بسیاری از انسان‌ها ممکن است در طول زندگی خود به صورت مداوم در یک رابطه سمی بمانند و از سمت طرف مقابل مدام مورد سوء استفاده عاطفی قرار بگیرند. در این مطلب به شرح این نوع روابط و چرایی ماندن در آنها پرداخته‌ایم.
جامعه ۲۴- موقعیت‌هایی که ممکن است در آنها مورد استفاده قرار بگیرید، پیچیده هستند. اگر در یکی از این روابط هستید، نفس عمیقی بکشید و نسبت به خودتان دلسوز باشید. شما بهترین کاری را که در توان‌تان است، انجام می‌دهید. آیا تا به حال با خود گفته‌اید اوضاع در خانه چقدر بد است؛ اما کمی بعد با خود فکر کرده‌اید واقعاً تا این اندازه اوضاع خراب است؟ واقعیت این است که همیشه اوقاتی وجود دارد که از آنها به‌خوبی یاد کنیم. حتی ممکن است پس از یک دوره زمانی سخت احساس کنید که بالاخره برخی از نیازهای‌تان در رابطه با عشق و حمایت عاطفی در حال برآورده شدن است؛ بنابراین چرا ترسیم یک تصویر واضح از آنچه واقعاً در حال وقوع است، دشوار می‌نماید؟
چرا افراد در روابط آزار دهنده باقی می‌مانند؟
شرایط هرکسی منحصر به‌فرد است. دلایل مختلفی وجود دارد که افراد در روابط آزاردهنده که موجب سوءاستفاده از آنها می‌شود، باقی می‌مانند. دلایل احساسی می‌تواند دل‌بستگی، هم‌بستگی، انکار شرایط، احساس گناه یا شرم، ترس از مجازات، امید به آینده‌ای بهتر و احساس تعهد یا اجبار باشد. دلایلی هم وجود دارد که ممکن است ناشی از شرایط باشد، مانند وابستگی مالی، کمبود منابع، یک شبکه حمایتی محدود، محافظت از فرزندان یا الزامات دینی.
اگر در محیطی آزاردهنده زندگی می‌کنید، ممکن است هر از چند گاهی بارقه امید نسبت به شرایط یا توجهات کوتاهی از فردی که عاشقش شده‌اید، ببینید. به این حالت قدرت‌گیری دوره‌ای می‌گویند. این لحظات مثبت ممکن است بسیار کم اتفاق بیافتند، با این حال باعث می‌شوند تا اندازه‌ای امیدوار شویم که رابطه ممکن است همچنان ادامه‌دار باشد؛ اما این خرده مواقع امیدوارکننده اغلب می‌تواند زمینه را برای پیوند‌های آسیب‌زا یا احساس ناتوانی در ترک کسی که به شما صدمه می‌زند، ایجاد کند.
دکتر هالی شیف، روانشناس بالینی می‌گوید: «یکی از نشانه‌های پیوندآسیب‌زا ماهیت چرخه‌ای یا چرخه سوءاستفاده است. انسان‌ها دل‌بستگی‌ها را برای بقا شکل می‌دهند؛ بنابراین هنگامی که منبع اصلی حمایت‌شان فردی باشد که از آنها سوءاستفاده می‌کند، پیوند آسیب‌زا می‌تواند ایجاد شود و بسط پیدا کند. در این حالت فردی که خود باعث درد و رنج دیگری شده، ممکن است در نقش نجات دهنده سعی در آرام کردن فرد داشته باشد.»
چرخه سوءاستفاده چیست؟
در سال ۱۹۷۹ دکتر لنور واکر سه بخش متمایز برای چرخه سوءاستفاده عنوان کرده است؛ تنش، تعارض و فاز ماه عسل. پیوند آسیب‌زا در مرحله ماه عسل تقویت می‌شود. شریک زندگی شما ممکن است اصرار داشته باشد که تغییر خواهد کرد یا قول می‌دهد برای دریافت کمک اقدام کند. با اینکه اکنون محققان می‌دانند چرخه سوءاستفاده بسیار پیچیده است و نمی‌توان آن را پیش‌بینی کرد، همچنان یک چهارچوب بنیادین برای درک این مطلب که چرا ترک چنین شرایطی بسیار دشوار است، ارائه می‌دهند.
بیشتر بخوانید:کلینیک خواب چیست و چه زمانی باید به آن مراجعه کنیم؟
یک ضرب‌المثل قدیمی وجود دارد که ممکن است در این مورد صادق باشد: «شیطانی که می‌شناسید بهتر از شیطانی است که نمی‌شناسید.» در یک موقعیت آزاردهنده ممکن است متوجه شوید که پویایی شما تا حدودی الگویی قابل پیش‌بینی به خود می‌گیرد که می‌تواند در میان هرج و مرج موجود احساس امنیت عجیبی ایجاد کند. هنگامی که می‌خواهید شجاعت ترک شرایط را در خود به وجود آورید، ترس از ناشناخته‌ها (زندگی آینده) آن‌قدر قوی است که ممکن است انکار کنید اصلاً سوءاستفاده‌ای رخ‌داده است تا به زندگی‌ای که می‌دانید، بازگردید. اگر این موقعیت برای‌تان آشناست و با آن مواجه بوده‌اید، به خود سخت نگیرید و بدانید که شما تنها نیستید.
الیزابت لومباردو، دکتر روانشناس در شیکاگو می‌گوید: «ترک روابط آزار دهنده بسیار دشوار است و برای انجام آن به‌جرئت زیادی نیاز است.» او می‌افزاید: «اعتراف به اینکه با شما بدرفتاری شده است یا مورد آزار قرارگرفته‌اید، می‌تواند چالش برانگیز باشد. شاید فکر کنید که کار اشتباهی انجام داده‌اید یا اینکه شما مقصر بروز خشونت هستید. به یاد داشته باشید که شریک زندگی شما ممکن است از سرزنش شما به‌عنوان یک تاکتیک استفاده کند و این شیوه احساس مسئولیت در قبال رفتار‌های سوءاستفاده گرایانه همسرتان رادر شما تقویت کند.»
مورد سوءاستفاده قرار گرفتن چگونه بر سلامت روان تأثیر می‌گذارد؟
براساس خط تلفن ملی خشونت خانگی در ایالات متحده ۱۵ درصد از زنان و ۴ درصد از مردان سوءاستفاده از طرف شریک عاطفی را تجربه کرده‌اند. چه یک‌دفعه باشد، چه شرایطی که دائم تکرار می‌شود، سوءاستفاده می‌تواند تأثیر جدی بر سلامت روان شما بگذارد. اضطراب، افسردگی، احساس دیوانه شدن، ناامنی، نداشتن اعتماد به نفس، عزت نفس پایین، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و خود سرزنشی از اثراتی هستند که ماندن در روابط آزاردهنده می‌تواند در پی داشته باشد.
بودن در چنین شرایطی ممکن است دشوار باشد؛ اما برای برخی از افراد احساسی آشنا یا توأم با راحتی نیز می‌تواند به همراه داشته باشد؛ زیرا در برخی مراحل یادآور رفتار‌های بزرگ سالانی است که در دوران کودکی از آنها الگوبرداری کرده‌اید. این پدیده را بازسازی تروما یا آسیب می‌نامند.
کیتی زیسکیند، درمان‌گر ازدواج و خانواده می‌گوید: «روابط عاشقانه در بزرگ‌سالی بیشتر منعکس کننده الگویی است که از مراقبان اصلی و والدین‌مان می‌بینیم.» او اضافه می‌کند: «اگر در رابطه‌ای هستید که مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرید، برای بازگرداندن مهارت‌های خودارزشمندی و ابزار‌های مقابله‌ای مثبت به دنبال مشاوره باشید. تعیین مرز‌ها راهی عالی برای توسعه استقلال و مراقبت از خود است.» گام بعدی این است که بدانید هیچ‌کس مستحق سوءاستفاده نیست. همچنین مهم نیست چه چیزی به شما گفته می‌شود، آگاه باشید که این وضعیت تقصیر شما نیست. شما ارزش این را دارید که در یک رابطه محبت‌آمیز، ایمن و سالم باشید.