افزایش قیمت جهانی مواد غذایی رکورد ۱۰ ساله زده و جهان را با بحران غذا روبه رو کرده است. در ایران هم هرچند به دلیل بحران‌های اقتصادی داخلی و تحریم تورم مواد غذایی بیش از یک سال است، آغاز شده، اما اکنون تحت تاثیر قیمت جهانی با گرانی بیشتر مواجه شده است.
جامعه ۲۴ -سازمان خواروبار جهانی (فائو) خبر داده قیمت جهانی مواد غذایی به به بالاترین سطح خود از جولای ۲۰۱۱ تاکنون رسیده است. ارقام این آژانس نشان دهنده افزایش هزینه غلات و روغن‌های گیاهی در سراسر جهان است. قیمت روغن نباتی پس از افزایش تقریبا ۱۰ درصدی در ماه اکتبر به بالاترین حد خود رسیده است. اختلال در عرضه، قیمت بالای کالاها، تعطیلی کارخانه‌ها و مخاصمات سیاسی از جمله دلایلی عنوان شده‌اند که افزایش قیمت‌ها را دامن زده است. فائو اعلام کرد که قیمت غلات در مقایسه با سال گذشته بیش از ۲۲ درصد افزایش یافته است. بالا رفتن قیمت گندم یکی از عوامل اصلی افزایش قیمت مواد غذایی عنوان شده است. براین اساس در ۱۲ ماه گذشته تقریبا ۴۰ درصد قیمت این محصول افزایش یافته است.
فائو همچنین می‌گوید: بنابر اعلام فائو افزایش قیمت روغن نباتی به سبب افزایش هزینه روغن پالم، سویا، آفتابگردان و ... در مالزی به سبب کمبود کارگر مهاجر تولید روغن پالم کاهش یافته و در نتیجه قیمت آن افزایش پیدا کرده است.
همچنین فائو در گزارش خود به افزایش قیمت محصولات لبنی اشاره کرده که از ماه سپتامبر ۲.۶ واحد افزایش یافته است. در مقابل، قیمت پنیر به طور کلی ثابت ماند، زیرا عرضه آن از کشور‌های عمده تولیدکننده برای پاسخگویی به تقاضای واردات جهانی کافی بوده است.
بر اساس این گزارش، به رغم کاهش قیمت جهانی گوشت گاو، قیمت گوشت طیور و گوسفند افزایش یافته که ناشی از رشد تقاضای جهانی و روند کند تولید آن است. قیمت شکر نیز از ماه گذشته (سپتامبر) ۱.۸ درصد کاهش یافته که نخستین روند نزولی آن پس از افزایش در شش ماه متوالی بوده است. در این گزارش همچنین آمده است: پیش‌بینی می‌شود که ذخایر جهانی غلات در سال‌های ۲۰۲۱-۲۰۲۲ کاهش یابد.
بیشتر بخوانید: افزایش ۳۸ درصدی قیمت پنیر
آلینا چوداری، از تحلیلگران برجسته صنعت غذایی درباره بحران نرخ جهانی مواد غذایی نوشته: «این افزایش قیمت نتیجه تقاضای محدود واردات جهانی و افت تولید در هند و تایلند و همچنین تضعیف رئال برزیل به عنوان یکی از قطب‌های مهم تولید مواد غذایی در برابر دلار آمریکا است.»
او در سی بی سی نوشته: «قیمت همه کالاها در سراسر جهان به سمت افزایش حرکت کرده‌اند و روغن نباتی نیز از این قاعده مستثنی نیست. قیمت روغن نباتی هند طی ۶ تا ۸ سال گذشته در حال افزایش بوده، اکنون وارد مرحله رکود شده است. آب و هوای نامساعد گزارش شده در کشور‌های عمده تولیدکننده غلات، باعث نگرانی از افزایش بیشتر قیمت و مشکلات موجود در بازار شده است.»
آن طور که از گزارش‌ها و تحلیل‌های جهانی بر می‌آید، رکود و تورم بالای مواد غذایی در سال ۲۰۲۲ هم ادامه خواهد داشت و این یک هشدار بزرگ برای اقتصاد کشور‌هایی است که از قبل از این هم دچار معضل تورم مواد غذایی بوده‌اند.
در ایران بیش از یک سال است که شیب افزایش قیمت مواد غذایی بسیار شتابان بوده تا حدی که طبق آخرین داده‌های مرکز آمار تورم گروه خوراکی‌ها اکنون صدرنشین تورم میان گروه‌های کالایی و خدمات است. همچنین در ماه‌های اخیر با حذف تدریجی ارز دولتی برای واردات کالا‌های اساسی قیمت خوراکی‌ها با موج دوباره افزایش قیمت روبه رو شده است.
نیمی از مردم ایران دچار فقر مواد غذایی شده‌اند
احسان سلطانی با اشاره به افزایش قیمت جهانی مواد غذایی و تاثیر آن بر نرخ مواد غذایی در ایران می‌گوید: «در ایران ماه‌هاست بحران مواد غذایی داریم و تاثیر خیلی شدیدی بر مصرف خانوار‌ها داشته است. قدرت خرید گوشت نه تنها در چند دهه اخیر به پایین‌ترین میزان خود رسیده، که حتی از دوران قاجار نیز کمتر شده است. انواع مواد غذایی داخلی و خارجی در بازار یافت می‌شود، اما عامه مردم قدرت خریدن نه تنها مواد غذایی لازم مانند گوشت و میوه را از دست داده اند که حداقل نیمی از مردم دچار فقر مواد غذایی شده‌اند، آن هم در کشوری که منابع متنوع نفت، گاز و معادن و چهار اقلیم دارد.»
سلطانی افزایش قیمت جهانی مواد غذایی را در کنار سیاست‌های غلط داخلی عامل اصلی افزایش قیمت مواد غذایی می‌داند و معتقد است سرکوب دستمزد‌ها و پیشی گرفتن تورم از نرخ افزایش دستمزد‌ها برای امسال، قدرت خرید مردم را دچار سقوط بزرگی کرد.
او ادامه می‌دهد: «صعود بی قاعده قیمت ارز از یک سو و افزایش قیمت جهانی مواد غذایی از سوی دیگر موجب شده تا قدرت خرید مواد غذایی به کمتر از نصف تحریم‌های قبلی و یک چهارم سال‌های ۸۹-۱۳۸۸ سقوط پید کند. اگر بخواهیم خلاصه کنیم به چهار دلیل اصلی اکنون مردم گرفتار گرانی و بحران تامین مواد غذایی هستند. قیمت دستوری دلار و افزایش آن بیش از دو برابر حقیقی، افزایش ۵۰ درصدی قیمت جهانی مواد غذایی، خشکسالی و حذف ارز ترجیحی و در سوی دیگر سرکوب دستمزد‌ها موجب شده تا مردم ایران دچار قحطی دستوری دولت-ساخته شوند.»
به گفته سلطانی تنها با تغییر رویه دولت و اولویت دادن به رفاه و امنیت غذایی مردم می‌توان در برابر بحران مواد غذایی ایستاد، کمااینکه اکنون کشور‌های دیگر در جریان این گرانی‌ها به سمت اتخاذ سیاست‌های حمایتی از سفره‌های مردم پیش رفته‌اند. افزایش قیمت مواد غذایی معمولا بر روی افراد کم درآمد بیشتر حس می‌شود. چرا که این گروه‌ها محرومیت بیشتری را تجربه می‌کنند و به فقر بیشتری سوق داده می‌شوند و این موضوع عملا زمینه افزایش تنش‌های اجتماعی و سیاسی را فراهم می‌کند.