دکترای تخصصی بهداشت حرفه‌ای و ایمنی کار با اشاره به پاندمی کووید ۱۹ و افزایش مشاغل جدید الکترونیکی و دورکاری مشاغل، گفت: به دلیل سرعت فزاینده و پیشرفت این مشاغل، امکان سازگاری و برخورداری از ملاحظات بنیادی ارگونومی در آن‌ها وجود ندارد و لذا موجب افزایش مشکلات اسکلتی و عضلانی خواهند شد.
جامعه ۲۴- علی صالحی سهل آبادی، تحقق سلامت در جامعه را یکی از مهمترین اهداف مورد توجه سیاست گذاران دانست و در راستای تامین همه جانبه سلامت اظهار کرد: بهداشت حرفه‌ای به عنوان مهمترین حلقه زنجیره سلامت است که نقش مهمی در تامین سلامت کارکنان و کارگران دارد.
وی در ادامه افزود: بهداشت حرفه‌ای تامین و ارتقاء عالی‌ترین سطح سلامت جسمی، روانی و اجتماعی را برای کارگران همه مشاغل با اسنتاد به قوانین و استاندارد‌های ملی و بین المللی بر عهده دارد و به این منظور جهت حذف و کاهش مواجهه شاغلین با عوامل زیان آور شغلی و پیشگیری از خطرات تهدید کننده سلامت، محیط‌های کاری را مورد بازرسی و ارزیابی قرار داده و در صدد سالم سازی و بهسازی محیط کار بر می‌آید و در نهایت باعث کنترل بیماری‌ها و کاهش آسیب‌های شغلی می‌شود.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه یکی از مهمترین سرمایه‌های جامعه در دنیای امروز، نیروی انسانی شاغل در محیط‌های کاری هستند، گفت: نیروی انسانی در گردش چرخ‌های اقتصادی جامعه و ارتقاء کیفیت زندگی نقش بسزایی را ایفا می‌نمایند و همچنین تضمینی برای شکوفایی اقتصادی و توسعه‌ای پایدار هستند.
سیاست‌گذاری سلامت در مشاغل ایران
وی با بیان اینکه در کشور ما سیاست گذاری سلامت در ارتباط با مشاغل به صورت انجام معاینات طب کار وجود دارد، توضیح داد: دستور العمل معاینات طب کار توسط مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تدوین می‌شود. معاینات شغلی یکی از الزامات نظام مراقبت سلامت شغلی و جزء سطح دوم پیشگیری از بیماری‌های شغلی است که بر اساس ماده ۹۲ قانون کار انجام آن به صورت حداقل سالی یکبار برای کلیه شاغلین تحت پوشش قانون کار الزامی است.
صالحی سهل آبادی با اشاره به اینکه این معاینات در حال حاضر توسط مراکز دولتی، شرکت‌های خصوصی و تیم‌های سلامت مستقر در صنعت انجام می‌گردد و از نظر گستردگی خدمات، سلامت نیروی کار را در تمام واحد‌های کاری اعم از صنعت، معدن، کشاورزی و خدمات بر عهده دارد، تصریح کرد: این نوع معاینات بصورت بدو استخدام، ادواری، بازگشت به کار، خروج از کار و معاینات اختصاصی ویژه (با توجه به مخاطرات موجود در محیط کار) انجام می‌پذیرد.
عضو هیئت علمی گروه بهداشت حرفه‌ای دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با استناد به قانون کار و تامین اجتماعی، یادآور شد: کلیه شاغلین در بدو استخدام باید نسبت به انجام معاینات پزشکی سلامت شغلی اقدام نمایند و هزینه آن به عهده مستخدم است. معاینات پزشکی به منظور شناسایی و تشخیص زودرس بیماری‌های شغلی به صورت حداقل ۶ ماه یکبار و حداکثر سالیانه مطابق با قانون کار انجام می‌گیرد و هزینه آن بر عهده کارفرمایان است.
وی با اشاره به قانون مالیات مصوب مجلس، افزود: کارفرمایانی که در زمینه سلامت و رفاه شاغلین اقدام به انجام معاینات پزشکی و هرگونه تسهیلات بهداشتی می‌نمایند، مشمول معافیت از بخشی از مالیات بر ارزش افزوده می‌شوند.
صالحی سهل آبادی با بیان اینکه شیوع ویروس کووید ۱۹ در تمام جهان شکل حیات مردم را تغییر داد، تصریح کرد: این تغییرات نه تنها در بخش‌های روزمره زندگی انسان تاثیر گذاشت، بلکه اقتصاد جهان را نیز با تحولات عظیمی همراه کرد و کسب‌وکار‌های نوین را افزایش داد.
این استاد مهندسی بهداشت حرفه‌ای و ایمنی کار با اشاره به بحران کووید-۱۹ در بازار معاملات روز، خاطرنشان کرد: حجم خرده‌فروشی در بسیاری از کشور‌ها کاهش یافت و در عین حال حجم تجارت الکترونیکی روند روبه رو به رشدی را تجربه کرده است و کشور ایران نیز از تاثیرپذیری کرونا بر اقتصاد خود مستثنی نبود و شیوع این ویروس توانست موجبات رشد تجارت الکترونیک را در کشور فراهم کند تا متقاضیان بدون نیاز به حضور فیزیکی در مراکز خرید، اقدام به تهیه محصولات مورد نیاز خود کنند.
بیشتر بخوانید: تأثیرات خطرناک تیروئید در بارداری
وی با بیان اینکه تجارت الکترونیک طی سال‌های اخیر در ایران رشد شتابانی را تجربه کرد و در پی آن با افزایش استفاده از اینترنت و فضای مجازی، مشاغل آنلاین راه خود را به اقتصاد کشور باز کردند، گفت: پس از شیوع این بیماری و افزایش هر روزه بیماران و مرگ و میر ناشی از کرونا، کسب و کار‌های اینترنتی به طور چشمگیر و فزاینده‌ای مورد توجه قرار گرفتند.
صالحی سهل آبادی با اشاره به اینکه همزمان با ظهور وسایل دیجیتال قابل حمل در محیطه‌های کـار و سـایر مکـان هـا، دغدغه کارگزاران سلامت نیز نسبت به اثرات این وسـایل بـر زنـدگی و سـلامت انسان‌ها تغییر کرده است، توضیح داد: به دلیل اسـتفاده بـیش ازحـد یـا نادرسـت از آن‌هـا (وسایل دیجیتال قابل حمل)، مشـکلات ارگونومیک که به ناراحتی‌ها و اختلالات اسکلتی- عضـلانی در بـین کـاربران ایـن وسایل منجر می‌شوند، رو به فزونی است.
اختلالات اسکلتی-عضلانی، عمده‌ترین مشکلات ارگونومی
وی اولین و بارزترین مشکل ارگونومیکی مربوط به استفاده از وسایل دیجیتال قابل حمل را مشـکلات اسـکلتی- عضـلانی کاربران دانست و گفت: از آن جمله می‌توان به اخـتلالات انگشـت شسـت، اخـتلالات شانه و اختلالات گردن اشاره کرد.
عضو هیئت علمی گروه مهندسی بهداشت حرفه‌ای، دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی قـرار گـرفتن بدن در وضعیت نامناسـب بـه مـدت طـولانی را، یکـی از چـالش هـای اصـلی اسـتفاده از ایـن وسـایل (وسایل دیجیتال قابل حمل) برشمرد و توضیح داد: به عنوان مثال اکثر کاربران، لپ تـاپ را روی زانوهـای خـود قـرار داده و بـه کـار مشغول می‌شوند. چنین وضعیتی معمولاً با وضعیت نامناسب و بدون تکیه گاه برای قسمت‌های مختلف بدن همراه است که خود عامل تسـریع ابـتلا بـه اخـتلالات اسکلتی-عضلانی در کاربران خواهد شد.
فراگیر شدن سریع مشاغل اینترنتی و عدم رعایت اصول ارگونومی
صالحی سهل آبادی با یادآوری پاندمی کووید-۱۹ و تغییر ناگهانی در ماهیت کار و وظـایف در سراسـر جهـان، گفت: محدودیت‌های رفت وآمد و قرنطینه سازی ناشی از این پاندمی باعـث شده تا بسیاری از افراد به انجام کار‌های محوله خود در خانه یا سایر محیط هـای کار غیر مرسوم بپردازند. این شرایط، به پیشگیری از انتشار ویروس کرونا و حفـظ سلامت جامعه کمک نموده است. با این وجود، گرچه برای بسـیاری از کارکنـان که به دنبال برقراری تعادل بین کار و زندگی خانوادگی خود هستند، ایـن شـرایط به خوبی پذیرفتنی است و مزایایی نیز دارد، اما تطـابق بـا ایـن تغییـر ناگهـانی در شرایط کار و زندگی برای بسیاری دیگر دشوار بوده و جدایی فیزیکی و اجتمـاعی کامل از سازمان برای آن‌ها چالشی بزرگ محسوب می‌شود.
وی با بیان اینکه حرکت کنونی جوامع به سمت دورکاری بدون در نظر گـرفتن ملاحظات بنیادین علم ارگونومی رخ داده است، افزود: عصر حاضر در حال فاصله گرفتن از الگو‌های کار سـنتی مرسـوم و نزدیـک شدن به انجـام وظـایف بـه شـکل مجـازی و بـا اسـتفاده از اینترنـت و بـرخـط است. این چالش‌ها می‌تواند در آینده اثراتی مخـرب همچـون آسـیب هـای اسکلتی - عضلانی و روانی - اجتماعی بر نیروی انسانی فعال جامعه داشته باشـد. در نتیجه توجـه بـه ارگونومی و به کارگیری اصول آن می‌تواند به پیشگیری از ایـن اخـتلالات، بهبـود عملکرد و بهره‌وری فزون‌تر در شرایط دورکاری بیانجامد.
آموزش کاربران اولین راه کنترل خطرات ارگونومیک
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه اولــین و کــاربردی‌تـرین روش بــرای کنتــرل ریسک فاکتورها، آموزش کاربران است، گفت: کاربر در هنگام کار با تلفن همراه و تبلت فرد باید در وضعیت نشسـته و کمـر باید دارای تکیه گاه باشد؛ بنابراین، کار کردن با تلفن همـراه و تبلـت در هنگام راه رفتن به هیچ وجه توصیه نمی‌شود. همچنین چنانچه فرد از هدست استفاده می‌کنـد، ایـن وسـیله مـی بایسـت از حـداقل معیارهـای طراحـی ارگونومیـک برخـوردار بـوده و حتی الامکان دارای میکروفن باشد تا فرد مجبور به نگهداشتن آن با دسـت خود نشود.
پس از هر نیم ساعت کار مداوم، پنج تا ۱۰ دقیقه استراحت کنید
صالحی سهل آبادی با اشاره به اینکه کار با تلفن همراه، تبلت و سایر وسایل دیجیتـال قابـل حمـل بـه طـور مداوم بیش از ۳۰ دقیقه توصیه نمی‌شود، افزود: پس از هر نیم ساعت کار مداوم، یک استراحت پنج تـا ۱۰ دقیقـه‌ای لازم اسـت. در این حالت لازم است که فرد، وسیله دیجیتـال را کنـار گذاشـته، بـه مدت یک دقیقه به نرمش‌های کششی پرداخته و سپس به مـدت دو تـا سه دقیقه قدم بزند.
وی به زمانی که فرد در وضعیت ایستاده در حال استفاده از وسایل دیجیتال قابل حمل است، اشاره کرد و افزود: فرد باید در زمان استراحت آن را به کناری گذاشته و پـس از یـک دقیقه نرمش‌های کششی، به مـدت ۴ دقیقـه بنشـیند. بهتـر اسـت مکـان انتخابی برای نشستن، از تکیه گاه مناسبی برای کمر برخوردار باشد. در صورتیکه فرد مجبور به استفاده طولانی مدت از این نوع وسـایل باشد، بهتـر اسـت کـه از وسـایل جـانبی مناسـب نظیـر هـدفون و پـد مخصوص تایپ کردن استفاده کند.
عضو هیئت علمی گروه مهندسی بهداشت حرفه‌ای دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به اینکه برخی از انواع وسـایل دیجیتـال قابـل حمـل کوچـک بـوده و فعالیت‌های فرد را با مشـکل مواجـه مـی‌سازند، گفت: بـرای تـأمین حـداقل معیار‌های مناسب، تهیه یک صفحه نمایش برای دیدن بهتر نویسه‌هـا می‌تواند کمک شایان توجهی به اصلاح وضعیت بدن فرد کند.
پیشگیری از اختلالات اسکلتی عضلانی با اصول ارگونومی
وی به تعرف از ارگوومی پرداخت و تصریح کرد: ارگونومی یا مهندسی فاکتور‌های انسانی، علمی است که سعی دارد محصولات، وسایل و ابزار کار، محیط شغلی و مشاغل را با توجه به توانایی‌هایی جسمی، ذهنی و روانی و با در نظر گرفتن محدودیت‌ها و علائق انسان ها، طراحی نماید.
صالحی سهل آبادی با بیان اینکه هدف این علم در نهایت افزایش بهره وری، سلامتی، ایمنی و رفاه و رضایت انسان است، افزود: مهمترین دلیل اهمیت ارگونومی در محیط کار، حفظ سلامتی کارکنان است. کارفرما مسئول حفظ سلامت جسمی و ذهنی کارکنان خود در محیط کار است. هنگامی که طراحی محیط کار ضعیف باشد، کارکنان دائما در معرض خطر‌های مختلف مخصوصا آسیب‌های اسکلتی و عضلانی خواهند بود.
این استاد مهندسی بهداشت حرفه‌ای با اشاره به اینکه عدم رعایت اصول ارگونومی در محیط کار منجر به بروز مشکلاتی برای سلامتی افراد می‌گردد، تصریح کرد: عمده مشکلات ناشی از بی توجهی یا نادیده گرفتن ارگونومی را می‌توان ناراحتی‌ها و اختلالات اسکلتی و عضلانی مرتبط با کار دانست. همچنین عدم توجه به تناسب کار و انسان، رعایت نکردن اصول ارگونومی در حمل بار، حرکات تکراری، وضعیت‌های بدنی نامناسب، چاقی، فقدان فعالیت فیزیکی و استرس‌ها و فاکتور‌های روانی و اجتماعی، زمینه ساز بروز این اختلالات در افراد هستند.
وی با اشاره به اینکه این مشکلات را می‌توان با بکار گیری اصول ارگونومی در محیط کار کاهش داد یا پیشگیری نمود، افزود: معالجه و پیشگیری از ناراحتی‌های اسکلتی عضلانی نیازمند اتخاذ استراتژی‌های موثر مداخله‌ای از جمله مداخلات ارگونومیکی، ورزش درمانی و تمرینات بدنی، رفتار درمانی و برنامه‌های مراقبتی است.
سیستم ایمنی و سلامت کار قدرتمند چیست؟
صالحی سهل آبادی با اشاره به جریان پاندمی کووید ۱۹ که در اختیار داشتن یک سیستم ایمنی و سلامت کار قدرتمند جهت حفاظت از محیط‌های کار و صیانت از ایمنی و سلامت کارگران بسیار حیاتی است، گفت: این امر شامل مشارکت و همکاری معنادار دولت ها، کارفرمایان، کارگران، عوامل اجرایی سلامت عمومی و کلیه مقامات در سطوح ملی و محلی است.
وی با اشاره به شعار امسال (۲۰۲۲) که سازمان ILO به مناسبت روز جهانی بهداشت حرفه‌ای ارائه داده است، افزود: "با همکاری همدیگر، فرهنگ ایمنی و سلامت مثبتی را بسازیم"، یعنی وجود یک فرهنگ ایمنی و سلامت کار قوی در محیط کار یک حق همگانی در دست یافتن به محیط کاری ایمن و سالم است که توسط مدیریت و شاغلین ارزشگذاری و ارتقا داده می‌شود. یک فرهنگ ایمنی و سلامت کار قوی براساس مشارکت همگانی ساخته و پرداخته می‌شود که به واسطه آن، مشارکت کلیه سطوح سازمانی به شکل معناداری به منظور تقویت ایمنی و سلامت کار جلب می‌شود.
این استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به اینکه در یک محیط کاری با یک فرهنگ ایمنی و سلامت کار قوی، شاغلین احساس راحتی در قبال ریسک‌ها یا خطرات ایمنی و سلامت کار دارند، تصریح کرد: لذا بهتر است مدیریت با همکاری فعالانه شاغلین، همواره سعی در یافتن راهکار‌های مناسب، اثربخش و پایدار باشد. همچنان که همه ما امروزه با بحران‌های بهداشتی در دنیا و ریسک‌های ایمنی و سلامت کار به طور پیوسته دست و پنجه نرم می‌کنیم، باید همه سطوح در ساختن یک فرهنگ ایمنی و سلامت کار قوی کوشا باشند.