یک پژوهشگر آسیب‌های اجتماعی می‌گوید: فقر و بیکاری باعث شکل‌گیری اعتراضات زیر پوستی می‌شود، یکی از این اعتراضات کاهش سن سرقت است که الان اتفاق افتاده، شکل‌گیری پدیده‌ای به نام خشونت علیه مردان نیز از جمله این موارد است یعنی کشور خشونت علیه زنان و فرزندان را رد کرده و به خشونت علیه مردان رسیده است.
جامعه ۲۴- بار‌ها اخبار درباره خودکشی و خودسوزی افراد به دلیل فقر و نبود کار و درآمد شنیده‌ایم با این حال چند روز پیش مردی در شیراز ۳ فرزند و همسر خود را به دلیل فقر و عدم توانایی برای تامین نیاز‌های خانواده و البته تامین کرایه مسکن مورد نظر صاحب‌خانه کشت و پس از آن هم دست به خودکشی زد.
حقیقت آن است که اوضاع فقر و تنگنا‌های معیشتی در کشور نگران‌کننده است. متخصصان هشدار می‌دهند که ادامه این روند می‌تواند به افزایش آسیب‌های اجتماعی و اعتراضات معیشتی منجر شود. اوضاع اقتصادی مردم در شرایطی قرار دارد که چندی پیش محمدحسین شریف زادگان، وزیر اسبق رفاه گفته بود: «خط فقر ۱۰.۵ درصدی، در دولت احمدی نژاد به ۳۴.۶ و سال ۹۹ به ۳۸ درصد رسید، یعنی دولت اعلام کرده از ۸۴ میلیون نفر، ۳۲ میلیون نفر زیر خط فقر مطلق هستند.»
در بهمن ماه نیز علی‌اکبر بسطامی عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی اعلام کرد که ۲۹ درصد ایرانیان زیر خط فقر قرار دارند. همچنین بر اساس آخرین برآوردها، تعداد فقرا در سراسر ایران تقریبا دو برابر شده و از مقدار کمینه ۴/ ۶ درصد در سال ۲۰۱۲ به ۱/ ۱۲ درصد در سال ۲۰۱۹ رسیده است، یعنی در مقایسه با سال ۲۰۱۲ سطح مخارج ۴ میلیون نفر دیگر نیز به زیر خط فقر بین المللی ۵/ ۵ دلار در روز «برحسب برابری قدرت خرید» سقوط کرده است.
از سوی دیگر بر اساس گزارش رسمی مرکز آمار ایران که در ابتدای سال جاری در خصوص روند جرایم (اعم از سرقت کلاه برداری و جعل) منتشر شده نشان از روند تقریبا صعودی این متغیر در دهه ۹۰ داشته است. سخنان سال گذشته سردارعلیرضا لطفی رئیس پلیس آگاهی تهران بزرگ را نیز می‌توان مهر تاییدی بر این آمار دانست، او سال گذشته گفته بود: «بیش از ۵۰ درصد سارقان دستگیرشده در ماه‌های اردیبهشت، خرداد و تیر در تهران، برای بار اول مرتکب جرم شده بودند و این نشان می‌دهد که این اتفاقات بی‌تاثیر از شرایط روز نیست». لطفی همچنین در سال ۱۴۰۰ نیز از افزایش زیر ۲درصدی در وقوع سرقت خبر داده بود.
افزایش سرقت‌های خرد و روند صعودی جرایمی مانند کلاه‌برداری درست همزمان با افزایش میزان فقر در جامعه نشان از ارتباط معنادار این دو پدیده با یکدیگر دارند.
خبری بسیار تلخ که نشان از به پایان رسیدن میزان صبر و تحمل مردم در برابر فقر و نا امیدی از یافتن راه حل مناسب دارد. فقری که قاتل اصلی یک خانواده بود.
بیشتر بخوانید: دوئل بر سر مزد کارگران
با دکتر محمدرضا محبوب‌فر کارشناس و پژوهشگر حوزه آسیب‌های اجتماعی و توسعه درباره تبعات افزایش فقر در جامعه گفتگو کردیم.
فقر تاب‌آوری مردم را کاهش داده است
محبوب‌فر در اینباره به سلامت‌نیوز می‌گوید: فقر و محرومیت با قدرت هر چه بیشتر در حال پیشرفت در کشور است تا حدی که تاب‌آوری و آستانه تحمل مردم را کاهش داده است. درباره فردی که در شیراز دست به کشتن خودش و خانواده‌اش زده است شنیده‌ام که او درون خانواده به لحاظ اقتصادی و معیشتی تحت فشار بوده است، این فرد در واقع تحت فشار‌های روانی و اقتصادی و معیشتی قرار داشته است. در واقع مساله بیکاری و بالا بودن هزینه اجناس مورد نیاز مردم برای زنده ماندن، باعث شده که این مرد خانواده تاب‌آوری و آستانه تحمل خود را از دست داده و مرتکب خودکشی و دیگرکشی شود.
وی ادامه می‌دهد: این روز‌ها صف خرید مرغ دولتی دوباره در شهر‌های کشور به راه افتاده است و از یک طرف هم میزان افزایش دستمزد‌ها در سال‌های مختلف نمی‌تواند بر خط فقری موجود درجامعه و تورم افسار گسیخته غلبه کند. از طرفی مردم مشاهده می‌کنند که هر تصمیمی که در دولت فعلی و دولت قبلی اتخاذ شده است نه تنها فشار‌های اقتصادی جامعه را کم نمی‌کند بلکه تمامی این تصمیم‌ها باعث تشدید فشار‌های اقتصادی بر جامعه شده است
این کارشناس توسعه با اشاره به گسترش روزافزون خط فقر در جامعه و افزایش روزانه قیمت مواد غذایی و سایر نیاز‌های مردم که به حذف آن‌ها از سبد خانوار منجر شده است، عنوان می‌کند: در حال حاضر سرعت افزایش خط فقر در جامعه به حدی است که افزایش حقوق و درآمد‌ها کفاف این خط فقر را نمی‌دهد. در حال حاضر شاهد افزایش دامنه اعتراضات مردمی هستیم که هر روز صنوف مختلف برای مسائل معیشتی خود معترض می‌شوند.
وی با بیان اینکه بخشی از این اعتراضات درحال حاضر به داخل خانه‌ها نیز کشیده شده است، خاطرنشان می‌کند: این خودکشی و خانواده کشی که در شیراز رخ داد به تعبیر من از لحاظ جامعه‌شناسی اعتراضیست که در حال حاضر در جامعه وجود دارد و یک کشتن اعتراضیست. در واقع آسیب‌های اجتماعی مانند اعتیاد، مردان و زنان خیابانی، سرقت و خشونت همگی نوعی اعتراض هستند که از درون جامعه بلند شده است. این اعتراضات حتی اگر داخل خیابان هم نباشند، اما داخل محیط خانه‌ها وجود دارند که علت آن همین خط فقر در حال گسترش و بیداد بیکاریست.
خشونت علیه مردان به دنبال گسترش فقر در جامعه
محبوب‌فر با اشاره به اینکه طبق آمار رسمی ٧هزار صنعت اشتغال‌زا، ثبت شده و دارای مجوز که حرفی برای گفتن درعرصه اقتصادی داشتند، متلاشی و ورشکسته شده‌اند، اضافه می‌کند: در این شرایط وضعیت صنایع کارگاه‌ها و مشاغل خرده پا و جزِ بودند چگونه است. زندگی مردم به اقتصاد ایران که بدون تعامل با جهان قرار گرفته و تحریم‌ها گره خورده است، یعنی نمی‌توانیم بگوییم که ما زندگی مردم را به تحریم‌ها گره نمی‌زنیم و تکیه می‌کنیم به توان داخلی، چنین چیزی امکان پذیر نیست یعنی هر کشوری که رویکردش چنین چیزی بود مانند کره شمالی باعث اعتراض مردمی شده به دلیل فقر و نبود تغذیه و نیاز‌های ابتدایی زندگی شده است. اما مردم ایران برونگرا هستند و کشور نمی‌تواند از مدل مانند کره شمالی و امثال آن پیروی کند.
وی عنوان می‌کند: فقر و بیکاری باعث شکل‌گیری اعتراضات زیر پوستی می‌شود، یکی از این اعتراضات زیر پوستی جامعه کاهش سن سرقت تا سن ۶سالگی است که الان اتفاق افتاده است، شکل‌گیری پدیده‌ای به نام خشونت علیه مردان نیز از جمله این موارد است یعنی کشور خشونت علیه زنان و فرزندان را رد کرده و به خشونت علیه مردان رسیده است. خشونتی که باعث می‌شود این فنر در رود و نهایتا به شکل خودکشی و دیگر کشی بروز پیدا کند، اتفاقی که در شیراز رخ داد و خیلی خطرناک وحشتناک هم پیش می‌رود.
این پژوهشگر آسیب‌های اجتماعی در پاسخ به این سوال که در چنین شرایط اقتصاد پیش‌بینی بودجه‌های کلان برای فرزندآوری مردم فایده دارد یا خیر؟ تصریح می‌کند: درحال مردم در ناامیدی، فقرو بیکاری به سر می‌برند، در چنین شرایطی نمی‌توان از مردم انتظار داشت به صورت دستوری وتهدیدی اقدام به زاد و ولد و افزایش جمعیت کنند. در این شرایط خودکشی‌ها افزایش پیدا کرده است. از یک‌طرف ما می‌بینیم که مجلس و دولت شعار اقتصادی می‌دهند، اما برنج کیلویی ١٠٠هزار تومان می‌شود، با چنین شرایط اقتصادی دولت نمی‌تواند همین جمعیت فعلی کشور را نمی‌تواند حفظ کند و جمعیت فعلی کشور در حال نابود شدن است.
اقدام روزانه هزار نفر از فارغ‌التحصیلانی اصفهانی برای مهاجرت
وی می‌افزاید: ما درحال حاضر روزانه شاهد مهاجرت ۳۰۰ تا ۴۰۰ هستیم که از این کشور مهاجرت می‌کنند یا براساس آماری که به دست ما رسیده در شهری مانند اصفهان روزانه حداقل هزار نفر از دانش آموختگان مدارس و دانشگاه‌ها، مدارک خودشان را اخذ می‌کنند برای مهاجرت و ترک وطن یعنی این‌طور جمعیت کشور در حال کم شدن است یا مثلا مرگ و میر‌های کرونایی رتبه دوم مرگ و میر در کشور محسوب می‌شود. از طرفی هم به دلیل ناکارآمدی کنترل کرونا و برطرف شدن محدودیت‌های کرونایی نواخته می‌شود.
این جامعه‌شناس توسعه عنوان می‌کند: براساس گزارش مرکز آمار ایران، در بهمن ماه به قدری افزایش پیدا کرده است که فط اجاره‌بهای مسکن ۵٢درصد افزایش داشته است. در واقع ما نسبت به تأمین امنیت، آسایش، رفاه و مسکن مردم سردرگم هستیم و در آن مانده‌ایم، در حال حاضر ۴٠میلیون از مردم ایران درگیر حاشیه‌نشینی و بدمسکنی هستند. روز به روز هم بیشتر می‌شود، در این شرایط چگونه می‌توان جمعیت را افزایش داد. بهتر است همین جمعیت را حفظ کنید، نیاز‌های ابتدایی زندگی‌شان را تأمین کنید تا آرامش خاطر داشته باشندو بتوانند ازدواج و زادآوری کنند لازم نیست به صورت دستوری زایمان را اجباری کنید و از طرفی زنان را از مشاغل و حقوق اجتماعیشان محروم کنید این روش جواب معکوس می‌دهد.