طرح محدودیت تردد شبانه با خبری که دیروز از زبان سخنگوی ستاد ملی مبارزه با کرونا اعلام شد، دوباره به صدر توجه افکار عمومی آمد. ممنوعیت تردد شبانه در حالی لغو شده است که حداکثر ۱۰ درصد جرایم مربوط به آن وصول شده است
جامعه ۲۴- این طرح که در آذر سال ۱۳۹۹ به‌منظور جلوگیری از تردد‌های شبانه و دورهمی‌های خانوادگی به اجرا در آمده بود، حالا قرار است بعد از ۱۰ ماه در تهران و در شهر‌هایی که مراکز واکسیناسیون شبانه‌روزی دارند، تعلیق شود. این تصمیم ستاد ملی مبارزه با کرونا، از این جهت اهمیت دارد که در هفته‌های گذشته انتقادات از استمرار اجرای طرح منع تردد شبانه - چه در افکار عمومی و چه حتی در میان برخی مسئولان - به اوج رسیده بود. برخی می‌گفتند این طرح عملا بی‌اثر شده و فقط خرج زیادی را بابت پرداخت جریمه روی دست مردم گذاشته است، برخی دیگر هم از این طرح به‌عنوان مانعی برای گسترش ساعات واکسیناسیون در سطح کشور نام می‌بردند.
همه این انتقادات باعث شده که مسئولان ستاد ملی مبارزه با کرونا فعلا به تعلیق طرح آن هم در شهر‌هایی که مراکز واکسیناسیون شبانه‌روزی دارند رضایت دهند. با این حال هنوز هم از توقف دائم طرح خبری نیست و مسئولان ستاد ملی کرونا توضیح نمی‌دهند که چرا این طرح را به طور کامل برنمیدارند.
مخالفت از درون ستاد
اعتراض به استمرار طرح منع تردد شبانه فقط مختص شهروندان نبوده و نمایندگان مجلس و مدیران استانی نیز نسبت به آن نقد جدی ابراز کرده‌اند. به‌طور نمونه علیرضا زالی، رئیس ستاد مقابله با کرونای استان تهران، هشتم شهریور امسال گفت: «بحث منع تردد شبانه تأثیری در کاهش کرونا ندارد و نتیجه‌ای جز به کارگیری و خستگی پلیس هم نداشته است؛ باید این طرح مورد بررسی قرار گیرد. همچنین برخی موارد که ایجاد زحمت، هزینه و نارضایتی به همراه دارند را هم باید مورد بازنگری قرار دهیم.» انوشیروان محسنی بندپی، استاندار تهران هم در این‌باره گفت: درخصوص طرح منع تردد شبانه خواستار بازنگری در همه مصوبات اعم از رعایت پروتکل‌ها و فاصله‌گذاری اجتماعی هستیم.
بیشتر بخوانید: محدودیت سفر همچنان وجود دارد/ متخلفان جریمه می‌شوند
علی خضریان، نماینده مردم تهران در مجلس نیز هفدهم شهریور ۱۴۰۰ در این‌باره گفت: «مجلس باید پیگیر اجرای عدالت در کشور باشد، وضعیت تردد‌های شبانه کشور و شهر تهران فضا را برای طبقه مرفه خالی کرده است. اگر خانواده‌ای مجبور باشد بیمار خود را شبانه به بیمارستان انتقال دهد در کنار تمامی هزینه‌های درمان باید جریمه منع تردد را پرداخت کند. وقتی فرمانده ستاد مقابله با کرونای تهران اعلام کرد که تصمیم به اجرای محدودیت تردد شبانه تأثیری در وضعیت بهبود کرونا ندارد، چرا باید بر این تصمیم اصرار کنیم؟»
درآمد جریمه‌های طرح منع تردد شبانه چقدر است؟
تا‌کنون آمار تجمیعی از سوی مراجع انتظامی یا ستاد ملی مبارزه با کرونا درباره جریمه نقض منع تردد شبانه اعلام نشده است. البته طی ماه‌های گذشته بعضا شاهد اعلام آمار‌های مقطعی هفتگی بوده‌ایم. حالا، اما یک منبع آگاه در ستاد ملی مقابله با کرونا به همشهری گفت که صرفا در ۲ هفته‌ای که ستاد ملی کرونا برای جلوگیری از تردد‌های تعطیلات ایام سوگواری محرم، محدودیت تردد را در کشور تشدید کرده بود (انت‌های مرداد و ابتدای شهریور)، بیش از ۵۴۰ هزار نفر در سراسر کشور محدودیت تردد شبانه را نقض کرده و هر یک ۲۰۰ هزار تومان جریمه شده‌اند. چنین عددی برای ۲ هفته به‌معنای میانگین هفتگی ۲۷۰ هزار و ماهانه بیش از یک میلیون جریمه ۲۰۰ هزار تومانی در کشور است.
این آمار تقریبی، از درآمد ماهانه ۲۰۰ میلیارد تومانی از محل منع تردد شبانه حکایت دارد. با این حال، آنچه در این زمینه اهمیت دارد این است که جرایم مربوط به کرونا، تا‌کنون چندان از سوی مردم جدی گرفته نشده است. چنان‌که منابع نزدیک به ستاد ملی مبارزه با کرونا می‌گویند، کمتر از ۱۰ درصد این جرایم تا‌کنون وصول شده است. درصد وصول این جرایم چنان اندک بوده که در جلسات اخیر ستاد ملی، درخصوص اتخاذ تدابیری برای وصول آن‌ها بحث شده است. یکی از راهکار‌های پیشنهادی برای ترغیب مردم به پرداخت این جرایم، این است که برای پرداخت آن‌ها نیز همچون سایر جرایم راهنمایی و رانندگی، مهلت مشخصی تعیین و درصورت عدم‌پرداخت در بازه زمانی مقرر، جریمه ۲ برابر شود.
اختلال زندگی ساکنان داخل طرح
آنطور که شهروندان می‌گویند و بررسی‌های ما نشان می‌دهد، در تهران تنها دوربین‌های طرح ترافیک، عبور و مرور شبانه خودرو‌ها را ثبت و برای متخلفان جریمه صادر می‌کنند و به همین دلیل شهروندانی که خانه‌های آنان در محدوده طرح ترافیک نیست، در ساعت‌های ممنوعیت تردد و به راحتی و بدون اینکه جریمه شوند، می‌توانند در شهر به جز محدوده طرح ترافیک تردد کنند.
این مسئله صدای شهروندانی که محل زندگی‌شان داخل طرح ترافیک است را بیش از سایرین در آورده. فتانه غیوری که در محدوده میدان ولیعصر زندگی می‌کند، در این‌باره می‌گوید: «از هفت‌ونیم صبح تا ۲ و‌نیم عصر که به‌علت طرح ترافیک نمی‌توانیم ماشین از خانه بیرون بیاوریم، از آن طرف از ساعت ۱۰ شب نیز طرح منع تردد شبانه اجرا می‌شد که مشخص شده دوربین‌های طرح ترافیک فقط آن را ثبت می‌کنند.
آشنایان و دوستانی که خانه آن‌ها در محدوده طرح نیست، می‌گویند که بدون هیچ مشکلی در شهر تردد می‌کردند، فقط حواسشان بود که داخل طرح ترافیک نیایند.» او افزود: «اگر این طرح واقعا فایده داشت، چرا به این شکل اجرا می‌شد؟ چرا کسانی که در نیاوران، سوهانک، شهرک غرب و جنوب تهران ساکن هستند، بدون نگرانی از جریمه شدن می‌توانند با ماشین بیرون بیایند، اما ما ساکنان داخل طرح ترافیک باید دچار هر دو محدودیت شدید باشیم؟»
طرحی که مسبب بی‌احترامی به قانون شد
هشدار دائم پلیس در رسانه‌ها مبنی بر برخورد با مالکان خودرو‌هایی که پلاک خود را در ساعات منع تردد شبانه می‌پوشانند، بیانگر این واقعیت است که شهروندان دیگر چندان به این قانون پایبند نیستند و حتی عده‌ای به عمد آن را نادیده می‌گیرند. ستار یکی از شهروندان تهرانی است که حالا نزدیک به ۴ماه می‌شود که با ترفند‌های مختلف در ساعات منع تردد شبانه، در شهر با خودرو رفت‌وآمد دارد. «چرا باید تن به یک طرح زوری که هیچ خروجی هم نداشت، بدهم؟ اگر منع تردد شبانه فایده داشت چرا آمار کرونا در مدت اخیر آنقدر بالا رفت؟ الان همه رستوران‌ها در آن ساعات باز هستند و شلوغ است. همه پارک‌ها هم شلوغ است، پاساژ‌ها باز هستند. اصلا مگر این طرح موقت نبود؟ چرا آن را ۱۰ماه ادامه دادند درحالی‌که خودشان می‌گفتند ادامه این طرح فایده ندارد؟»
دولت جدید مراقب اعتماد مردم باشد
جامعه‌شناسان شهری معتقدند که ادامه طرح منع تردد شبانه، به این انگاره که دولت به‌دنبال کسب درآمد از این راه است، دامن می‌زند و موجب بی‌اعتمادی مردم خواهد شد.
حسین یزدان‌پرست، جامعه‌شناس شهری در این‌باره به همشهری گفت: «الان وضعیت به‌گونه‌ای شده که انگار طرح منع تردد شبانه یک اصل است و حالا ستاد ملی مبارزه با کرونا اجازه می‌دهد آن را موقت و به دلیل واکسیناسیون شبانه برای روز‌های محدودی بردارند حال اینکه اعضای ستاد کرونای استانی و استانداران می‌گویند این طرح پس از مدتی اثربخشی و کارایی خود را در کنترل شیوع بیماری کرونا از دست داده است. حالا هم که سخنگوی ستاد ملی کرونا اعلام کرده موقتا آن را برای واکسیناسیون برداشته‌اند. فرایند موجود، این سؤال را در ذهن مردم ایجاد می‌کند که اصرار برای ماندگاری این طرح چیست و چرا آن را به‌طور کامل برنمیدارند؟»
او افزود: «دولت جدید باید مراقب باشد که اعتماد مردم نسبت به تصمیمات و عملکرد آن به بهانه برخی تصمیمات مخدوش نشود، اتفاقی که در دولت قبل افتاد و به برنامه‌های دیگر هم سرایت کرد. استمرار طرحی مانند منع تردد شبانه یکی از همان تصمیماتی است که تا همین الان هم مردم را نسبت به دولت بدبین کرده است، چون وقتی می‌بینند و می‌شنوند که این طرح اثربخشی قبلی را ندارد، اما عده‌ای بر ادامه آن اصرار دارند و به بهانه‌های گوناگون اجازه لغو کلی آن را نمی‌دهند، این سؤال در ذهنشان ایجاد می‌شود که این طرح برای چه کسانی و به چه میزان منفعت دارد و بلافاصله بازار شایعات حول محور آن موضوع داغ می‌شود.»
فعلا که به‌طور موقت طرح منع تردد شبانه لغو شده است، حال باید دید که پس از این مدت آیا ستاد ملی کرونا آن را به‌طور کامل برخواهد داشت یا آن را در آینده نزدیک ادامه می‌دهد.