روز جهانی معلولان در ایران همواره با گلایه‌ها و انتقادات به‌جای افراد دارای معلولیت همراه است. گلایه‌هایی که معمولا طی سال‌ها تغییر نکرده و نشان از عدم حل آن‌ها توسط مسئولان و نهاد‌های مربوطه می‌دهد.
جامعه ۲۴-بار دیگر روز جهانی معلولان از راه رسید تا مراسمی برگزار تهنیت‌هایی ابراز و وعده‌هایی داده ده و تا آذر ماه سال آینده به فراموشی سپرده شود. از نامگذاری سوم دسامبر مصادف با ۱۲ آذر ماه از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال ۱۹۹۲ با عنوان روز جهانی معلولین نامگذاری شد، این اقدام با هدف افزایش آگاهی عمومی، درک و پذیرش افراد دارای معلولیت و تجلیل از دستاورد‌ها و مشارکت‌های انجام گرفت. اما پرسش این است که آیا جامعه افراد دارای معلولیت در ایران به این اهداف دست یافته‌اند؟
جامعه معلولان در کشور ما سال‌هاست که به دنبال حقوق از دست رفته خود هستند، تنها برای تصویب قانونی که حقوق انسانی و متناسب با نیاز‌های آنان را به رسمیت بشناسد سال‌ها تلاش کرده‌اند. برای تغییر فرهنگ و نگاه جامعه نسبت به معلولیت و زدودن نگاه‌های سرشار از ترحم به افراد دارای معلولیت یا بدتر از آن اعتقاداتی که بنا بر آن‌ها معلولیت فرزند تاوان گناهان والدین است مبارزه کرده‌اند، آنان سال‌هاست که برای اشتغال و استفاده از مهارت‌ها و دانش و توانمند‌هایی خود در بازار کار فریاد زده‌اند.
افراد دارای معلولیت و فعالان این حوزه مدت‌هاست که پیگیر حداقلی‌ترین حقوق خود در استفاده از محیط‌های بیرونی و ممانعت از منزوی شدن معلولان هستند، حقوقی که مسئولان شهری و استانی را مکلف می‌کند معابر و خیابان‌ها و تمامی امکانات سطح شهر مانند حمل و نقل عمومی و دستگاه‌های خودپرداز و ... مناسب‌سازی کرده و استفاده از آن را برای معلولان تسهیل کنند. با اینهمه، اما بسیاری از مطالبات به حق تا کنون به جایی نرسیده است و بی‌هیچ تردیدی می‌توان گفت شهروندان دارای معلومیت به شدت محروم نگه‌داشته شده و بر آنان تبعیض‌هایی مضحک و نامناسب با قرن مدرن روا داشته شده است.
بیشتر بخوانید: تهران؛ سنگلاخ معلولان! / آمارهای قابل تامل از معابر بی‌پیاده‌رو و ناهموار در پایتخت
حالا، اما با این شرایط نامطلوب می‌توان گفت روز جهانی معلولان برای ایرانیان دارای معلولیت مفهومی خاص و پیشبرنده داشته و آن‌ها از وجود چنین روزی راضی هستند یا اینکه ترجیح می‌دهند به جای این گرامیداشت‌ها واقعا و در عمل برای ارتقا کیفیت زندگی آن‌ها اقدامات تخصصی بلندمدت، میان‌مدت و کوتاه مدت صورت می‌گرفت.
جامعه معلولان ایران واکنش خوبی نیست به روز جهانی معلولان ندارد!
بهروز مروتی مدیر کمپین معلولان که خود یکی از شهروندان دارای معلولیت است به سلامت نیوز می‌گوید: اگر به فضای مجازی نگاهی بیندازید به جز تعداد اندکی از افراد دارای معلولیت، غالبا نسبت به این روز واکنش خوبی نداریم به این دلیل که این روز فرصتی دوباره برای مسئولان است تا حرف‌های خودشان را بدهند و مانور‌های رسانه‌ای صورت بگیرد، همچنین گزارش عملکرد‌هایی در این روز ارائه می‌شود و بعد از آن افراد دارای معلولیت به دست فراموشی سپرده می‌شوند تا سال بعد، این مناسبت‌ها به شرطی خوب است که گره‌ای از مشکلات این فراد باز کند یا حداقل به حرف‌هایشان گوش داده شود و خلاصه اقداماتی مهم برای رفع مشکلات آن‌ها انجام شود.
وی ادامه می‌دهد: ما روز جهانیان نابینایان، ناشنوایان، آگاهی‌بخشی درباره اوتیسم و... داریم، اما پرسش این است که در طول این سال‌ها چه توفیقی حاصل شده و چه کار‌های خاصی صورت گرفته است. در حالیکه جمعه روز جهانی معلولان است، سه‌شنبه شب متوجه شدیم که بودجه اجرای قانون حمایت از معلولان برای سال آینده کاهش یافته یعنی از ۲ هزار میلیارد تومان بودجه این قانون در سال جاری به هزار و ۸۷۰ میلیارد در لایحه بودجه ۱۴۰۱ می‌رسیم.
به گفته این فعال حوزه معلولان ممکن است مسئولان مربوطه بگویند بودجه ۱۴۰۰ در اصل ۱۷۰۰ میلیارد تومان بوده و ما آن را با ۱۰ درصد افزایش به هزار و ۸۷۰ میلیارد تومان رسانده‌ایم، اما این صحت ندارد، زیرا طبق اسناد سازمان برنامه و بودجه و ۴ ماه بعد از شروع سال نوبخت رئیس وقت سازمان برنامه و بودجه، بودجه اجرای قانون را از هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان به ۲ هزار میلیارد تومان رسانده بود آنهم پس از پیگیری‌هایی که ما برای افزایش بودجه سال جاری انجام دادیم.
البته اگر این بودجه برای سال آینده به ۲ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان هم می‌رسید مشکلی از معلولان حل نمی‌شود، مروتی با بیان این مطلب توضیح می‌دهد: علت آن است که بودجه پیش‌بینی شده توسط سازمان بهزیستی برای اجرای این قانون در سال آینده حدود ۳۸ هزار میلیارد تومان است. اما شاهدیم که همین ۲ هزار میلیارد تومان را هم کاهش داده‌اند. با توجه به تنگنا‌های اقتصادی و تورمی که به صورت تصاعدی افزایش می‌یابد افزایش ۱۰ درصدی مستمری‌ها چه فایده‌ای دارد؟
وی می‌افزاید: مبلغ مستمری خانواده‌های معلول سرپرست برای یک نفر ۳۵۰ هزار تومان، خانواده ۲ نفره ۵۵۰ هزار تومان، ۳ نفره ۷۰۰ هزار تومان، ۴ نفره ۹۰۰ هزار تومان و ۵ نفر به بالا یک میلیون و ۱۰۰ هزار تومان است یعنی هر قدر تعداد نفرات چنین خانواری بیشتر باشد سهم آن کمتر می‌شود با این اعداد سال بعد چگونه می‌توان زندگی کرد کاش می‌شد یکی از مسئولان مربوطه را بدون دسترسی جایی بگذاریم و بگوییم با ۳۵۰ هزار تومان در ماه روزگار بگذراند. آنهم در شرایطی که خط فقر ۱۱ میلیون تومان است این اعداد هزینه ماهانه تامین پوشک مورد نیاز یک فرد معلول هم نمی‌شود.
رئیس مجلس و رئیس جمهور درخواست جلسه با ما را نپذیرفتند!
او می‌گوید: به صورت کلی نگاه به روز جهانی معلولان نگاهی است مبتنی بر رفع تکلیف به صورت ظاهری وگرنه کار خاصی انجام نمی‌شود ما یک سال و نیم است که درخواست برگزاری جلسه با رئیس مجلس را داده‌ایم که تا به حال چنین جلسه‌ای برگزار نشده است، درباره رئیس جمهور و سایر مسئولان هم وضعیت به همین شکل است. وقتی این افراد مناسبتی صحبت می‌کنند سخنان و وعده‌هایشان در حد همین مناسبت‌ها مانده و فراموش می‌شود درحالیکه هیچ خروجی ندارد.
مدیر کمپین معلولان یادآوری می‌کند: یکی دوسال قبل تشکل‌های معلولان در دیدار با رئیس‌جمهور درخواست کرده بودند که واردات لوازم توانبخشی معاف از مالیات شود یا اینکه سوال کرده بودند که چرا این تجهیزات مشمول ارز دولتی نمی‌شود؟ اما هیچ اتفاقی نیفتاد. می‌توان کار‌های بزرگی کرد و به آینده امیدوار شد، اما تا وقتی این روز فقط برای آن است که گزارش بدهند از آمار اقداماتی که برای افراد دارای معلولیت کرده‌اند که البته هیچ کدام هم کامل نیست فایده ندارد.
وی با اشاره به اینکه سال آینده معلولان با بحران مواجه می‌شوند، می‌گوید: تا وقتی که ما رسانه ملی و نشست خبری نداشته باشیم که صدای کف جامعه معلولیت را در برنامه‌های مهمی مانند گفتگوی خبری مطرح کنیم قطعا این روز تنها یک روز سمبولیک در کشور است که جشنی می‌گیرند و معلولان را دعوت می‌کنند و جشنی گرفته می‌شود، اما در استخدام همین افراد دارای معلولیت سازمان‌های دولتی مانند اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی معلولان توانمند را که خودش مورد تایید قرار داده است استخدام نمی‌کند.
به باور مروتی هیچ اعتقادی به اصل این روز که درواقع روز آگاهی بخشی درباره مشکلات و توانمندی‌های افراد دارای معلولیت است نیست و این مساله بیشتر جنبه نمایشی دارد. در این روز مشکلی حل نمی‌شود، هیچ مسئولی پاسخگو نیست و هیچ کار عمقی صورت نمی‌گیرد در نتیجه بار دیگر از روز ۱۳ آذر هر کس به فکر کار و زندگی خودش است.
تجمع اعتراضی معلولان در مقابل سازمان برنامه و بودجه در روز ۱۳ آذر
وی عنوان می‌کند: جمعه روز جهانی گرامیداشت معلولان است و ما، چون جمعه تعطیل است روز شنبه ۱۳ آذر به خیابان رفته و تجمع اعتراضی برپا می‌کنیم و این مطالبه را داریم که چرا بودجه سال آینده از امسال کمتر است. این موضوع چهره واقعی روز جهانی معلولان در کشور ما را نشان می‌دهد.
این فعال حوزه معلولان می‌افزاید: حرف ما این است که بودجه در نظر گرفته شده برای سال آینده پاسخگوی تورم لحظه‌ای نیست. بیش از یک میلیون نفر از افراد دارای معلولیت بیکارند، از عدالت اجتماعی و برابری برخوردار نیستند با چه حساب و کتابی بودجه را کاهش می‌دهید یا اینکه بر اساس نگاه خودتان ۱۰ درصد به بودجه مصوب سال گذشته (آنهم پیش از ۳۰۰ میلیارد تومان اضافه شده در تیرماه) یعنی ۱۷۰۰ میلیارد تومان اضافه می‌کنید؟
مروتی در پاسخ به این سوال که با توجه به شرایط معلولان در مناطق محروم و دور از دسترس گزارش عملکرد‌های ارائه شده توسط مسئولان در این روز را درست و صادقانه می‌دانید؟ می‌گوید: مسئولان نمی‌توانند گزارش دروغ بدهند، اما جامعه هدفی که محروم از امکانات و خدمات است بسیار بیش از آنچیزی است که در گزارش عملکرد‌ها بیان می‌شود. به عنوان مثال ۸۵۰ هزار فرد دارای معلولیت از بهزیستی مستمری می‌گیرند، از سوی دیگر ۳۰۰ هزار نفر معلول هم سال‌هاست پشت نوبتی و درانتظار دریافت مستمری هستند، همچنین افرادی که نیاز به ویلچر، سمعک، خدمات توانبخشی دارند کم نیستند و شما این افراد را در جامعه مشاهده می‌کنید.
۷۴ میلیارد تومان از پول معلولان کجاست؟
وی با اشاره به سخنان اخیر دکتر محسنی بندپی عضو کمیسیون بهداشت مجلس مبنی بر اینکه از ۱۰۰ میلیارد تومان بودجه تخصیص داده شده به خدمات توانبخشی و کاردرمانی و. معلولان طی ۱۰ ماه گذشته تنها ۲۴۰ میلیون تومان هزینه شده است، می‌گویند: ما این بودجه یک میلیارد تومانی را با سختی بسیاری گرفتیم. خانواده‌ها و افراد دارای معلولیت به دلیل ناتوانی در پرداخت هزینه خدمات کاردرمانی، گفتاردرمانی و آب درمانی و... و کاهش آلامشان ضجه می‌زنند. در چنین شرایطی بیش از ۹۷ درصد این بودجه هزینه نشده و معلوم نیست کجاست.
مروتی عنوان می‌کند: ما یکی دو روز پیش متوجه این موضوع شدیم که دکتر بندپی در یک مصاحبه عنوان کرده بود و بیمه سلامت باید در خصوص آن پاسخگو باشد. باید با این سازمان مکاتبه کرده و از او بخواهیم که پاسخگو باشد از طرف دیگر نماینده مجلس هم از وزیر بهداشت خواسته تا پاسخگوی این مساله بشود.
مروتی می‌گوید: یک وقتی بودجه تخصیص مورد نیاز را تخصیص نمی‌دهند و وقتی این بودجه را هم می‌گیریم مدیریت کارآمدی برای هزینه‌کرد آن وجود ندارد. حالا اگر بیمه سلامت بخواهد در این حوزه گزارش عملکرد بدهد می‌گوید مثلا به هزار نفر خدمات داده‌ام، اما از سوی دیگر جامعه هدفی که باید خدمات می‌گرفته ۵۰۰ هزار نفر بوده است و شما با هر فرد دارای معلولیت که برخورد می‌کنید معمولا جزو ۵۰۰ هزار نفر هستند.
آنطور که مدیر کمپین معلولان می‌گوید: حداقل ۴۰۰ یا ۵۰۰ هزار نفر از معلولان کشور واجد دریافت حق پرستاری هستند که از این تعداد تنها ۵۵ هزار نفر این مبلغ را دریافت می‌کنند در این شرایط با توجه به جمعیت بالای افرادی که این حق پرستاری را دریافت نمی‌کنند شما معمولا با آن‌ها برخورد می‌کنید. یعنی جمعیت آماری که باید خدمات دریافت کند بسیار فراتر از آنچیزی است که در گزارش عملکرد مسئولان در روز جهانی معلولان گفته می‌شود؛ بنابراین اعدادی که عنوان می‌کنند درست است، اما اینکه به چه تعداد خدمات نداده‌اند محل سوال است.