فواید قند استویا/ آیا دیابتی‌ها می‌توانند بدون دغدغه قند مصرف کنند؟

جامعه ۲۴- استویا یک گیاه چندساله و بومی مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری آمریکای جنوبی است، به‌ویژه پاراگوئه و برزیل. نام علمی آن Stevia rebaudiana است و به دلیل برگ‌های شیرینش معروف است.
استویا به عنوان جایگزینی طبیعی برای شکر استفاده می‌شود، زیرا حاوی شیرین‌کننده‌های طبیعی به نام استویول گلیکوزید‌ها (Steviol Glycosides) است.

ویژگی‌های استویا

۱. شیرینی طبیعی و کم‌کالری: برگ‌های استویا ۲۰۰ تا ۳۰۰ برابر شیرین‌تر از شکر معمولی هستند، اما کالری بسیار کمی دارند.

۲. عدم تأثیر بر قند خون: استویا قند خون را افزایش نمی‌دهد و به همین دلیل گزینه‌ای مناسب برای افراد دیابتی است.

۳. جایگزین شکر: عصاره استویا در تولید محصولات غذایی، نوشیدنی‌ها، آدامس و حتی دارو‌ها به‌عنوان شیرین‌کننده طبیعی استفاده می‌شود.

کاربرد‌های استویا

برگ‌های خشک‌شده برای دم‌کردن یا افزودن به غذا استفاده می‌شوند.
عصاره استویا به شکل مایع یا پودر در بازار موجود است و به‌عنوان جایگزین شکر در قهوه، چای و دسر‌ها استفاده می‌شود.

مزایای سلامتی:
۱. کمک به مدیریت دیابت به دلیل عدم تأثیر بر سطح انسولین
۲. کاهش خطر پوسیدگی دندان نسبت به شکر
۳. کمک به کاهش وزن به دلیل کم‌کالری بودن

نحوه کشت استویا

استویا گیاهی حساس به سرماست و در خاک‌های سبک و زهکشی‌شده به‌خوبی رشد می‌کند. به نور خورشید و آبیاری منظم نیاز دارد. در مناطق گرم و معتدل به‌راحتی قابل کشت است.

نکته: استویا به دلیل خواص طبیعی و بی‌ضرر بودنش در مقایسه با شیرین‌کننده‌های مصنوعی، به‌طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد.

حبه قند استویا چگونه تولید می‌شود؟

حبه قند استویا از عصاره برگ‌های گیاه استویا تولید می‌شود. این فرآیند شامل مراحل استخراج، تصفیه و فشرده‌سازی عصاره است که در نهایت به تولید شیرین‌کننده‌های طبیعی در قالب حبه منجر می‌شود. در ادامه مراحل تولید حبه قند استویا توضیح داده شده است:

۱. برداشت و خشک‌کردن برگ‌های استویا:
برگ‌های استویا از گیاه برداشت شده و در محیطی مناسب خشک می‌شوند تا رطوبت آن‌ها کاملاً از بین برود.

۲. استخراج شیرین‌کننده‌ها:
برگ‌های خشک‌شده در آب یا محلول‌های آبی خیسانده می‌شوند تا استویول گلیکوزید‌ها (مواد شیرین‌کننده موجود در استویا) از آن‌ها استخراج شود.
سپس این محلول از فیلتر‌هایی عبور می‌کند تا ناخالصی‌ها و ترکیبات غیرضروری جدا شوند.

۳. تصفیه و خالص‌سازی:
عصاره به‌دست‌آمده تصفیه می‌شود تا تنها استویول گلیکوزید‌های خالص باقی بمانند.
این فرآیند شامل استفاده از رزین‌های تبادل یونی و خشک‌کن‌های مخصوص برای جداسازی مواد است.

۴. ترکیب با مواد مکمل (در صورت نیاز):
برای ساخت حبه قند، عصاره خالص استویا با مواد طبیعی مانند فیبر‌های گیاهی، ایزومالت یا گلوکز ترکیب می‌شود تا ساختار مناسبی برای قالب‌گیری پیدا کند.
در برخی موارد، برای بهبود بافت و ماندگاری، از افزودنی‌های طبیعی مجاز استفاده می‌شود.

۵. قالب‌گیری و فشرده‌سازی:
مخلوط به دست آمده در قالب‌های کوچک به شکل حبه قند فشرده می‌شود.
دستگاه‌های پیشرفته به این فرآیند سرعت می‌بخشند و حبه‌های یکنواخت تولید می‌کنند.

۶. خشک‌کردن و بسته‌بندی:
حبه‌های تولیدشده خشک می‌شوند تا رطوبت اضافی از بین برود.
سپس در بسته‌بندی‌های مقاوم در برابر رطوبت قرار می‌گیرند.

ویژگی‌های حبه قند استویا

بدون کالری: مناسب برای افراد دیابتی و کسانی که قصد کاهش وزن دارند.
شیرینی طبیعی: ۲۰۰-۳۰۰ برابر شیرین‌تر از قند معمولی است، بنابراین نیاز به مقدار کمی برای شیرین کردن دارد.
حفظ سلامت دندان‌ها: بر خلاف قند معمولی، خطر پوسیدگی دندان را افزایش نمی‌دهد.

این محصول به دلیل خواص سالم و طبیعی خود به‌طور گسترده در نوشیدنی‌ها و غذا‌ها استفاده می‌شود.

آیا با استویا می‌توان مربا تهیه کرد؟

با استویا می‌توان مربا تهیه کرد، اما به دلیل تفاوت‌های استویا با شکر معمولی، باید به نکات خاصی در تهیه مربا توجه شود. استویا یک شیرین‌کننده طبیعی است که کالری ندارد، اما برخلاف شکر معمولی، در ایجاد قوام و بافت مربا به تنهایی مؤثر نیست.

نکات مهم برای تهیه مربا با استویا:

۱. انتخاب شیرین‌کننده استویا:‌
می‌توانید از پودر یا مایع استویا استفاده کنید.
مقدار استویا باید تنظیم شود، زیرا بسیار شیرین‌تر از شکر است (تقریباً ۲۰۰-۳۰۰ برابر).

۲. ایجاد قوام مربا:
استویا نمی‌تواند به‌تن‌هایی قوام مناسب برای مربا ایجاد کند، زیرا قند معمولی در فرآیند ژلاتینه شدن (غلیظ کردن) نقش مهمی دارد.
برای جایگزینی شکر و ایجاد قوام، می‌توانید از پکتین طبیعی، ژلاتین یا آگار آگار استفاده کنید.

بیشتر بخوانید: فواید و مضرات شکر قهوه ای/ آیا این شکر برای دیابتی ها مفید است؟

۳. انتخاب میوه مناسب:
میوه‌هایی که خودشان دارای پکتین طبیعی هستند (مانند سیب، مرکبات، یا توت‌فرنگی) انتخاب بهتری برای مربای بدون شکر هستند.

۴. اضافه کردن مواد نگهدارنده طبیعی:
شکر معمولاً به‌عنوان نگهدارنده عمل می‌کند، اما در مربا‌های استویا بهتر است برای افزایش ماندگاری، کمی آب‌لیموی تازه یا اسید سیتریک به مربا اضافه شود.

۵. طعم‌دهی:
استویا ممکن است طعمی کمی متفاوت از شکر داشته باشد، بنابراین استفاده از عصاره‌های طبیعی مثل وانیل یا دارچین می‌تواند طعم را بهبود ببخشد.

طرز تهیه مربای ساده با استویا

مواد لازم:
میوه تازه: ۱ کیلوگرم (توت‌فرنگی، سیب، زردآلو، یا هر میوه دلخواه)
پودر یا مایع استویا: معادل ۱-۲ قاشق چای‌خوری (بسته به ذائقه)
پکتین طبیعی: ۱ قاشق غذاخوری
آب‌لیمو: ۲ قاشق غذاخوری
آب: ۱ لیوان

روش تهیه:
۱. میوه‌ها را بشویید و خرد کنید.
۲. در قابلمه‌ای میوه‌ها را به همراه آب روی حرارت ملایم قرار دهید تا نرم شوند.
۳. پکتین را به مخلوط اضافه کنید و به هم بزنید تا قوام پیدا کند.
۴. استویا و آب‌لیمو را اضافه کنید و چند دقیقه دیگر روی حرارت ملایم بجوشانید.
۵. وقتی قوام دلخواه حاصل شد، مربا را در شیشه‌های استریل‌شده بریزید و در یخچال نگهداری کنید.

نکته: مربای استویا ممکن است ماندگاری کمتری نسبت به مربای تهیه‌شده با شکر داشته باشد، بنابراین بهتر است در یخچال نگهداری شود و سریع‌تر مصرف شود.

مصرف قند استویا برای افراد دیابتی مضر نیست؟

افراد دیابتی معمولاً محدودیتی در مصرف استویا ندارند، زیرا این شیرین‌کننده طبیعی تأثیر قابل‌توجهی بر سطح قند خون و انسولین ندارد. استویول گلیکوزید‌ها (ترکیبات شیرین موجود در استویا) در بدن به‌طور مستقیم متابولیزه نمی‌شوند و کالری یا قند اضافه‌ای به بدن وارد نمی‌کنند، به همین دلیل گزینه‌ای ایمن برای افراد مبتلا به دیابت محسوب می‌شود.

مزایای استویا برای دیابتی‌ها

۱. عدم افزایش قند خون: استویا باعث افزایش ناگهانی سطح گلوکز خون نمی‌شود.
۲. کم‌کالری بودن: به کنترل وزن که یکی از عوامل مؤثر در مدیریت دیابت است کمک می‌کند.
۳. جایگزین مناسب برای شکر: افراد دیابتی می‌توانند از استویا برای شیرین کردن غذا‌ها و نوشیدنی‌ها استفاده کنند بدون نگرانی از افزایش قند خون.

نکات مهم:
۱. اعتدال در مصرف: اگرچه استویا بی‌ضرر است، اما مصرف بیش‌ازحد آن می‌تواند باعث مشکلات گوارشی مثل نفخ یا دل‌پیچه در برخی افراد شود.

۲. اطمینان از خلوص محصول: برخی محصولات استویا ممکن است با قند‌های دیگر (مثل دکستروز یا مالتودکسترین) ترکیب شده باشند که می‌تواند بر قند خون تأثیر بگذارد. افراد دیابتی باید از محصولاتی استفاده کنند که حاوی ۱۰۰ ٪ استویول گلیکوزید باشند.

۳. مشورت با پزشک: اگر فرد دیابتی از دارو‌های کاهش‌دهنده قند خون استفاده می‌کند، بهتر است قبل از افزودن استویا به رژیم غذایی خود با پزشک مشورت کند تا از عدم تداخل احتمالی مطمئن شود.

استویا یک جایگزین امن و مناسب برای شکر در رژیم غذایی افراد دیابتی است، اما انتخاب محصول باکیفیت و مصرف در حد متعادل اهمیت دارد.

آیا قند استویا از کشمش مویز یا توت خشک و خرما بهتر است؟

مقایسه قند استویا با قند‌های طبیعی موجود در کشمش، مویز، توت خشک و خرما بستگی به شرایط سلامتی و نیاز‌های تغذیه‌ای فرد دارد. در ادامه این مقایسه را از جنبه‌های مختلف بررسی می‌کنیم:

۱. ترکیب و ارزش غذایی:
قند استویا:
- کالری و کربوهیدرات ندارد.
- تأثیری بر قند خون ندارد.
- فاقد مواد مغذی مانند ویتامین‌ها و مواد معدنی است (صرفاً یک شیرین‌کننده).

کشمش، مویز، توت خشک و خرما:
- حاوی قند‌های طبیعی مانند گلوکز و فروکتوز هستند.
- منبع خوبی از فیبر، آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها (مانند B و C) و مواد معدنی (مانند پتاسیم و آهن) هستند.
- کالری و کربوهیدرات بیشتری دارند که برای افراد دیابتی یا کسانی که نیاز به کنترل وزن دارند، باید به مقدار متعادل مصرف شوند.

۲. تأثیر بر قند خون:
- قند استویا: به دلیل عدم تأثیر بر قند خون، انتخاب بهتری برای افراد دیابتی یا کسانی که باید سطح قند خون خود را کنترل کنند.

- خشکبار (کشمش، مویز، توت خشک و خرما): قند طبیعی دارند و می‌توانند سطح قند خون را افزایش دهند، اما به دلیل وجود فیبر، افزایش قند خون معمولاً آهسته‌تر از قند‌های ساده یا تصفیه‌شده است.

میزان سلامت و خطرات:
- قند استویا:
- فاقد کالری و بی‌ضرر است.
- مصرف بیش‌ازحد ممکن است باعث ناراحتی گوارشی (نفخ یا دل‌پیچه) شود.

- خشکبار:
- حاوی مواد مغذی مفید برای سلامت قلب، دستگاه گوارش و سیستم ایمنی هستند.
- مصرف بیش‌ازحد می‌تواند منجر به افزایش وزن یا بالا رفتن قند خون شود.

۴. کدام بهتر است؟
- اگر هدف کنترل قند خون یا کاهش وزن باشد:
قند استویا گزینه بهتری است، زیرا کالری و قند ندارد.

- اگر هدف تأمین مواد مغذی و انرژی باشد:
خشکبار (مانند مویز، خرما یا توت خشک) انتخاب بهتری است، زیرا علاوه بر قند طبیعی، ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها نیز فراهم می‌کنند.

قند استویا: برای افراد دیابتی، کسانی که به کاهش وزن فکر می‌کنند یا افرادی که نیاز به حذف قند از رژیم خود دارند مناسب‌تر است.
کشمش، مویز، توت خشک و خرما: برای افراد سالم که به دنبال مواد مغذی، انرژی فوری یا تقویت سیستم ایمنی هستند، بهتر است، اما باید در حد متعادل مصرف شوند.

نکته: انتخاب میان این دو به نیاز و هدف تغذیه‌ای شما بستگی دارد. اگر دیابتی هستید یا رژیم کم‌کربوهیدرات دارید، استویا را ترجیح دهید. اگر نیاز به انرژی و مواد مغذی دارید، خشکبار گزینه بهتری است.