انجمن گفتاردرمانی ایران می‌گوید ۱۸ سال پیگیر بیمه شدن خدمات گفتاردرمانی و کاردرمانی است، اما هنوز به نتیجه نرسیده است
جامعه ۲۴-خانواده‌ها دیگر از پس هزینه‌های کلاس‌های گفتاردرمانی و کاردرمانی فرزندانشان برنمی‌آیند؛ فرزندانی که مبتلا به اتیسم، فلج مغزی، بیش‌فعالی یا اختلالات دیگرند و گفتارشان درست نیست. از سال قبل، تعرفه‌های گفتاردرمانی، روند صعودی داشته است؛ حتی به‌گفته این خانواده‌ها پارسال دوبار تعرفه‌ها بالا رفته و امسال بلافاصله با پایان تعطیلات نوروز، از چهاردهم فروردین، گروهی از گفتاردرمان‌ها، زودتر از همه، اقدام به افزایش قیمت‌ها کردند. هر جلسه گفتاردرمانی ۳۰ تا ۴۵ دقیقه‌ای ۱۸۰ هزار تومان و کاردرمانی نزدیک به ۲۰۰ هزار تومان است. این را مادر یکی از کودکان مبتلا به اتیسم می‌گوید. دخترش ۵ ساله است و تأخیر در گفتار دارد، گنگ صحبت می‌کند و نیاز به درمان دارد: «از ۲ سالگی گفتاردرمانی رفته، پیشرفت خوبی داشته، اما هنوز کامل درمان نشده است؛ اگر مهم نبود، کلاس‌ها را کنسل می‌کردیم دیگر از پس هزینه‌ها برنمی‌آییم.»
بیشتر بخوانید: برنامه بیمه سلامت برای افزایش پوشش هزینه‌های دارو و درمان بیماران صعب‌العلاج و مزمن
مادر، کودکش را به یک مرکز خصوصی می‌برد و می‌گوید که مراکز دولتی تعرفه کمتری می‌گیرند، اما کارشان خوب نیست. آن‌ها هر جلسه کارت می‌کشند: «بعضی از خانواده‌ها، ۴، ۵ جلسه را با هم حساب می‌کنند و منتظر حقوق آخر ماه می‌مانند.»
دخترش هر هفته ۲ جلسه گفتاردرمانی دارد؛ یعنی ۳۶۰ هزار تومان برای یک‌هفته،اما برخی از این کودکان به جلسه‌های بیشتری نیاز دارند: «به همه این‌ها هزینه‌های درمان را هم باید اضافه کرد که روی هم نزدیک به ۵، ۶ میلیون تومان در ماه می‌شود.» هیچ‌کدام از خدمات توانبخشی بیمه نیستند. مادری دیگر، ۲ فرزند دارد که هر دو گفتاردرمانی نیاز دارند. یکی اتیسم دارد و دیگری بیش‌فعال است: «هیچ‌جا حمایت مالی نمی‌کند. در همین شرایط تعدادی از گفتاردرمان‌ها هم از بی‌نظارتی و نبود بیمه و خصوصی‌بودن، سوءاستفاده می‌کنند و تعرفه‌های زیادی می‌گیرند.»
به‌گفته او برخی از این کودکان با توجه به‌شدت مشکلی که دارند، هر روز باید کلاس داشته باشند. هر روز ۲۰۰ هزار تومان برای کاردرمانی و ۱۸۰ هزار تومان برای گفتاردرمانی عدد بسیار بالایی می‌شود: «از ۲ سال پیش، تعرفه‌ها از ۶۰، ۷۰ هزار تومان به ۱۸۰ تومان رسیده است. مدام هم تغییر می‌کند. در تعطیلات نوروز برای یک جلسه ۴۰ دقیقه‌ای ۲۵۰ هزار تومان پول گرفتند. اگر هم به خانه بیایند، ۴۰۰ هزار تومان می‌گیرند.» به‌گفته او، گروهی شکل گرفته‌اند که این خدمات را به‌صورت انحصاری در اختیار گرفته و قیمت تعیین می‌کنند؛ چرا؟! چون نه بیمه حمایت می‌کند و نه نظارت درستی وجود دارد.
بهزیستی یارانه بدهد
نرگس آزادی، مادری است که یک فرزند اتیسم دارد و سال‌ها در یکی از مراکز توانبخشی برای این کودکان فعالیت کرده، او به همشهری می‌گوید که بخش قابل‌توجهی از مراجعه‌کنندگان به گفتاردرمانی و کار درمانی، کودکان اتیسم هستند، چرا که با توجه به طیف درگیری با اتیسم، حدود ۳۵ تا ۴۰ درصد این افراد، مشکل گفتاری دارند.
او با اشاره به مشکل مالی خانواده‌ها برای شروع این جلسه‌ها و ادامه آن، پیشنهاد می‌دهد بهزیستی برای این خانواده‌ها یارانه‌ای درنظر بگیرد، چرا که مسئله تنها کلاس‌های توانبخشی نیست، داروی مورد نیاز این افراد هم گران است: «آخرین بار برای ۲ ماه داروی فرزندم، یک میلیون و ۴۰۰ هزار تومان هزینه کردم، یک کارمند چطور می‌تواند این مبلغ را تامین کند؟»
او درباره کلاس‌های توانبخشی هم پیشنهاد می‌کند که شهرداری در سرای محله‌ها، جایی برای برگزاری این جلسه‌ها درنظر بگیرد، زیرا با این اقدام در هزینه‌ها صرفه‌جویی می‌شود.
۱۶۰ هزار تومان برای ۴ماه توانبخشی!
در شرایطی که خانواده‌ها از تعرفه‌های بالای گفتاردرمانی و افزایش چندباره آن در یک سال گذشته، گلایه می‌کنند، اما فرناز صادقی که گفتار‌درمان است به همشهری می‌گوید که امسال هنوز تعرفه‌ها افزایش پیدا نکرده و اگر هم درمانگری قیمت را بالا برده، اقدامش غیرقانونی بوده است: «تعرفه‌های این بخش از سال ۹۸ تا اواسط سال ۱۴۰۰ تغییر نکرد، سال گذشته افزایش تعرفه داشتیم، اما به‌دلیل بالا بودن آن، بسیاری از درمانگران آن را در ۲ مرحله افزایش دادند. یک‌بار مرداد و یک‌بار هم آبان تا فشار زیادی به خانواده‌ها وارد نشود.» او می‌گوید اکنون تنها بیمه تکمیلی آن هم پس از نامه‌نگاری و مستندات بسیار است که از این خدمات حمایت مالی می‌کند. در کنار آن برخی از بیمه‌های خاص مثل شهرداری و آتش‌نشانی هم بخشی از این هزینه‌ها را پرداخت می‌کنند.
صادقی درباره حمایت مالی از این خانواده‌ها هم می‌گوید که بهزیستی تنها در موارد خاص، مبلغ بسیار ناچیزی به این خانواده‌ها می‌دهد؛ حدود ۱۶۰ هزار تومان برای ۳ تا ۴ماه توانبخشی. درحالی‌که این مبلغ پول یک جلسه هم نیست.
به گفته او برخی خانواده‌ها ۲ فرزند کم‌شنوا یا مبتلا به اتیسم دارند و کلاس‌های گفتاردرمانی و کاردرمانی برایشان هزینه مضاعفی دارد: «در خانواده‌های کم‌شنوا خیلی وقت‌ها چند نفر نیاز به گفتاردرمانی دارند، درحالی‌که در کنار جلسه‌های توانبخشی، هزینه سمعک آن‌ها هم خیلی بالاست. هر سمعک ۹ تا ۱۰ میلیون تومان قیمت دارد.»
۱۸ سال پیگیری، بدون نتیجه
بیمه حمایت مالی‌نمی‌کند. اتابک وثوقی، آسیب‌شناس گفتار و زبان و عضو هیأت‌مدیره انجمن علمی گفتاردرمانی ایران توضیح بیشتری درباره پوشش بیمه‌ای خدمات گفتاردرمانی و مشکلات خانواده‌ها می‌دهد.
او می‌گوید ماجرای پوشش بیمه‌ای خدمات توانبخشی برای گفتار درمانی از سال ۸۳ در حال پیگیری است، یعنی بیش از ۱۸ سال. در این مدت اقدامات بسیار جزئی صورت گرفته، اما هیچ‌وقت منجر به حمایت مالی بیمه‌ها از این بخش نشده است. او توضیح می‌دهد: «نباید جامعه پزشکی با جامعه خدمت‌بگیر یا همان بیماران و خانواده‌ها ارتباط مالی پیدا کنند. در نبود حمایت‌های بیمه‌ای این اتفاق می‌افتد و منجر به مسائلی مانند زیرمیزی و تخلفات مالی می‌شود. از سوی دیگر در این وضعیت خطر امنیت روانی، شغلی و اقتصادی برای هر دو گروه هم ایجاد می‌شود که در طولانی مدت، هزینه‌های زیادی را به دولت تحمیل می‌کند. همه این‌ها در حالی است که مسئولان از این موضوع اطلاع دارند، اما برای رفع آن اقدامی نمی‌کنند.»
او به چالش خانواده افراد دارای نیاز‌های خاص هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «برخی از این خانواده‌ها که توانایی پرداخت هزینه‌های توانبخشی دارند، انواع روش‌های مرتبط، غیرمرتبط و حتی غیرعلمی را برای درمان فرزندشان امتحان می‌کنند؛ روش‌هایی که گاهی هیچ فایده‌ای ندارد، در اولویت نیست و حتی خطرناک است. درحالی‌که اگر این خدمات استاندارد پوشش بیمه‌ای داشت، خانواده به سمت روش‌های غیرمرتبط نمی‌رفت. نکته دیگر که مورد انتقاد ماست، تمایل نداشتن به پرونده‌نویسی از سوی برخی از همکاران است. زمانی‌که پرونده نویسی برای درمان مراجعه‌کنندگان وجود نداشته باشد، روند بهبود فرد با خدمتی که می‌گیرد اصلا مشخص نمی‌شود. اگر این خدمات تحت پوشش بیمه بودند، مراکز مجبور می‌شدند پرونده تشکیل دهند و درمانگران گزارش روزانه از وضعیت درمان و توانبخشی ثبت می‌کردند. به این ترتیب روند پیشرفت مراجعه‌کنندگان مشهود بود. همه این اقدامات نیاز به نظارت دارد.»
فروش وسایل خانه و قرض برای جلسه‌های توانبخشی
وثوقی به مشکل افرادی که توانایی مالی برای گرفتن خدمات گفتار درمانی و کار درمانی ندارند هم اشاره می‌کند و می‌گوید که برخی از این خانواده‌ها برای تامین هزینه درمان، وام می‌گیرند، از بستگان پول قرض یا حتی اقدام به فروش وسایل خانه‌شان می‌کنند. آن‌ها در تامین هزینه‌ها مستا‌صلند. نکته اینجاست که خدمات توانبخشی ممکن است چند سال طول بکشد و خانواده تحت فشار شدید اقتصادی قرار بگیرد. این‌ها علاوه بر فشار اقتصادی بار روانی زیادی هم برای افراد دارد. هر چند که درمانگران در این بخش در سال‌های طولانی، در نبود پوشش بیمه‌ای و تخفیف‌ها از خانواده‌ها حمایت‌های مالی کرده‌اند، اما با اوضاع فعلی، ادامه این روند سخت است.
زور بیمه به خدمات توانبخشی می‌رسد به سردمداران پزشکی نه!
اواخر فروردین‌ماه بود که کارزاری برای حمایت بیمه‌ای خدمات کاردرمانی و گفتار درمانی نوشته و منتشر شد. در این کارزار خطاب به رئیس‌جمهوری به اهمیت حمایت مالی از این افراد اشاره شده بود. حالا هم این عضو هیأت مدیره انجمن علمی گفتاردرمانی ایران به نتیجه این کارزار اشاره می‌کند و می‌گوید:«این کارزار نوشته شده، اما هنوز به جایی ارائه نشده است. ما منتظر نتایج بررسی‌های هیأت وزیران هستیم. هر چند که قبلا گفته شد که این خدمات به‌صورت آزمایشی در سال ۱۴۰۰ برای شهر‌های محروم و از سال ۱۴۰۱ در کل کشور اجرا می‌شود. اما خبرهای رسیده نشان می‌دهد که هنوز این اتفاق نیفتاده است.» به‌گفته او، در کتاب ارزش‌های نسبی خدمات سلامت، خدمات کاردرمانی و گفتاردرمانی، ستاره‌دار است، یعنی تحت پوشش بیمه نیست. این در حالی است که تمام مستندات لازم در زمینه ضرورت بیمه شدن این خدمات ارائه شده، اما تاکنون اقدامی صورت نگرفته است.
وثوقی معتقد است یکی از دلایل بیمه نکردن این خدمات، صرف هزینه‌های بیمه‌ای در بخش‌های دیگر برای جلب رضایت جامعه پزشکی است:«بیمه برخی از خدمات درمانی را که شاید برای هر جلسه ۱۰۰ میلیون تومان هزینه داشته باشد، پوشش می‌دهد. اما گفتاردرمانی را که این میزان پول، برای ۶ماه آن کافی است، متقبل نمی‌شود.» به‌گفته او، بیمه کردن این خدمات در سطح کمیته‌ها با موافقت مواجه می‌شود. اما زمانی‌که به بخش‌های بالاتر می‌رسد، به دلایل مختلفی ازجمله بار مالی و... حذف می‌شود: «زور بیمه‌ها به جامعه پزشکی نمی‌رسد، اما به توانبخشی می‌رسد؛ بنابراین خدمات ما را بیمه نمی‌کنند. به هر حال اگر این ستاره‌ها حذف شوند، ۷۰ درصد مشکل حل می‌شود. چرا که ظاهرا اعتبارات تامین شده است.»
او درباره افزایش مراجعه برای گفتاردرمانی در سال‌های اخیر هم توضیح می‌دهد و می‌گوید: «علت اصلی افزایش نیاز در مراجعه به گفتاردرمانی، افزایش آگاهی مردم نسبت به درمان‌پذیر بودن بسیاری از این اختلالات و همچنین تشخیص‌های درست است. قبلا به‌علت تصور درمان‌ناپذیر بودن یا درمان خود‌به‌خودی بسیاری از اختلالات و یا اهمیت ندادن به مسئله ارتباط که نمود اصلی آن گفتار و زبان است این افراد رها می‌شدند، اما حالا با آگاهی‌های ایجاد شده و اهمیت درمان به‌موقع و عوارض تأخیر در شروع درمان، مراجعه‌ها بیشتر شده است. هر چند که بررسی‌های کلی نشان می‌دهد که شیوع بسیاری از اختلالات ازجمله افراد دارای طیف اتیسم هم بیشتر شده است.»
آرامی به این موضوع هم اشاره می‌کند که در دوران کرونا، بسیاری از این کودکان، از جلسه‌های گفتاردرمانی عقب ماندند و این موضوع سبب شد تا روند درمان‌شان مختل شود: «این افراد به‌ویژه کودکان در دوران خانه‌نشینی کرونا، از اجتماع دور بودند و ارتباطشان درون خانواده بسیار محدود بود، همین موضوع سبب شد تا افرادی که در مسیر رشد بودند، دوباره به‌علت محدودیت‌های ارتباطی و همچنین فقر محیط آموزشی از روند درمان جا بمانند.»