ویروس کرونا از زمان شیوع خود تا امروز جهش‌های مختلفی را تجربه کرده است، گونه‌های جهش یافته ویروس کورنا که امروز به الفبای یونانی خوانده می‌شوند هریک دارای ویژگی‌های خاصی هستند که اطلاعات در مورد آنها می‌تواند راهگشا باشد.
جامعه ۲۴ - ویروس کرونا که در سال ۲۰۱۹ در ووهان یکی از ایالت‌های چین شیوع پیدا کرد، اما تنها در این کشور باقی نماند و با عبور از مرز‌های چین آرام آرام سراسر دنیا را در برگرفت. این ویروس که هم‌خانواده سارس و مرس بود کووید ۱۹ نام گرفت.
کووید ۱۹ به مانند هر ویروس دیگری جهش‌های مختلفی پیدا کرد و بسته به مؤثر بودن جهش و کشوری که اولین واریانت در آن مشاهده شد نام آن کشور بر آن نهاده شد. ویروس انگلیسی، هندی، آفریقایی، برزیلی و ... نام‌هایی بود که بر ویروس‌های جهش یافته کرونا اطلاق شد.
این نام‌گذاری‌ها موجب شد تا فعالان مبارزه با نژاد پرستی به تکاپو افتاده و از اطلاق نام یک کشور بر روی یک ویروس مرگبار، ابراز نارضایتی کنند. این نگرانی آنها پر بیراه نبود گزارش‌های زیادی حاکی از افزایش حملات نژاد پرستانه علیه آسیایی‌ها، آفریقایی‌تبار‌ها و ... مخابره شد. برای مقابله با این نفرت پراکنی‌ها حتی کمپینی با عنوان «به ویروس نژادپرستی پایان دهید» نیز در بریتانیا آغاز به کرد. در همین راستا سازمان بهداشت جهانی خود دست به کار شد و گونه‌های جدید ویروس کرونا را نام‌گذاری کرد.
نام ویروس‌های جهش یافته کرونا
سازمان جهانی بهداشت با استفاده از الفبای یونانی سوش‌های مختلف ویروس کرونا را چنین نام‌گذاری کرد:
آلفا: اولین نشانه‌های مستند بروز در بریتانیا (سابقا کرونای انگلیسی خواند می‌شد)
بتا: اولین نشانه‌های مستند بروز در آفریقای جنوبی (سابقا کرونای آفریقایی خوانده می‌شد)
گاما: اولین نشانه‌های مستند بروز در برزیل (سابقا کرونا برزیلی خوانده می‌شد)
دلتا: اولین نشانه‌های مستند بروز در هند (سابقا کرونای هندی خوانده می‌شد)
اپسیلون: اولین نشانه‌های مستند بروز در ایالات متحده
زتا: اولین نشانه‌های مستند بروز در برزیل
اتا: اولین نشانه‌های مستند بروز در مناطق مختلف
تتا: اولین نشانه‌های مستند بروز در فیلیپین
لوتا: اولین نشانه‌های مستند بروز در ایالات متحده
کاپا: اولین نشانه‌های مستند بروز در هند
در مورد ویروس‌های جهش یافته کرونا چه می‌دانیم؟
ویروس آلفا
به گزارش جامعه ۲۴ ویروس جهش یافته آلفا برای اولین بار در برخی از شهر‌های بریتانیا مشاهده شد. میزان سرایت پذیری آن بین ۵۰ تا ۷۰ درصد است. این ویروس اگرچه با سرعت بیشتری تکثیر می‌شود و افراد بیشتری را مبتلا می‌کند، اما میزان کشندگی آن زیاد نیست و عمده واکسن‌های کرونای موجود بر این تأثیرگذار هستند.
بیشتر بخوانید: چگونه بسته‌های مواد غذایی در دوران کرونا شست‌وشو شوند؟
ویروس بتا
ویروس جهش یافته بتا برای اولین بار ماه اکتبر در آفریقای جنوبی شناسایی و پس از آن به چند کشور دیگر مثل انگلیس و فرانسه منتقل شد. تحقیقات نشان داده که قابلیت انتشار بسیار بالا و عفونت‌زایی بیشتر از جمله ویژگی‌های این گونه جدید است. این کرونای جهش یافته در بدن حدود نیمی از افراد مبتلا آنتی بادی تولید نمی‌کند. به همین دلیل احتمال ابتلای چندباره به این ویروس وجود دارد.
محققان آفریقای جنوبی متوجه شدند که نیمی از نمونه‌های خون بیمارانی را که مورد آزمایش قرار داده بودند، آنتی بادی لازم را برای محافظت از خود در برابر جهش جدید ویروس کرونا به نام ۵۰۱ Y.V ۲ که ماه گذشته در این کشور شناسایی شد، ندارند. این موضوع نه تنها می‌تواند در توانایی انسانی در ایجاد ایمنی طبیعی تداخل ایجاد کند، بلکه می‌تواند اثر واکسن‌های فایزر و مدرنا را نیز مختل کند. در جهش آفریقای جنوبی ویروس کرونا، تغییراتی در این پروتئین اسپایک ایجاد شده است که می‌تواند بر کارایی این واکسن‌ها تأثیر گذارد. به گفته متخصصان وزارت بهداشت آفریقای جنوبی، این گونه جهش یافته ۵۰ درصد مسری‌تر از گونه‌های قبلی است و اکنون به گونه غالب ویروس در این منطقه تبدیل شده است. سازمان جهانی بهداشت می‌گوید این سویه کرونا که منشا آن آفریقای جنوبی بوده، تاکنون در ۸۷ کشور شناسایی شده است و حتی گفته می‌شود بسیاری از واکسن‌های تولیدشده کنونی در برابر این نوع ویروس اثربخش نیستند.
ویروس گاما
گونه گاما، برای اولین بار در میان مسافران برزیلی در ژاپن شناسایی شد، وزارت بهداشت ژاپن در تاریخ ۱۰ ژانویه اعلام کرد که یک گونه جدید ویروس که از برزیل نشات گرفته در چهار مسافر به مقصد این کشور شناسایی شد. بر اساس گفته‌های مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده، شامل ۱۷ تغییر خاص در اسید آمینه و سه حذف است. این گونه، دو تغییر در پروتئین سنبله دارد که مشابه گونه آفریقای جنوبی است؛ بنابراین این موضوع باعث ایجاد نگرانی‌ها درباره مقاومت ویروس به واکسن شده است.
مطالعه مشترکی که توسط محققان بریتانیایی و برزیلی در سایت ویروس شناسی منتشر شد نشان داد که بین تاریخ ۱۵ تا ۲۳ دسامبر در شهر مانائوس آمازون گونه P.۱ در ۴۲ درصد نمونه‌های جمع‌آوری شده ویروس کرونا شناسایی شدند.
این گونه جهش یافته ویروس کرونا بیشتر در جوانان دیده شده است، دارای شدت نفوذ ۱۲ برابری در سلول‌ها و قدرت عفونت بیشتر، سه برابر مسری‌تر از گونه‌های دیگر است. محققان درباره تأثیر واکسن بر روی آن دچار تردید هستند این ویروس دارای ۱۲ جهش در ساختار پروتئینی اسپایک خود است.
ویروس دلتا
نخستین بار ژنوم B.۱.۶۱۷ را هند در ماه اکتبر گذشته (مهر پارسال) به پایگاه داده‌های جهانی (GISAID) گزارش کرد. وزارت بهداشت هند اواخر ماه مارس اعلام کرد که در ۱۵ تا ۲۰ درصد نمونه‌های تجزیه و تحلیل شده از ایالت ماهاراشترا این گونه وجود دارد.
به گزارش جامعه ۲۴ ، این گونه از ویروس جهش یافته از سوی سازمان جهانی بهداشت به‌عنوان گونه قابل توجه طبقه بندی شده است یعنی این گونه زیر نظر گرفته می‌شود، اما هنوز نگران‌کننده نیست. سازمان جهانی بهداشت گونه‌های شناسایی شده در برزیل، آفریقای جنوبی، بریتانیا را به‌عنوان گونه نگران‌کننده طبقه بندی کرده است چراکه آنها مسری‌تر هستند و اثر آنتی بادی را کاهش می‌دهند. گونه B ۱.۶۱۷ جهش‌های مختلفی دارد که از جمله دو مورد آن یعنی E ۴۸۴ Q و L ۴۵۲ R قابل توجه است. همین موضوع باعث شده است تا این گونه با عنوان گونه‌ای با «جهش مضاعف» نامیده شود. دانشمندان می‌گویند برای تعیین خطرناک بودن این نوع جهش‌ها در گونه B.۱.۶۱۷ شواهد بیشتری لازم است.
راکش میشرا، مدیر مرکز زیست‌شناسی سلولی و مولکولی مستقر در حیدرآباد هند یکی از محققانی است که در حال حاضر گونه B.۱.۶۱۷ تجزیه و تحلیل می‌کند.
برخی از کارشناسان در هند هم معتقدند این گونه جدید واگیرتر است، اما کشندگی بیشتری ندارد؛ با این حال افزایش موارد عفونت جدید با این گونه واگیرتر باعث افزایش بیش از حد بار بر زیرساخت بهداشتی- درمانی نه‌چندان مناسب در هند شده و به این علت مرگ‌ومیر‌ها بالا رفته است. یک موضوع نگران‌کننده دیگر این است که توالی‌یابی ژنتیکی ویروس‌های کرونا در هند به طور محدودی انجام می‌شود. این کشور جمعیتی ۱.۴ میلیارد نفری دارد و اکنون روزانه بیش از ۲۵۰ هزار مورد کووید-۱۹ گزارش می‌دهد و کارشناسان نگران هستند در چنین شرایطی گونه‌های جدید جهش‌یافته دیگر کروناویروس به وجود آیند که ناشناخته بمانند و در دیگر کشور‌ها منتشر شوند.
ویروس اپسیلون
گونه اپسیلون نیز برای اولین بار در کالیفرنا در ایالات متحده شناسایی شد. کشف گونه آلفا در دسامبر ۲۰۲۰ در بریتانیا باعث شد تا دانشمندان در ایالت کالیفرنیای آمریکا در نمونه‌های خود از ویروس کرونا به دنبال این گونه باشند. اما در حالی که آنها تنها چند نمونه اندک از گونه بریتانیایی را پیدا کردند، اما با گونه‌های دیگری روبرو شدند که به نظر می‌رسد منشا آن خود کالیفرنیا باشد. این گونه که پیشتر با نام CAL.۲۰ C معرفی شد که تنها در یک روز در اواسط ژانویه نیمی از ژنوم ویروس‌های جمع‌آوری در آزمایشگاه‌های لس‌آنجلس را به خود اختصاص داد. اما محققان به رسانه‌ها گفتند که بر خلاف گونه آلفا هنوز هیچ مدرکی وجود ندارد که این گونه مسری‌تر یا مرگبارتر از سایر گونه‌های این ویروس باشد.
گونه‌های دیگری از ویروس جهش یافته نیز کشف شده‌اند، اما هنوز اطلاعات جدیدی از آنها منتشر نشده است.