تأثیر خودکشی افراد مشهور بر جامعه

جامعه ۲۴- مرگ چهره‌ها خصوصا اگر به علتِ خودکشی باشد تا مدتی در جامعه بازتاب گسترده‌ای دارد، احساسات افراد را جریحه دار می‌کند، ذهن‌ها را به خود مشغول می‌کند و هر فرد، از منظری به ماجرا نگاه می‌کند. در بروز چنین اتفاقاتی برخی رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی گاه برای جذب مخاطب و به اصطلاح چند کلیکِ بیشتر، موضوع خودکشی را پررنگ‌تر از حد نیاز جلوه داده و بی توجه به حریم متوفی و عواطف خانواده اش و مخاطبان، در این مسیر جولان می‌دهند.

 سیما فردوسی این مساله را از دید روانشناسانه بررسی کرده است. این روانشناس با اعتقاد بر اینکه خودکشی مساله‌ای نیست که بشود آن را پنهان کرد و باید اعلام شود، در عین حال گفت: به هر حال مردم کنجکاو هستند و خبر‌ها درز پیدا می‌کند. خودکشی موضوعی نیست که پنهان بماند؛ بنابراین اساسا نباید هم آن را پنهان کرد. به نظرم بهترین کاری که می‌توان در بروز خودکشی به ویژه در چهره‌ها انجام داد، این است که وقتی خبر خودکشی اعلام می‌شود رسانه‌ها بیایند به آسیب شناسی مساله بپردازند که اصلاً چطور می‌شود یک آدم دست به خودکشی می‌زند و چه دلایلی برای این اقدام وجود دارد؟

بیشتر بخوانید: هشدار درباره تغییر نگرش مردم نسبت به حکومت دینی

فردوسی در ادامه تاکید کرد: خودکشی حرکت ساده و عادی نیست و هرکسی جرأت انجام آن را ندارد. پس به عنوان مثال نمی‌توانیم بگوییم آن را پنهان کنیم تا مبادا مردم یاد بگیرند. این مساله عمیق است و به عوامل بیولوژیکی و بیماری زا بستگی دارد. متاسفانه افسردگی‌هایی در جامعه وجود دارد که خطر خودکشی را افزایش می‌دهد.

درباره زندگی شخصی افراد قضاوت نکنیم

این روانشناس سپس به پرهیز از قضاوت کردن درباره زندگی شخصی افراد اشاره کرد و گفت: ما از زندگی شخصی افراد خبر نداریم که چه بر سر آن‌ها آمده، چطور گذشته که دست به چنین کاری (خودکشی) می‌زنند و سابقه شان چه بوده و اصلاً بیماری افسردگی داشته اند یا خیر؟ آیا دارو مصرف می‌کردند یا خیر، ما از هیچ چیزی خبر نداریم. به هر حال وقتی یک نفر به وسیله دارو دست به خودکشی می‌زند بدین معنی است که قرص در دسترسش بوده و امکان افسردگی وجود دارد؛ به دلیل اینکه قرص‌های افسردگی و آرامبخش در دسترس هر کسی نیست، پس معلوم می‌شود کسی که دست به چنین کاری می‌زند با قرص آشنایی داشته و جهت درمان استفاده می‌کرده است.

وی ادامه داد: به هر حال همه ما ممکن است در زندگی شخصی مشکلاتی از هر نوعی داشته باشیم. در اینجا خیلی‌ها حل مساله می‌کنند و به روانشناس و روانپزشک مراجعه می‌کنند تا به آن‌ها کمک شود و راه حل را پیدا می‌کنند و در مقابل هستند کسانی که خودکشی را انتخاب می‌کنند و نشان می‌دهند که حالات روحی ـ روانی خاصی داشته اند و عوامل بیولوژیکی در اینجا خیلی نقش دارد. یعنی عملکردش متفاوت می‌شود و حالاتی به وجود می‌آید که دیگر انگیزه مرگ به زندگی غلبه می‌کند و فرد دست به خودکشی می‌زند.

رسانه‌ها میزگرد بگذارند

دکتر فردوسی پیشنهاد داد: بهترین کار این است که رسانه‌ها در بروز مسئله خودکشی، میزگرد‌های تشکیل بدهند، افراد متخصص پیرامون مسئله را دعوت کنند و زندگی آن شخص را بررسی کنند، همچنین درباره زندگی کسانی که با آن‌ها زندگی می‌کردند صحبت شود و از آن‌ها بخواهند صادقانه مسائل را در میان بگذارند. قطعا همه این عوامل نشان می‌دهد که ما نباید در رابطه با مسئله خودکشی ساده انگاری داشته باشیم و فکر کنیم اگر نگوییم یا بخواهیم موضوع خودکشی را پنهان کنیم، مردم یاد نمی‌گیرند، چون خودکشی چیزی نیست که با یادگیری به وجود بیاید.

گونه‌های مختلف خودکشی

این روانشناس در بخشی از صحبت هایش به گونه‌های مختلفی از خودکشی اشاره کرد و توضیح داد: خودکشی انواع مختلفی دارد. بعضی خودکشی‌ها خیلی جدی صورت می‌گیرد، یعنی طرف واقعاً قصدش را دارد که خودش را از بین ببرد و از قبل اعلام نمی‌کند و قصد جلب توجه ندارد، تهدید نمی‌کند بلکه به گونه‌ای طرح می‌ریزد و در پنهان این کار را انجام می‌دهد تا کسی مطلع نشود که بخواهد نجاتش بدهد، بنابراین صد درصد خودش را از بین می‌برد. معمولاً افرادی که افسردگی‌های ژنتیکی دارند، ۱۵ درصد از آن‌ها اقدام به خودکشی می‌کنند و متاسفانه درصدی از آن‌ها هم موفق می‌شوند. مسئله دیگر اینکه برخی از افراد که خودکشی می‌کنند ناخودآگاه شاید چند روزی قبل از خودکشی لغزش‌های کلامی داشته باشند یا صحبت‌هایی داشته باشند که اگر اطرافیانشان هوشمند باشند متوجه می‌شوند و به راحتی خطر را احساس می‌کنند.‌

تهدید به خودکشی را دست کم نگیریم

او بیان کرد: نکته دیگر اینکه فردی که در بحران افسردگی قرار می‌گیرد و دارو مصرف می‌کند را نباید تنها گذاشت و باید بیشتر از او مراقبت کرد. اطرافیان خیلی خوب می‌توانند این مسائل را متوجه شوند، چون از حالات آن فرد می‌توان فهمید که ممکن است کار خطرناکی انجام بدهد به همین خاطر باید مدام از حال اینگونه افراد خبر بگیرند، تنهایش نگذارند، چون اینگونه افراد اساساً مراقبت‌های ویژه می‌خواهند. بعضی از خودکشی‌ها هم هستند که در یک لحظه اتفاق می‌افتند؛ یعنی یک حرکت تکانه‌ای تحت عنوان "تکانشی" صورت می‌گیرد. این افراد کسانی هستند که به طور مثال ناگهان خودشان را به زیر قطار می‌اندازند و از پنجره پرت می‌کنند. ولی برخی خودکشی‌ها با تهدید صورت می‌گیرد و از قبل به دیگران اعلام می‌شود که به نظرم حتی آن‌ها را هم باید جدی گرفت، چون به هر حال وقتی تهدیدآمیز باشد ممکن است هدف داشته باشد و خطرناک باشد؛ بنابراین در هیچ یک از موارد خودکشی، نباید ما دست کم بگیریم و خیلی جدی به این مسئله نگاه کنیم و افراد را حمایت کنیم تا آن اتفاق ناگوار نیفتد.

تیتر‌های جنجالی از خودکشی

این روانشناس در عین حال خاطرنشان کرد: قبول دارم که برخی رسانه‌ها بیش از اندازه به بحث خودکشی چهره‌ها دامن می‌زنند و از طرفی هم تیتر‌هایی انتخاب می‌کنند که با محتوای خبر همخوانی ندارد. به عنوان مثال یک تیتر جنجالی و هیجان انگیز می‌زنند و می‌گویند جزئیات خودکشی خانم ایکس و ایگرگ، ولی وقتی خبر را باز می‌کنیم می‌بینیم اصلاً از جزئیات خبری نیست. متاسفانه این اتفاق خوب نیست. ما از روی ظاهر افراد نمی‌توانیم قضاوت کنیم. می‌دانید در طول تاریخ هنری بسیاری از کمدین‌های ما خودکشی می‌کردند، در واقع کسانی که هر شب در صحنه هزاران نفر را می‌خندانند، اما خودشان دست به خودکشی می‌زنند و یا خیلی از افرادی که ظاهراً موفق هستند و به همه کمک می‌کنند، اما اقدام به خودکشی می‌کنند؛ بنابراین نمی‌شود این مساله را از ظاهر افراد تشخیص داد.

او تصریح کرد: قطعاً افرادی که دست به این امر می‌زنند افسردگی داشتند، چون هیچ آدم سالم، خوشحال و رضایتمندی خودش را از بین نمی‌برد. حتماً مسائلی وجود دارد که باید از آن مسائل دانش افزایی شود که چه عواملی باعث خودکشی شده که این امر، هم می‌تواند جنبه پیشگیری پیدا کند و هم اطلاعات افراد را بالا ببرد که در چه مواقعی افراد باید احساس خطر کنند و اینکه به آدم‌های محتاج باید توجه بیشتری شود. جامعه ما به بهداشت روان و دانشی که به معضلات روحی روانی ربط دارد، بسیار نیاز دارد. رسانه‌ها از هر طریقی می‌توانند به این مساله بپردازند تا جامعه سالم تری داشته باشیم.

در صداوسیما هستم

 فردوسی که پیش‌تر حضور پررنگ تری در برنامه‌های صداوسیما داشت درباره اینکه چرا مثل سابق در تلویزیون حضور ندارد؟ گفت: الان هم در صداوسیما هستم. در حال حاضر روز‌های سه شنبه در برنامه «عصر خانواده» ساعت ۶ عصر در حوزه کودک و نوجوان کار می‌کنم. به هر حال امیدوارم واقعاً در جامعه چنین وقایع تلخی مثل خودکشی به وجود نیاید.