دفعه پیش گفته بودند «ایران» بی‌تجربه است و «فیروز» پرخاشگر و به همین دلیل یوزپلنگ نر، نتوانسته ماده را به خود جذب کند. اما دوربین‌های تحقیقاتی سرانجام تصویری از تلاش برای بقا را در پشت فنس‌های توران ثبت کردند. از صبح دیروز انتشار تصاویر دوربین‌ها، باعث امیدواری شده؛ امید به زادآوری توله‌های یوزپلنگ در اردیبهشت‌ماه سال دیگر. به گفته مدیرکل محیط زیست استان سمنان، در صورت موفقیت، این نخستین بار است که یوزپلنگ‌هایی در اسارت تکثیر می‌شوند. کارشناسان حیات وحش، اما می‌گویند اگرچه این بار معرفی ایران و فیروز موفقیت‌آمیز بوده، اما باید منتظر بود و از سوی دیگر بر حفاظت زیستگاه‌های یوز تمرکز کرد.
جامعه ۲۴- ایران، ماده پوزپلنگی است که سال ۹۸ از دست قاچاقچیان نجات یافت و به پارک پردیسان تهران منتقل شد و همانجا به زندگی در اسارت ادامه داد تا اینکه اواسط فروردین ۱۳۹۹ از پارک پردیسان تهران به پایگاه پشتیبان ۷۰۰ هکتاری در پارک ملی توران در شهرستان شاهرود منتقل شد. این ماجرا البته بسیار پرحاشیه بود، اما هدف دیدار با یک جفت بود. فیروز هم یوزپلنگ نر ۱۱.۵ ساله است. او را سال ۹۱ در توران شناسایی کردند و اواسط فروردین امسال با وجود مخالفت‌ها از زیستگاهش زنده‌گیری شد. تصاویر منتشر شده مربوط به این دو است و حالا بسیاری به ایران و فیروز و توله‌های احتمالی‌شان امیدوارند؛ هرچند این پایان انقراض نیست.
یوزپلنگ آسیایی یکی از نادرترین و تهدید شده‌ترین گربه‌سانان جهان است و در بالاترین طبقه حفاظتی فهرست سرخ IUCN یعنی در طبقه «در آستانه انقراض» جای گرفته است. با کاهش شدید جمعیت و از دست رفتن نسبت جنسی این گربه‌سان در زیستگاه‌های جنوبی ایران (پناهگاه حیات وحش نایبندان و دره انجیر) چشم امید به زیستگاه‌های شمالی ایران دوخته شده است. به طوری که در حال حاضر فقط در پارک ملی توران و پناهگاه حیات وحش میاندشت زادآوری یوزپلنگ ثبت شده است. از نیمه دهه ۸۰ تا آخرین روز‌های دهه ۹۰ پارک پردیسان تهران میزبان سه یوزپلنگ آسیایی با نام‌های کوشکی، دلبر و ایران در شرایط نیمه‌اسارت بود و از اواخر اسفند ۱۳۹۹ فیروز، یوزپلنگ نر وحشی با روش زنده‌گیری سیستماتیک، به جمع میهمانان سایت تکثیر در شرایط نیمه‌اسارت پارک ملی توران ملحق شد. کارشناسان حیات وحش در این مدت به وصلت فیروز و ایران امیدوار بودند و می‌گفتند ۱۴۰۰، به دلیل این وصلت و امید سال مهمی خواهد بود.
دیدار نخست: بی‌سرانجام
فیروز و ایران پیش از این باز هم یکدیگر را ملاقات کرده بودند. با رسیدن فصل پاییز، وقت معرفی یوزپلنگ‌ها به هم رسیده بود، اما این دیدار بی‌سرانجام بود و به نزدیکی و جفت‌گیری نینجامید. امیر عبدوس، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان آذر امسال درباره این دیدار به ایرنا گفت: «معرفی یوزپلنگ‌های «فیروز» و «ایران» به هم برای زادآوری در گام اول نخست موفقیت‌آمیز نبود و اقدامات برای لقاح باید در مرحله دیگر سالانه آن‌ها تکرار شود. اقدام بعدی برای معرفی یوزپلنگ‌های فیروز و ایران به هم، به منظور زادآوری، در فصل زمستان خواهد بود.» به گفته او بی‌تجربگی یوزپلنگ ماده و پرخاشگری یوزپلنگ نر از عوامل عدم باروری ایران در این دوره فحلی (پذیرش) بود و به بیانی دیگر یوزپلنگ نر نتوانست ایران را جذب خود کند. «بررسی دقیق تصاویر و تحلیل رفتار‌ها و مشورت با مراکز باتجربه و موفق جهان، نقطه ضعف ماجرا در بی‌تجربگی یوز نر (فیروز) در نحوه رفتار با یوز ماده جوان تشخیص داده شد. به اعتقاد متخصصان باید به فیروز مهلت بیشتری داد تا رفتار مناسب با ایران را بیاموزد و در بازه زمانی معرفی، با رفتار‌های پرخاشگرانه موجب رنجش یا وحشت ایران نشود.»
بیشتر بخوانید: امیدها به نجات یوز ایرانی زنده شد
در این دیدار از زمان مشاهده اولین علائم رفتاری تا پایان تمایلات مشاهده شده بین جنس نر و ماده در مجموع حدود ۴۰ ساعت به طول انجامید که در تمام طول این مدت هیچکس به سایت نزدیک نشد تا در آرامش مطلق لقاح صورت گیرد. مطالعات آزمایشگاهی انجام شده برای یافتن منحنی تغییرات سطح استروژن در مدفوع یوز ماده و پس از تشخیص دقیق ۲ دوره کامل فحلی «ایران» و تطبیق آن با مطالعات رفتارشناسی میدانی این جانور در نهایت برای اولین بار با اطمینان کامل از زمان فحلی، ۲ یوزپلنگ نر و ماده به هم معرفی شدند. با این همه در این مدت یوز‌های نر و ماده در مواجهه با یکدیگر واکنش‌ها و رفتار‌هایی به نمایش گذاشتند که آن‌ها را به تولیدمثل نزدیک می‌کرد، اما منجر به لقاح نشد.
اگرچه شانس زادآوری یوزپلنگ‌ها در طبیعت فقط در حد ۲۰ درصد تخمین زده می‌شود، اما مدیر کل محیط زیست استان سمنان آن زمان گفته بود برای آنکه حسرت زادآوری یوزپلنگ در مرکز تحقیقات یوزپلنگ آسیایی پارک ملی توران بر دل‌ها نماند تلاش‌ها برای بارور کردن «ایران» تنها یوز ماده جوان و زادآور موجود در این مرکز ادامه دارد. او به «تحقیقات مراکز موفق تکثیر یوزپلنگ جهان و اسناد منتشر شده» استناد کرده و تاکید کرده بود که موفقیت در زادآوری یوزپلنگ ایران نزدیک است. هر دوره جفت‌گیری در یوزپلنگ‌ها در حدود ۲۵ تا ۳۰ روز است و متخصصان با ثبت تغییرات سطح استروژن در یوزپلنگ ماده با نام ایران و رسم نمودار در مدت ۵۰ روز به دنبال دست یافتن به زمان دقیق جفت‌گیری هستند تا در زمان معین برای زادآوری فیروز یوزپلنگ نر به ایران معرفی شود. آن‌ها از اواسط مهر امسال مشغول اندازگیری سطح هورمون استروژن مدفوعی از یوزپلنگ ایران شدند تا نمودار تغییرات این هورمون را رسم کنند و از تحلیل و تفسیر نمودار به زمان دقیق باروری ایران برسند. متخصصان همان وقت گفته بودند که احتمالا زمان لقاح پس از بررسی نمودارها، دی‌ماه خواهد بود.
دیدار دوم: بدون خشونت
حالا پس از ۲۲ ماه از انتقال یوز‌ها به پشت فنس‌ها برای تکثیر در اسارت، اینطور که امیر عبدوس، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان گفته است، اگر سه شبانه‌روز تلاش ایران و فیروز برای انجام عمل لقاح موفقیت‌آمیز بوده باشد ایران تا سه ماه آینده به فاز فحلی وارد نمی‌شود و در اوایل اردیبهشت‌ماه باید منتظر تولد توله‌هایش باشیم. به گفته عبدوس «ساعت هفت صبح روز شنبه دوم بهمن امسال با مشاهده علائم استروس (فحلی) در یوز ماده (ایران) در‌های ارتباطی دالان عشق به روی یوز نر (فیروز) و ماده (ایران) گشوده شد و ۷۲ ساعت این معرفی به طول انجامید». او ادامه داد: «در این مدت دوربین‌های تحقیقاتی این مرکز ۱۷ بار در ساعات مختلف شبانه‌روز که اغلب در اول شب و ساعات اولیه صبح بود تلاش این ۲ یوزپلنگ را برای انجام عمل لقاح ثبت کردند.» به گفته مدیر کل محیط زیست استان سمنان ساعت هفت صبح روز شنبه دوم بهمن ۱۴۰۰ را باید به خاطر سپرد و شاید این نقطه عطفی در تاریخ حفاطت از یوزپلنگ‌های آسیایی باشد چرا که صد‌ها بلکه هزاران قلاده یوزپلنگ آسیایی در کشور‌های مختلف آسیا از قبیل هند، پاکستان، افغانستان و ایران در طول تاریخ به وسیله انسان اهلی شدند، ولی تاکنون هیچ یک تکثیر نشدند. او ادامه داد: «اگر یوزپلنگ‌های اهلی تکثیر می‌یافتند شاید الان وضعیت این گونه در جهان به لبه پرتگاه انقراض نمی‌رسید.» مدت زمان بارداری یوزپلنگ‌ها در حدود سه ماه است و در صورت موفق بودن این جفت‌گیری، می‌توان بهار سال آینده در انتظار زادآوری «ایران» بود.