مدیر موسسه مطالعات بین المللی چشم انداز ابرار نوین و کارشناس دیپلماسی عمومی و مسائل بین الملل درباره چالش‌های مهم ایران در آینده می‌گوید: مهمترین چالش ما در بحث‌های سیاسی و اقتصادی و امنیتی بحث رفع تحریم‌ها است. اگر تحریم‌ها رفع نشود ما در بحث جذب سرمایه گذار خارجی یا صادرات نفتی و غیر نفتی دچار مشکل می‌شویم. برجام قراردادی است که امضا خواهد شد، حال این احتمال وجود دارد که این قرارداد موقت باشد یا به میزانی تحریم‌ها را رفع کند، ولی مشکل ریشه‌ای حل نخواهد شد.
جامعه ۲۴- دکتر میرقاسم مومنی در گفتگو با خبرنگار شفقنا آینده درباره مهمترین چالش‌های سیاست خارجی ایران اظهار داشت: در خصوص چالش‌های پیش روی دولت و کشور در شرایط حال می‌توان به چند موضوع مهم اشاره کرد که مهمترین آن‌ها بحث حل پرونده هسته‌ای و ارتباط با جهان خارج است، چرا که تمام سیاست‌های داخلی و خارجی در عرصه‌های اقتصادی و سیاسی و سرمایه گذاری به نوعی به مسائل پرونده هسته‌ای و تحریم‌ها مربوط می‌شود. مهمترین مساله رفع تحریم‌ها است. مهمترین چالش ما در بحث‌های سیاسی و اقتصادی و امنیتی بحث رفع تحریم‌ها است. اگر تحریم‌ها رفع نشود ما در بحث جذب سرمایه گذار خارجی یا صادرات نفتی و غیر نفتی دچار مشکل می‌شویم به همین جهت تا زمانی که تحریم‌ها بر علیه جمهوری اسلامی رفع نشده اند نمی‌توانیم در موضوعات دیگر نیز ورود پیدا کنیم.
ما نمی‌توانیم در قبال صادرات از ارز‌های لازم استفاده کنیم
وی افزود: مساله دوم چالش‌های مالی است و این هم به تحریم‌ها بستگی دارد و ما نمی‌توانیم در قبال صادرات از ارز‌های لازم استفاده کنیم یا برای نیاز‌های داخلی هزینه کنیم حتی بخاطر عدم پرداخت حق آبونمان کشور در سازمان ملل درمانده شده بودیم که اخیرا این مشکل با پرداخت بدهی کره جنوبی به ایران که از طرف ایران به سازمان ملل پرداخت شد این حق رای به ایران برگشت. ایران تا این درجه حتی به منابع مالی خود در خارج دسترسی ندارد. همین مورد منوط به مذاکرات برجام شده است. جامعه جهانی خواسته و ناخواسته و به دلیل برخی سیاست‌های غلطی که ما در داخل کشور داشتیم و بخاطر فشار‌ها و سیاست‌های هوشمند دشمنان ما از جمله اسرائیل و آمریکا، ایران وارد تقابلی بین المللی شده است. غرب با استفاده از نفوذ خود این مساله را به موضوعی بین المللی تبدیل کرده است و ما را مقابل جهان خارج قرار داده است یعنی ما با سازمان ملل و و با شورای امنیت و کشور‌های ذی نفوذ دنیا وارد تقابل شده ایم و این برای ما هزینه ایجاد کرده است.
قیمت برخی کالا‌ها در عرض چند سال چهل و یا پنجاه برابر شده اند
وی تصریح کرد: مشکل بعدی ما در جمهوری اسلامی به نوعی به مسائل سیاست خارجی ما بر می‌گردد. بحث تورم مطرح است و قیمت برخی کالا‌ها در عرض چند سال چهل و یا پنجاه برابر شده اند. در تاریخ چهل ساله جمهوری اسلامی هیچ گاه دیده نشده است که کارمندان دادگستری اعتصاب کنند، ولی ما امسال شاهد این بودیم. این نشانه بحرانی بودن وضع معیشتی مردم است. ۹۰ درصد اعتراضاتی که هست معیشتی است نه سیاسی. حقوق کارمند کفاف هزینه اجازه و زندگی او را نمی‌دهد و این به دلیل بالا بودن تورم است. در حقیقت سیاست خارجی ایران و اختلافات ما با سایر کشور‌ها به طور مستقیم بر اقتصاد کشور تاثیر گذاشته است. به دلیل تحریم‌ها مواد اولیه در کارخانجات وجود ندارد. در صورت تولید نمی‌توانیم صادرات داشته باشیم. واحد‌های تولیدی با حداقل ظرفیت خود کار می‌کنند. به دلیل عدم تولید و صادرات اشتغال نیز از بین می‌رود و کارخانجات نیرو‌های خود را تعدیل می‌کنند. در این شرایط قشر بیکار در جامعه زیاد می‌شود، موضوع بعدی افزایش مالیات‌ها است. بار افزایش مالیات بر دوش مردم خواهد بود. به عقیده من در سال آینده ما در قدم اول به آشتی با دنیا نیاز داریم.
مشکلات کشور تشدید خواهد شد
مومنی ادامه داد: در هر کشوری مهمترین مساله امنیت ملی و منافع ملی آن کشور است، اگر در شرایط فعلی منافع ملی کشور و نظام را در اولویت قرار ندهیم و به نوعی مسائلی را که به نظام ضربه وارد می‌کند شناسایی نکنیم مشکلات کشور تشدید خواهد شد. زیرا دشمنان ایران هم پول و قدرت دارند و هم دارای نفوذ بین المللی هستند و هم مورد حمایت کشور‌های بزرگ هستند. وقتی با چین و روسیه قرارداد بسته ایم باید نگاه کنیم که در کنار آن آمریکا و اسرائیل بسیار بیشتر از ما با این کشور‌ها رابطه دارند و صادرات و واردات دارند. کشور‌هایی که با آن‌ها قرارداد بسته ایم با دشمنان ما در ارتباط هستند. در واقع ما در رقابت اقتصاد سیاسی نمی‌توانیم از ارتباط با این کشور‌ها سود ببریم. روسیه و چین هرگز به نفع ما ارتباط خود با اسرائیل و آمریکا را قطع نخواهند کرد. از نظر سیاسی بین این قدرت‌ها بده بستان‌های مالی و امنیتی ویژه‌ای برقرار است که برای هر دو کشور تعهدآور است. از این رو مهمترین بحث ما برجام و رفع تحریم‌ها است. بحث اشتغال ما و بحث تورمی ما و ارزش اسکناس و ریال ما است و باید این کار‌ها انجام شود.
مدیران آشنا به کار و متخصص و متعهد در این مرحله بسیار اهمیت دارند
این کارشناس مسائل منطقه با بیان اینکه مساله دیگر استفاده از مدیران کاردان و توانمند است گفت: اگر مجموعه‌ای مدیر خوبی داشته باشد پیشرفت می‌کند. اگر پدر یک خانواده مرد عاقلی باشد این خانواده می‌تواند رشد و توسعه پیدا کند و در غیر این صورت خانواده متلاشی می‌شود. مساله مدیران بسیار مهم است، مدیران آشنا به کار و متخصص و متعهد در این مرحله بسیار اهمیت دارند باید دید هر سازمانی به چه نوع مدیری احتیاج دارد. نباید پست‌ها را تقسیم کرد. بسیاری از مدیران ما امروز به دلیل عدم اشراف بر موضوع و نداشتن تخصص سوژه خنده فضای رسانه شده اند، این وضعیت به کشور ضربه می‌زند. امروز کشور در تحریم است و باید افرادی کار آزموده را به صحنه آورد. مدیران ضعیف کشور را به عقب می‌برند و چوب این عقبگرد را مردم و نظام می‌خورند.
بیشتر بخوانید: احیای برجام در گرو آزادی زندانیان آمریکایی
منافع ملی و مصالح ملی را در اولویت قرار بدهیم
مومنی در پاسخ به این سوال که آیا جمهوری اسلامی در سیاست خارجی خود به یک چرخش یا بازنگری نیاز دارد؟ اظهار داشت: راهکار ساده است باید اولویت بندی کرد و منافع ملی و مصالح ملی را در اولویت قرار بدهیم. بنیانگذار جمهوری اسلامی فرموده است که تا ملت پشت نظام باشد نباید از هیچ چیزی ترسید. بین حاکمیت و مردم ارتباط برقرار است. ۸ سال دفاع مقدس چگونه طی شد؟! ما با خیل عظیمی از بسیجیان و پاسداران و ارتشیان و جوانان رفتیم و دفاع کردیم. زمانی که نتوانیم مردم را مدیریت کنیم و مردم با دل و جان به صحنه نیامده اند ما به مشکل برخورده ایم. این‌ها صحبت‌ها و پیش بینی‌های حضرت امام است. تاکید مقام معظم رهبری همواره بر حمایت‌های مردمی بوده است. از این رو اولین مساله اولویت بندی است. ما در برجام و پرونده هسته‌ای به دنبال چه هستیم و نتیجه به کجا می‌رسد؟ میلیارد‌ها دلار برای احداث نیروگاه بوشهر هزینه شد آیا بعد از این همه سال این مجموعه می‌تواند درصد قابل توجهی از برق کشور را تامین کند؟ اگر ما بر انرژی خورشیدی سرمایه گذاری کرده بودیم امروز چقدر تولید برق داشتیم؟ اگر به دنبال ادامه سیاست‌های منطقه‌ای کشور هستیم آیا توانسته ایم از آسیب‌ها پیشگیری کنیم؟ این موارد قابل بررسی کارشناسی است. ایران در خصوص سیاست‌های تبلیغاتی کشور چقدر موفق عمل کرده است؟ این کار‌ها قابل بررسی است. تا زمانی که امضا‌های طلایی و رانت و سفارش ویژه داشته باشیم نمی‌توان کشور را مدیریت کرد. باید در بحث مدیریت دقت کرد و افراد متخصص و متعهدی را وارد سیستم کرد و با دنیا معامله کرد تا بتوانیم نظام را حفظ کنیم.
برجام قراردادی است که امضا خواهد شد، اما مشکل ریشه‌ای حل نخواهد شد
وی در مورد اینکه پیش بینی شما از آینده چیست آیا راهکار‌های ارائه شده محقق خواهند شد؟ تصریح کرد: بحث ما برجام است. برجام قراردادی است که امضا خواهد شد. حال این احتمال وجود دارد که این قرارداد موقت باشد یا به میزانی تحریم‌ها را رفع کند، ولی مشکل ریشه‌ای حل نخواهد شد. حتی این احتمال وجود دارد که ما جلساتی با آمریکا داشته باشیم، ولی این مشکلات به صورت ریشه‌ای حل نخواهد شد. نباید فکر کنیم فردای روزی که آقای باقری کنی برجام را امضا می‌کند همه چیز در کشور ما گل و بلبل می‌شود. نه؛ چون اولا اقتصاد ایران به دلیل تحریم‌ها طی سال‌های اخیر به شدت ضعیف شده است. مساله پتروشیمی و حوزه نفت و گاز کشور از جمله چاه‌های نفتی ایران نیاز به سرمایه گذاری خارجی دارد. دوم این که قوانین جاری کشور نمی‌تواند سرمایه گذار خارجی جذب کند. خبری آمد که برای سرمایه گذاران خارجی اقامت‌های پنج ساله صادر می‌شود، ولی هیچ کسی نیامد و از این فرصت استفاده نشد. چون سرمایه گذاری در ایران هیچ جذابیتی برای سرمایه گذاران خارجی ندارد.
امروز ایرانیان از کشور خود مهاجرت می‌کنند
مومنی ادامه داد: امروز ایرانیان از کشور خود مهاجرت می‌کنند فقط در یکی دو دهه گذشته آمار بالایی از ایرانیان به ترکیه و امارات رفته و در این کشور‌ها مسکن خریده اند، چون در داخل کشور امنیت اقتصادی احساس نمی‌کنند. به دلیل تحریم‌ها نه می‌توانند سرمایه گذاری کنند و نه قادر به تولید هستند. کسانی که می‌خواهند در داخل کشور فعالیت تولیدی و اقتصادی داشته باشند باید از هفت خوان رستم بگذرند از این رو عطای کار را به لقایش می‌بخشند و حداقل به کشور‌های همسایه از جمله به ارمنستان و گرجستان و ترکیه و امارات می‌روند و سرمایه گذاری می‌کنند و در ضمن آن از امکانات به روز استفاده می‌کنند. کمترین چیز این است که کسی پول دارد و می‌خواهد ماشین دلخواهش را بخرد و سوار آن بشود. ما سال‌ها است در مورد واردات ماشین در پیچ و خم تصویب قانون و ممنوعیت‌های قانونی هستیم. ما باید ماشین ایرانی بخریم و باید ماشین ما تولید ملی باشد درحالیکه تمام قطعات و تجهیزات اصلی این ماشین‌ها خارجی است! این چه جور تولید ملی است؟! در داخل کشور نمی‌توان با پول حلال و پول کار و پول غیر رانتی زندگی کرد.
وقتی فلفل دلمه‌ای برگشت می‌خورد کمر کشاورز می‌شکند
وی تاکید کرد: درصدی از مهاجرت‌ها به همین دلیل است از ایران خارج می‌شوند تا بتوانند حداقل آسایش و رفاه را داشته باشند. مساله بعدی امنیت سرمایه گذار است. یک پرنده در جایی لانه می‌سازد و تخم می‌گذارد که امنیت داشته باشد و دست گربه به او نرسد. یک سرمایه گذار پول و عمر خود را می‌گذارد و باید از هفت خوان رستم بگذرد و در انتها هم امنیت ندارد. این مساله را از سرمایه گذاران حوزه صنعت و کشاورزی و… سوال کنید. مساله بعدی نبود قوانین ثابت است. قوانین ما ثابت نیستند و مرتبا عوض می‌شوند و سرمایه گذار و فعال اقتصادی نمی‌تواند خود را با این قوانین وفق بدهد. قوانین سم و کود چیست؟! وقتی فلفل دلمه‌ای برگشت می‌خورد کمر کشاورز می‌شکند و دیگر نمی‌تواند پول بانک را بدهد و بانک زمین و مزرعه را مصادره می‌کند و می‌فروشد و یک کشاورز و یک تولید کننده به راحتی به بدهکاری بانکی و به زندانی تبدیل می‌شود. ما بخش تولید و تولید کننده را از بین می‌بریم. این مسائل عمدا یا سهوا کمر تولید کننده را می‌شکنند. وقتی تولید کننده نباشد اشتغال از بین می‌رود و وقتی اشتغال نداریم بیکاری آمار فساد و و جرم و جنایت را بالا می‌برد. این موارد زنجیره وار به هم وابسته است و برای اصلاح به یک سلسله تحول‌های بنیادین و اساسی نیاز دارد. نخبگان باید بنشینند و بدون دخالت دادن مسائل سیاسی تصمیم گیری کنند. وقتی سیاسی فکر و تحلیل می‌کنیم موفق به ارائه راهکار درست نخواهیم بود. باید سیاستی ملی و درست انجام شود و تمام آحاد مردم بیایند و نمایندگان آن‌ها بنشینند و انشاا… کشور آباد می‌شود.