یک متخصص ژئومورفولوژی درباره دلیل افزایش زمین لرزه در کشور گفت: فشار صفحه عربی به صفحه ایران زیاد شده و به همین دلیل شاهد افزایش زمین لرزه‌ها در محل برخورد صفحه عربی با گسل‌های ایران هستیم، لذا در چند ماه گذشته زلزله‌های زیادی را در بوشهر و بخش‌هایی از فارس شاهد بودیم.
جامعه ۲۴- میزان زمین لرزه‌ها طی هفته‌های اخیر افزایش یافته است که نمونه اخیر آن زمین لرزه نسبتا شدید در پردیس، بومهن، رودهن و دماوند است، زلزله‌ای که به بزرگی ۳.۹ ریشتر ریشتر در حوالی شهرستان‌های بومهن و رودهن رخ داد.
این زمین لرزه نتیجه فعال شدن گسل مشا عنوان شده است، گسلی که در همجواری پایتخت قرار دارد و به گفته برخی کارشناسان ممکن است خسارت‌های فراوانی را برای تهران به بار آورد.
بررسی گسل‌های فعال در ایران
اما چرا وقوع زمین لرزه‌ها در کشور بیش از گذشته است؟ در همین رابطه علی اصغر هدایی در گفتگو با خبرنگار جامعه۲۴ با بررسی برخی گسل‌های فعال در ایران گفت: در اثر رخداد‌های سالهای قبل و حرکت صفحه عربی و بازگشایی‌هایی که در دریای احمر رخ داد سالهای قبل شاهد فوران آتش فشان در دریای احمر و ایجاد سه جزیره بین یمن و جیبوتی بودیم. این فشار‌ها باعث حرکت صفحه عربی شده و سرعت حرکت این صفحه را بیشتر کرده است.
وی ادامه داد: آرام آرام فشار صفحه عربی به صفحه ایران زیاد شده و به همین دلیل شاهد افزایش زمین لرزه‌ها در محل برخورد صفحه عربی با گسل‌های ایران هستیم، به همین دلیل در چند ماه گذشته زلزله‌های زیادی را در بوشهر و بخش‌هایی از فارس شاهد بودیم. صفحه عربی به پهنای حوالی تنگه هرمز تا کردستان عراق به سمت شمال شرق حرکت می‌کند و در این مسیر به تمامی کشور فشار وارد آمده و باعث ایجاد زمین لرزه می‌شود.
دوره‌های زمین لرزه ایران چند ساله است
به گفته هدایی وقتی بحث افزایش زمین لرزه‌ها مطرح می‌شود به دو روش علمی و تاریخچه زمین لرزه‌ها می‌توان پاسخ داد. بر اساس تاریخچه‌ها ایران دوره‌های زمین لرزه‌های شدید بین ۵۰ تا ۱۵۰ سال را دارد و این زمین لرزه‌ها در دوره‌های مختلف به قدری شدید بود که در دیوان‌های دولتی پادشاهان قدیم ثبت شده است.
در این میان ایران دوره‌های ۳۰۰ سالهای را هم تجربه کرده است که زلزله شدید در آن رخ نمی‌دهد و تنها زلزله‌های خفیف به ثبت می‌رسد.
تاثیر صفحه هند و عربی روی ایران
هدایی در مورد روش علمی بررسی زمین لرزه‌ها در کشور گفت: در حوزه علمی زلزله‌ها را بر اساس نحوه حرکت صفحات زمین بررسی می‌کنند. صفحات تشکیل دهنده زمین یا از یکدیگر دور شده یا به هم نزدیک می‌شوند. صفحه‌هایی که پوسته ایران را تحت تاثیر قرار می‌دهد، دو صفحه است. اولین صفحه در کف اقیانوس هند قرار دارد که به سمت شمال حرکت می‌کند. این صفحه در سال ۲.۵ سانتی متر حرکت دارد و در امتداد گسل مکران حرکت و به زیر جنوب شرق ایران فشار وارد می‌کند.
جابه‌جایی ۳.۵ سانتی متری صفحه عربی در سال
این متخصص ژئومورفولوژی افزود: صفحه دیگری که به سمت ایران حرکت می‌کند صفحه عربی است که به علت بازشدگی دریای سرخ ایجاد شده و سالی ۳.۵ سانتی متر به سمت شمال شرق حرکت می‌کند. این حرکت‌ها ممتد و آرام نیست و ماحصل یک حرکت گاه به گاهی است که ممکن است یکباره چندین سانتی متر حرکت کرده و گاهی چند سال حرکت نکند. اینکه گاه و بیگاه شاهد وقوع زمین لرزه‌هایی در مسیر گسل زاگرس هستیم به علت فشاری است که این صفحه ایجاد می‌کند، در حال حاضر دو سال است که زلزله‌هایی با قدرت متوسط در هجدک کرمان رخ می‌دهد. این موضوع ممکن است در گناوه بوشهر هم تکرار شود و تا مدت‌های طولانی بر اثر این شکست و فشار شاهد زمین لرزه باشیم.
هدایی با اشاره به اینکه گسل تبریز هم گاهی فعال می‌شود، گفت: از جنوب اروپا دو گسل وارد ترکیه و از آنجا به آذربایجان وارد شده که یکی از آن‌ها در امتداد خود به گسل البرز می‌رسد. شمالغرب کشور هم به دلیل وجود گسل مستعد وقوع زلزله است که نمونه آن زلزله ورزقان با آن حجم خرابی بود.
بیشتر بخوانید: گسل مشا در آینده نزدیک زلزله ویرانگر نخواهد داشت/ رد اثرگذاری گسل مشا در فعال شدن آتشفشان دماوند
زلزله تهران چند ریشتر خواهد بود؟
وی در مورد وقوع زلزله در تهران نیز گفت: نمی‌توان گفت چه زمانی در تهران زلزله می‌آید و هرکسی ادعا کند که می‌تواند زلزله را پیش بینی کند، دروغگویی بیش نیست. در اینکه گسل مشا و ری در تهران وجود دارد و ممکن است با فعال شدن، خسارت سنگینی برجای بگذارد شکی نداریم، اما اینکه چه زمانی رخ دهد، معلوم نیست. فشار روی گسل البرز هم افزایش یافته و نشانه آن زلزله ملارد و فیروزکوه است.
هدایی ادامه داد: براساس این پیش بینی در زلزله 6 ریشتری تا 25 درصد شهر و با زلزله 7 ریشتری تا 70 درصد شهر امکان تخریبش وجود دارد. البته موضوع مهم این است که این گزارش سال 68 منتشر و در سال 72 این کتاب در تهران به چاپ رسیده است. البته برخی ها این آمارها را در ساخت و ساز فعلی مبنا می دانند که جوابگو نیست.
منتظر زلزله باشیم
به گفته این متخصص ژئومورفولوژی، باید از این پس منتظر وقوع زمین لرزه در منطقه البرز باشیم و فشار منتقل شده می‌تواند باعث وقوع زمین لرزه‌هایی در منطقه زمین ساختی البرز شود. موضوعی که باید به آن پرداخته شود این است که پس از فعال شدن منطقه زاگرس و وقوع زلزله در کرمانشاه، گوریه خوزستان، بوشهر و فارس، فشار زمین ساختی منطقه زاگرس در حال انتقال به منطقه زمین ساختی البرز است.
هدایی با اشاره به اینکه گسل‌های البرز ربطی به شمال کشور ندارد، تاکید کرد: زمین لرزه‌های شمال کشور به دلیل وجود راندگی‌های شمال البرز و جنوب خزر رخ می‌دهد.
فشار در همه جای ایران است
به گفته این استاد دانشگاه فشار در همه جای ایران وجود دارد و گاهی این فشار به واسطه حرکت صفحه عربی فشار بیشتری را تحمل می‌کند و منجر به وقوع زمین لرزه‌های متوسط می‌شود. از این پس با توجه به حرکت صفحه عربی و افزایش فشار روی ایران باید منتظر زلزله‌های گاه و بیگاه در تمام کشور باشیم.
وی در مورد اینکه چقدر فرونشست زمین در وقوع زلزله نقش دارد؟ گفت: هیچ مورد علمی وجود ندارد که نشان دهد با فرو نشست زمین شدت یا زمان وقوع زلزله تغییر کند. هیچ تاثیری از فرونشست زمین در شدت و زمان زلزله به اثبات نرسیده است.
ماجرای دیدن نور هنگام زلزله چیست؟
هدایی در مورد "وقوع نور‌های زلزله" در جریان وقوع زلزله ها گفت: در برخی زمین لرزه‌ها بسته به شرایط زمین، گاز "رادون" خارج می‌شود یا گاز‌هایی قبل از تخلیه انرژی زمین، خارج می‌شود. این موارد را ماهواره‌ها ثبت می‌کنند و برخی مواقع ممکن است زمان وقوع زلزله ابری روی آسمان وجود داشته باشد. آقای "شو" دانشمند چینی ساکن آمریکا در مورد ابر زلزله مشغول تحقیق است. برخی هم روی خروج گاز رادون هنگام وقوع زلزله تحقیق می‌کنند تا شاید منشاء پیش بینی زلزله شود. این موارد به صورت فردی است و تاکنون کسی نتوانسته در مورد پیش بینی زلزله و چرایی دیدن نور صحبت کند.