تلخ‌ترین خبر همزمان با روز جهانی مبارزه با بیابان‌زایی (۱۷ ژوئن) این است که جنگل‌های ایران، همچنان در آتش می‌سوزد و خاکستر می‌شود و زمین‌های سوخته بی‌بار و بر، فهرست بیابان‌های کشور را طویل‌تر می‌کند.
جامعه ۲۴ - در گرم‌ترین روز‌های فصل بهار، اخبار استانی حکایت از آن دارد که جنگل‌های استان‌های خوزستان و کهگیلویه و بویر احمد و همدان و قزوین، هنوز در حال سوختن است و البته مسوولان استانی هم گفته‌اند که در بروز و تداوم این جنگل‌سوزی‌ها، عوامل انسانی نقش داشته‌اند که حالا هم، برخی متخلفان، شناسایی و به دستگاه قضایی معرفی شده‌اند.
دیروز و در سومین روز از آتش‌سوزی جنگل‌های کوه حاتم در شهرستان بهبهان، محمدتقی سجادی، مدیر کل جنگل‌های استان خوزستان به ایلنا گفت: «از عصر دوشنبه و بعد از ثبت گزارش آتش‌سوزی در محدوده کوه حاتم در ارتفاعات شهرستان بهبهان در ارتفاعات بین خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد، عوامل ما و هیات‌های کوهنوردی و همچنین سازمان‌های مردم‌نهاد دو استان، به حالت آماده‌باش درآمدند. با توجه به صعب‌العبور بودن محل وقوع حریق و در حالی که بیش از ۴ ساعت پیاده‌روی نیاز است که به محل حریق برسیم، نیرو‌ها به سمت محل حریق حرکت کردند و با وجود تاریکی هوا، از چند جبهه وارد شده و اقدامات اولیه را برای مهار، کنترل و جلوگیری از سرایت آتش به مناطقی که پوشش بالاتری داشت، انجام دادند. به دنبال هماهنگی دو استان و سازمان جنگلها، درخواست بالگرد دادیم و روز سه‌شنبه، بخشی از نیرو‌های کمکی، با بالگرد به محل حادثه اعزام شدند.
بیشتر بخوانید: مرگ در جنگل‌های سردشت شعله می‌کشد
از روز سه‌شنبه، آتش‌سوزی در سمت خوزستان مهار شده ولی در نقاطی از شهرستان لنده در استان کهگیلویه و بویراحمد هنوز آتش‌سوزی به صورت پراکنده وجود دارد و امیدواریم تا پایان روز چهارشنبه این آتش‌سوزی‌ها نیز کنترل و مهار شود. همزمان نیز ۴ یا ۵ نفر از افرادی را که احتمال می‌دادیم در وقوع حریق نقش داشته‌اند، شناسایی و به حوزه قضایی کهگیلویه و بویراحمد اعلام کردیم. اقدامات حقوقی نیز در خصوص پیگیری این موضوع از طریق دادستانی انجام شد تا نسبت به دستگیری و برخورد قضایی با آن‌ها اقدامات لازم صورت گیرد.» سجادی در ادامه توضیحات خود، به برخی احتمالات و دلایل به عنوان علت وقوع حریق در جنگل‌های این منطقه اشاره کرد و گفت: «از گذشته‌های دور در کوه حاتم کوره‌های تولید زغال و زغال‌سوزی وجود داشته و از همین رو ما اقدامات تشدیدی و کنترلی برای جلوگیری از تعرض به جنگل‌های بلوط اجرا کرده‌ایم. البته کوه‌های زاگرس در سمت خوزستان، پوشش کمتر و تنک‌تر و در سمت دامنه کهگیلویه و بویراحمد، پوشش گیاهی بیشتری دارد. بعضا در سنوات گذشته تخریب‌هایی در این مناطق برای تولید زغال ایجاد شده و ما آن را کنترل کرده‌ایم.»
در حالی که به گفته سجادی، ممکن است حداکثر ۲۰ هکتار از جنگل‌های در محدوده استان خوزستان در این آتش‌سوزی سوخته باشد، دیروز نماینده مردم بهبهان هم بر قصور و تخلف عوامل انسانی در بروز آتش‌سوزی «لنده» تاکید کرد و نماینده کهگیلویه و بهمئی هم در توضیح جزییات آتش‌سوزی جنگل‌های زاگرس گفت: «متاسفانه آتش‌سوزی طبق معمول هرساله بخشی از استان کهگیلویه و بویراحمد را درمی‌نوردد. ما بار‌ها فریاد زدیم و از مسوولان، متولیان و دست‌اندرکاران درخواست کردیم که چاره‌ای بیندیشند و فکری کنند و مانع از نابود شدن منابع ملی و ذخایر ارزشمند کشور شوند. نمی‌دانم چه اشخاصی باید پاسخگو باشند و در کشور پای کار حاضر شوند و از این فاجعه جلوگیری کنند. متولیان در استان دست‌شان خالی است و متاسفانه امکانات نیست. باید بالگرد باشد تا بتوانند این آتش را خاموش کنند و مردم با دست خالی کاری از دست‌شان برنمی‌آید.» محمدعلی موحد در گفتگو با ایلنا گفت: «علت اصلی آتش‌سوزی مشخص نیست. ممکن است یک فرد مرتکب این کار شده باشد یا یک حرکت غیرمترقبه صورت گرفته باشد. درون کوه، دام، چوپان و عوامل مختلف وجود دارد و نمی‌توان با قاطعیت اظهارنظر کرد و کارشناسان باید بررسی کنند.»
در حالی که تاکنون و بعد از گذشت ۴ روز از تداوم آتش‌سوزی در جنگل‌های مرزی استان‌های خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد، هیچ‌کدام از مسوولان استان کهگیلویه و بویراحمد حاضر به پاسخگویی در این باره نشده‌اند، ظرف روز‌های گذشته، فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور اعلام کرد که در دو ماه نخست امسال، حدود ۲۶۰ مورد حریق در مناطق زاگرسی و جنوب کشور اطفا شده که درصدی از دلایل وقوع این آتش‌سوزی‌ها در منابع طبیعی، کاهش بارش در فروردین و اردیبهشت سال جاری و شروع گرما، اما بیشترین دلیل، عوامل انسانی بوده و به همین سبب، به استان‌هایی که در معرض آتش‌سوزی‌های جنگلی و مرتعی هستند، مجوز داده شده که به صورت فصلی دید‌بان حریق بگیرند و از دستگاه قضایی هم طی مکاتباتی خواسته شده که برای متخلفان جنگل‌سوزی و منابع طبیعی، مجازات‌های بازدارنده‌تری لحاظ شود.
خشکی زمین و فقر معیشتی هم جنگلها را به آتش می‌کشد
یک پژوهشگر آب، با اشاره به ارتباط خشکسالی و آتش‌سوزی‌ها گفت: «خشکسالی‌ها اثرات منفی بسیاری بر مباحث اکولوژیکی، محیط‌های انسانی و حتی حیات‌وحش دارند. افزایش دما، کاهش کیفیت هوا، گسترش بیماری‌ها، افزایش نیاز آبی، گسترش فشار بر منابع آب، جنگ بر سر آب، کاهش کیفیت و تناژ محصولات کشاورزی، افزایش قیمت محصولات کشاورزی، مهاجرت حیات وحش و افزایش تعارض حیات وحش با مردم از جمله اثرات وقوع خشکسالی است. یکی از اثرات مهم خشکسالی، فراهم شدن امکان بروز آتش‌سوزی‌های گسترده در مراتع و جنگل‌هاست. کمبود بارش باعث کاهش رطوبت هوا و خشکیدگی خاک شده و کاهش رطوبت و خشک شدن پوشش گیاهی را در پی دارد. با توجه به اینکه خشکسالی‌ها عموما موجب افزایش دما نیز می‌شود، خطر افزایش تعداد و وسعت آتش سوزی‌ها محتمل خواهد بود.»
مصطفی فدایی فرد، با بیان اینکه خشکسالی که امسال همه کشور با آن دست به گریبان است، باعث شکنندگی وضعیت اکوسیستم‌ها، محیط زیست و منابع شده، تاکید کرد: «امسال خشکسالی در همه رژیم‌های آب و هوایی کشور با شدت و ضعف روی داده است، اما برخی از مناطق کشور به علت اندک بودن متوسط بارش سالانه و گستردگی دامنه نوسانات بارندگی، از آسیب‌پذیری بیشتری برخوردارند. گسترش و استمرار خشکسالی‌ها در مناطق گسترده‌ای از کشور که از نظر اقلیمی، خشک هستند، خسارت‌بارتر است. در این مناطق که به‌طور طبیعی دارای محدودیت آب و پوشش گیاهی هستند، وقوع خشکسالی اثرات منفی بیشتری در پی دارد. با توجه به اینکه ایران پوشش جنگلی محدودی دارد، بحران آتش‌سوزی در کشور ما از اهمیت بالایی برخوردار است چراکه علاوه بر از بین رفتن پوشش گیاهی و جنگلی اندک موجود، به دلیل شرایط اقلیمی خشک، احیا و بازگشت مراتع و جنگلها به حالت اولیه بسیار دشوار و زمان‌بر خواهد بود. در دهه‌های گذشته، آتش‌سوزی‌هایی که منشأ آن عوامل انسانی بوده است، تهدیدی بزرگ برای جنگلها محسوب می‌شود.
بررسی عوامل آتش‌سوزی‌ها حاکی از آن است که برخی از آتش‌سوزی‌های مراتع و جنگلها در سطوحی محدود، عمدی و هدف از آن استحصال زمین کشاورزی بوده. بنابراین با توجه به افزایش فشار‌های اقتصادی شدید بر مردم همزمان با گسترش بیکاری، امکان وقوع این تخلفات محتمل خواهد بود که با توجه به فراهم بودن شرایط اقلیمی و رطوبتی، امکان گسترش ناخواسته آتش‌سوزی و غیر قابل کنترل شدن آن فراهم است. بنابراین، با توجه به تابستان داغ و کم‌آبی که پیش رو داریم، احتمال وقوع آتش‌سوزی در جنگلها و مراتع افزایش خواهد داشت.»