افتادن فرزندشان در تله وابستگی زمینه‌سازی می‌کنند این کودکان از سنین بسیار پایین به حال خود رها می‌شوند و در مواردی نقشی فراتر و سنگین برای سن خودشان را برعهده می‌گیرند اگر چه این کودکان به ظاهر مستقل هستند، اما با وابستگی‌های جدی نیز مواجه می‌شوند. علت این موضوع نیز شکست این گروه از کودکان در برخی تصمیم‌گیری‌هاست که برای سن و سال او زود است این شکست‌ها باعث می‌شود که کودک احساس بی‌کفایتی کرده و به تدریج برای عدم تکرار اشتباه و شکست به اطرافیان خود وابسته شود.

به گزارش جامعه ۲۴ باید به این نکته توجه کرد که همه افراد در هنگام تولد به والدین خود وابسته بوده و برآورده ساختن نیاز‌های اولیه آن‌ها مانند غذا، پوشاک و مسکن باعث پرورش احساس امنیت در آنان می‌شود. افرادی که هرگز چنین امنیتی را تجربه نکنند و در وضعیت یا مرحله وابستگی قرار نگیرند برای طی مراحل رسیدن به استقلال دچار مشکل شده و نهایتا در تله وابستگی گیر می‌افتند.

نشانه‌های تله وابستگی در روابط عاشقانه

نگاه و باور افراد مبتلا به تله وابستگی نسبت به شریک عاطفی خود مانند نگاه کودک به والد است. او شریک عاطفی خود را قوی می‌داند فردی که توانایی مراقبت از او را داشته و حتی از این کار لذت می‌برد. افراد وابسته شریک عاطفی خود را در تصمیم‌گیری‌ها تنها گذاشته و تسلیم محض او هستند درواقع همه مسئولیت زندگی و رابطه بر عهده طرف مقابل است و هزینه همه چیز با اوست. در واقع فرد مبتلا به وابستگی، این وضعیت و تله ذهنی خود را به زندگی بزرگسالی و روابط عاشقانه خود می‌آورد به نحوی که فرد مقابل احساس می‌کند به جای شریک عاطفی نقش والد طرف دیگر را برعهده دارد. از سوی دیگر افراد وابسته در روابط عاشقانه و زندگی مشترک آزادی، غرور و اعتماد به نفس خود را بیش از پیش از دست می‌دهند.

درمان تله وابستگی

مراجعه به یک روان درمان گر بهترین گزینه برای درمان این تله زندگی است. یکی از مهم‌ترین روش‌های درمان این تله روان‌درمانی است. درمان شناختی رفتاری کمک می‌کند که فرد رفتار‌های جدید را یاد بگیرد و علاوه بر آن با آگاهی نسبت به تله وابستگی و شناسایی رفتار‌های مرتبط با آن می‌تواند این رفتار‌ها را کنترل کند.

از سوی دیگر این موارد می‌تواند در درمان و کاهش نشانه‌های تله وابستگی در فرد کمک کننده باشد.

دلایل شکل‌گیری تله وابستگی در فرد

- تهیه لیستی از موقعیت‌ها و مسئولیت‌هایی که برای انجام آن‌ها به دیگران نیاز دارید.
- تهیه لیستی از موقعیت‌ها و چالش‌هایی که از آن‌ها فرار می‌کنید.
- ضمن پذیرش تله وابستگی به تدریج خود را به سمت پذیرش مسئولیت‌های بیشتر سوق دهید، اما از کسی درخواست کمک نکنید.
- در انجام کار‌ها مداومت کرده و در صورت شکست تسلیم نشده و فرار نکنید، بلکه علت شکست‌ها را بررسی کرده و به عنوان تجربه مورد استفاده قرار دهید.