آشنایی با مفاهیم مرتبط با سلامت روان برای انسان امروز از اهمیتی بسزا برخوردار است تا در صورت احساس به خطرافتادن سلامت روان سریعا به مشاور و روانشناس مراجعه کند.
سلامت روان چیست؟
سلامت روان یا بهداشت روان به بررسی رفاه شناختی، رفتاری و عاطفی در افراد میپردازد. این حوزه نحوه تفکر، احساس و رفتار انسانها را مدنظر قرار دهد با اینحال در نگاه عمومی سلامت روان به معنای عدم وجود اختلال روانی استفاده میشود.
سلامت روان بر زندگی، روابط و حتی سلامت جسمانی افراد تاثیرگذار است در همین راستا شناسایی تواناییها، برخورد منطقی با استرسهای روزانه، انجام کار مفید و سازده، انتخاب سالم و تعامل مناسب با جامعه از شاخصهاییست که در سلامت روان تأثیر میگذارد.
در سراسر جهان ارتقا، مراقبت و بازیابی سلامت روان به شدت مورد توجه دولتها قرار دارد. سازمان جهانی بهداشت نیز سلامت را «نه تنها نبود بیماری یا معلولیت»، بلکه «حالت بهینه خوب بودن جسمی، روانی و اجتماعی» تعریف کرده است. در واقع در این تعریف سلامت روانی بخشی از سلامت افراد در نظر گرفته شده است. وجود سلامت روان در تمام مرحله مراحل زندگی یعنی از کودکی و نوجوانی تا بزرگسالی، اهمیت دارد.
بهداشت روانی در مواجهه با معضلاتی مانند تغییرات سریع اجتماعی، شرایط شغلی سخت و استرسزا، تبعیض جنسی، طرد اجتماعی، سبک زندگی ناسالم، بیماری جسمی و تعدی و تضییع حقوق انسانی به خطر میافتد، همچنین عوامل ژنتیکی میتوانند برای سلامت روان فرد خطرآفرین باشند.
شاخصهای سلامت روان
از میان نظریههای مختلفی که برای تبیین مفهوم سلامت روان ارائه شده است مدل ریف به عنوان یکی از مهمترین مدلهای بهزیستی روانشناختی معرفی میشود. این مدل ۶ مولفه را نشاندهنده سلامت روان در فرد معرفی میکند. این ۶ مورد عبارتند از: خودمختاری (داشتن استقلال و قدرت تنظیم رفتار از درون) رشد شخصی (تحول مداوم نیروهای بالقوه خویش)، داشتن ارتباط مثبت با دیگران (داشتن روابط گرم و صمیمانه با دیگران و توانایی دوست داشتن)، زندگی هدفمند (داشتن هدفهای کلی، مقاصد و حس جهت گیری در زندگی)، تسلط بر محیط (توانایی انتخاب یا ایجاد بافتهای محیطی مناسب با شرایط روانی خویش)، پذیرش خود (پذیرش دیدگاه مثبت نسبت به خود).
ارتقا و مراقبت از سلامت روان در سیاستگذاریهای اجتماعی
ارتقای سلامت روان به معنای انجام فعالیتهایی است که شرایط روانشناختی را ارتقاء میدهند، ایجاد محیطی که به حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی انسانها احترام گذاشته و حقوق بنیادین انسان را مورد حمایت قرار میدهد به ارتقاء سلامت روان فرد و به تبع آن جامعه کمک میکند.
سیاستگذاریهای کلان دولتها در حوزه سلامت روان باید شامل دو حوزه درمان اختلالات روانی و ارتقای سلامت روانی افراد باشد. این سیاستگذاریها میتواند در حوزههای آموزش و پرورش، دادگستری، حمل و نقل، محیط زیست، صنعت، مسکن و رفاه اجتماعی به کار گرفته شود.
مراقبت از سلامت روان توسط فرد
ضروریست برای حفظ سلامت روان نسبت به تقویت و افزایش آن اقدام کنیم، در این راستا استفاده از این راهکارها میتواند کمککننده باشد؛ طبیعت گردی و اوقات فراغت مناسب، پرهیز از افراد منفی، سبک زندگی سالم شامل رژیم غذایی سالم و ورزش، خواب کافی، هدفمندی وبرنامهریزی مناسب، پرهیز از کنترلگری، مهربانی و بخشندگی با دیگران، کمک گرفتن در مواقع نیاز، یادگیری مهارتهای زندگی، ایجاد تعادل میان خواستهها و داشتهها، پرهیز از نشخوار فکری، خودمراقبتی جسمی و روانی، نگرش مثبت به جای منفینگری.