تله اطاعت چگونه زندگی شما را نابود می‌کند؟

جامعه ۲۴- در این مطلب به تله یا طرحواره اطاعت می‌پردازیم، اما پیش‌تر باید بدانیم که تله‌های زندگی یا طرحواره‌ها در دوران اولیه زندگی فرد و در دوران کودکی شکل می‌گیرند، هر یک از این تله‌ها نتیجه رفتار‌ها و واکنش‌هایی است که کودک از محیط پیرامون خود، اطرافیان و به‌ویژه والدین دریافت می‌کند. نکته آنکه این تله‌ها می‌توانند نگاه شخص به زندگی و جهان را تعریف کرده و بر اساس همین نگاه و تله‌ها نیز فرد آنچه در پیرامونش رخ می‌دهد را تفسیر می‌کند.

تله‌های منفی باور‌های اشتباهی نسبت به خود و دیگران هستند که به زندگی فرد آسیب‌ رسانده و آن را مختل می‌کنند در عین حال عملکرد این تله‌ها به گونه‌ای است که خود را تقویت کرده و شخص را به سمت تایید دوباره خود هدایت می‌کند. مثلا فرد یا موقعیت‌هایی را در زندگی انتخاب می‌کند که باور‌های اشتباه او را مورد تایید قرار دهد.

اهمیت تله‌های روانی تا آنجاست که ژان پیاژه روانشناس بزرگ فرانسوی درباره آن‌ها می‌گوید: «اگر طرحواره‌ها نبودند، ما هیچ تصویر ذهنی نداشتیم.»

تله اطاعت چیست؟

افراد مبتلا به تله اطاعت خود را مجبور به اطاعت از دیگران می‌داند و باور دارند که نظر و نیاز‌های خودشان فاقد ارزش بوده و مهم نیست. آن‌ها معمولا دچار احساس خودکم‌بینی بوده و عامل محرک آن‌ها برای گوش به فرمان بودن نسبت به دیگران ترس است. این تله طیف گسترده‌ای از اطاعت کورکورانه تا نافرمانی شدید را در بر می‌گیرد.

این افراد به سایرین اجازه می‌دهد که آن‌ها را کنترل کنند و گاهی نیز خودشان به دست کنترل‌گر می‌شوند زیرا از این موضوع می‌هراسند که در صورت عدم اطاعت از دیگران مورد طرد از سوی آنان قرار بگیرد، یا اینکه دیگران دست به تلافی و انتقامجویی از آنان بزنند.

افراد مبتلا به تله اطاعت بر این باور هستند که تصمیم‌های مهم زندگی‌شان را دیگران گرفته‌اند و به شدت تایید و پذیرش از سوی دیگران برایشان مهم است. آن‌ها به حقوق خود احترام نمی‌گذارند، اما به شدت انتظار دارند که دیگران حقوق آن‌ها را رعایت کنند. افراد مبتلا به تله اطاعت از اینکه خواسته و نیاز خودشان را در اولویت قرار دهند احساس عذاب وجدان می‌کنند. آن‌ها گمان می‌کنند که انسان خوب بودن به معنای آن است که رفاه خود را قربانی خواسته یا حل مشکلات دیگران کنند.

بیشتر بخوانید: تله بی‌ اعتمادی چگونه زندگی شما را نابود می‌کند؟

تاثیر تله اطاعت بر زندگی فرد

تله اطاعت به تدریج حس هویت فرد مثل ضرورت توجه به نیاز‌ها، خواسته‌ها و تمایلات را از او می‌گیرد، مبتلایان به این طرحواره به تدریج در دام انفعال افتاده در زندگی دست به عصا عمل می‌کنند. این مساله باعث می‌شود که این افراد نقش خود را در زندگی از دست داده و امور زندگی از سوی دیگران به آن‌ها تحمیل شود.

این افراد به تدریج تسلیم دیگران می‌شوند، زیرا می‌ترسند که تحت فشار خشم و تنبیه دیگران قرار بگیرند. آن‌ها عمیقا این مساله را پذیرفته‌اند که خواسته‌ها و نظرات آن‌ها برای دیگران مهم نیست. غالبا مبتلایان به این تله خشم را تجربه می‌کنند، احساسی که به صورت علائم ناسازگاری مانند رفتار‌های پرخاشگرانه-منفعلانه، طغیان شدید و خارج از کنترل خشم، بیماری‌های روان تنی، کناره‌گیری از مهر و محبت، انزوا طلبی، برونریزی و اعتیاد خود را نشان می‌دهد.

تله اطاعت به چه شکل در افراد بروز می‌کند؟

تله اطلاعت به دوشکل در افراد خود را نشان می‌دهد که در ادامه مطلب با این حالت آشنا می‌شوید.

پس زدن نیازها: همانطور که گفته شد برخی از مبتلایان به این تله برای برآورده کردن نیاز دیگران نیاز‌ها و خواسته‌های خود را کاملا نادیده می‌گیرند تا جایی که اگر به نیاز خود توجه کنند دچار عذاب وجدان می‌شوند.

پس زدن هیجان‌ها: گروه دیگر از مبتلایان به تله اطاعت احساسات و هیجانات خود را مخفی کرده و بروز نمی‌دهند، زیرا می‌ترسند باعث ناراحتی طرف مقابل یا مورد قضاوت قرار گرفتن از سوی او بشوند. این درحالی است که ممکن است ما فرد مبتلا به تله اطلاعت را فردی خونسرد تلقی کنیم درحالیکه واقعیت آن است که فرد به صورت مداوم خشمش را فرو خورده و نظرات ما را صرفا به خاطر طرحواره اطاعت بی‌چون و چرا می‌پذیرد.

واکنش‌های احتمالی افراد مبتلا به تله اطاعت

تسلیم: غالب افراد مبتلا به این تله به صورت بی‌چون و چرا از خواسته‌های دیگران اطاعت کرده و هیجانات‌شان را سرکوب می‌کنند، این افراد غالبا پرخاشگر منفعل می‌شوند یعنی در ظاهر موافق و خوشرو هستند، اما پشت سر بدگویی می‌کنند. این بیماران معمولا جذب افراد زورگو و خودخواهی می‌شوند که نیازهای‌شان را نادیده می‌گیرند، دقیقا چیزی که باعث تسلیم در برابر طرحواره اطاعت می‌شود.

جبران افراطی: این گروه از روش مقابله افراطی استفاده می‌کنند، یعنی کاملا ستیزه‌جو بوده و از هر قانون و حرفی ولو منطقی سرپیچی می‌کنند.

اجتناب: در این روش فرد مبتلا به تله اطاعت از هر موقعیتی که احتمال کنترل او باشد اجتناب و پرهیز می‌کند. مثلا اهل روابط بلندمدت نیستند، چون ناچارند تعهداتی داشته باشند، حضور ناظر و مافوق را نمی‌پذیرند یا مثلا از فرزندآوری خودداری می‌کنند، زیرا بچه زندگی آن‌ها را به شدت تحت کنترل قرار می‌دهد.

ریشه ایجاد تله اطاعت

- والدین کنترل‌گر زمینه ایجاد تله اطاعت را فراهم می‌کنند.
- والدینی که در  مقابله با نافرمانی کودک، محبت خود را از او دریغ می‌کنند.
- والدینی که اجازه انتخاب و تصمیم‌گیری را به کودک نمی‌دهند و خودشان به جای او تصمیم‌گیری می‌کنند.
- اجبار کودک برای برآورده کردن نیاز‌های دیگران
- داشتن والدین به شدت فداکار که برای خوشحال کردن دیگران از نیاز‌های خود می‌گذرند.
- ایجاد این حس در کودک که نظرات و خواسته‌هایش برای دیگران مهم نیست.

راهکار‌هایی برای درمان تله اطاعت

-حتما از یک روان‌درمانگر کمک بگیرید.

- دلایل اطاعت در دوران کودکی خود را درک و احساس کنید و آن را بپذیرید.

- فهرستی از موقعیت‌هایی که نیازهای‌تان را قربانی خواست دیگران می‌کنید بنویسید.

-اولویت‌های‌تان را در زندگی مشخص کرد و درباره آن‌ها تلاش کنید.

-توجه‌تان را معطوف به خودتان کنید و به موضوعاتی که برای‌تان اهمیت دارد فکر کنید.

-به جای پرخاش منفعلانه و حرف زدن پشت سر دیگران خودتان را مجبور کنید که نظر و خواسته خود را به زبان آورده و با دیگران مطرح کنید. برای این کار بهتر است ابتدا از درخواست‌های آسان شروع کنید. خودتان را وادار کنید که در مباحث شرکت کنید.

- رفتار‌های خود را تغییر دهید این کار باعث افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس شما می‌شود و در نتیجه خودتان را بیشتر اظهار می‌کنید. بیشتر به خواسته و نیاز‌های خودتان اهمیت دهید.

- بین آنچه دریافت می‌کنید و آنچه می‌بخشید، تعادل برقرار کنید.