درنگ‌نامه کمیسیون حقوق بشر به مناسبت روز جهانی زبان مادری

جامعه ۲۴- کشور ایران برآمده از فرهنگ‌ها، آداب و رسوم و زبان‌های فراوانی ست که از دیرباز در کنار هم زندگی امن را تجربه کرده و تعلق به پیکره عظیم ایران رمز وحدت تمامی اقوام و فرهنگ‌ها بوده است.

حقوق فرهنگی هر کس ایجاب می‌کند که از آموزش به زبان مادری برخوردار باشد و بتواند از دوران طفولیت و در سال‌های تحصیل در مدارس زبان مادری خود را فراگرفته و آموزش هم به زبان مادری وی باشد؛ زیرا محروم ماندن از فراگیری به زبان مادری منجر به نابودی آن زبان و فرهنگ خواهد شد که تصریح قانون اساسی بر رفع تبعیض و برابری تمام افراد در برخورداری از امکانات آموزشی و فرهنگی ایجاب می‌کند که این امکانات در مناطقی که اقلیت‌ها ساکن هستند صرف آموزش زبان آنان گردد.

اصول ۱۹ و ۲۰ قانون اساسی که بر نفی هر گونه تبعیض بر اساس زبان و رنگ و نژاد و یکسان بودن افراد از حیث حقوق اجتماعی و فرهنگی تاکید و تصریح داشته، مبین آن است که اعضای یک اقلیت زبانی یا قومی نباید بدلیل تعلق به آن، از حفظ زبان مادری و آموزش دروس به آن زبان و فراگیری در مدارس محروم بمانند. بدیهی‌ست صرف مجاز بودن تکلم به یک زبان به معنی برقراری مساوات بین تمامی زبان‌ها نیست که اصل ۱۵ هم به وضوح تکلیف دولت بر آموزش به زبان‌ها در مدارس را بیان داشته است.

بیشتر بخوانید: نام‌گذاری واحدهای صنفی به نام‌های غیر فارسی

گزارش‌های واصله به این کمیسیون از مناطق مختلف ایران موید عدم اجرای حقوق بدیهی اقلیت‌ها در این موارد است که متاسفانه وجود تبعیض به دیگر جوانب زندگی آنان از جمله اشتغال، امکانات بهداشتی، مسکن و ... سرایت پیدا کرده که این شرایط آنان را در وضعیتی متفاوت و تبعیض آمیز قرار داده. بدلیل عدم انجام تکالیف دولت، برخی افراد هم خود اقدام به آموزش زبان مادری کرده که قطعا این امر نمی‌تواند جبران کننده ضرورت آموزش در مدارس باشد و ایجاد تضییقات و محدودیت‌های فراوان برای کنش‌گران حقوق فرهنگی و زبانی موجب عدم تداوم این اقدامات محدود و ناکافی در آموزش زبان‌های اقلیت‌ها گردیده است.

در شرایط فعلی که توسعه ارتباطات موجب سلطه برخی زبان‌ها و در معرض خطر قرار گرفتن زبان‌های اقلیت‌ها شده و هر روزه شاهد نابودی برخی زبان‌ها هستیم قطعا تنها ضامن و عامل حفظ زبان‌ها، آموزش اصولی آن از دوران کودکی و در مدارس است؛ لذا انتظار می‌رود با رعایت حقوق تمامی اقوام ساکن در ایران زمینه‌های عملی آموزش زبان‌های مادری و تدریس دروس به آن زبان‌ها فراهم گردد تا شاهد رشد و بالندگی تمامی زبان‌ها باشیم و ضمن توجه به برابری همه اقوام به طور جدی فرصت لازم برای مطالبه حقوق فرهنگی، قومی، زبانی و آیینی فراهم شده و از تعقیب، مجازات و محکومیت دغدغه‌مندان این عرصه پرارزش خودداری شده و پرونده‌های تشکیل شده علیه آنان مورد بازنگری بر اساس حقوق ذاتی انسان‌ها قرار گیرد.

منبع: روابط عمومی کانون وکلای دادگستری مرکز