کم‌تر از ۴۰ یوزپلنگ در ایران

جامعه ۲۴- ۹ شهریور ماه روز ملی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی است؛ گونه‌ای در معرض انقراض که در سال‌های اخیر با استفاده از روش‌های مختلفی از جمله حفاظت از زیستگاه‌ها و تکثیر در اسارت سعی در جلوگیری از انقراض این گونه باارزش شده است، اما همچنان با تهدیداتی مانند تصادفات جاده‌ای دست و پنجه نرم می‌کند. به گفته مرتضی پورمیرزای - مدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی - براساس آخرین آمار مربوط به یوز‌های بالغ و جدا از مادر، در سه سال اخیر تعداد این یوز‌ها به ۱۲ فرد می‌رسد. همچنین مدتی بعد یکی از یوز‌ها که چند وقتی مشاهده نشده بود، شناسایی شد و این تعداد به ۱۳ فرد رسید.

در این مدت از میان توله‌های متولدشده، استقلال یا مرگ شش توله ثبت نشده، بنابراین همچنان ممکن است به آمار افزوده شود. امکان دارد یوز‌های بیشتری خارج از مناطق حفاظت‌شده و دید دوربین‌های ما وجود داشته باشند. این یوز‌هایی که وضعیت آن‌ها گزارش شده در مناطق حفاظت‌شده دیده شده‌اند و یوز‌هایی در خارج از زیستگاه دیده می‌شوند که با تصویربرداری دقیقی گزارش نمی‌شوند؛ بنابراین نمی‌توانیم آن‌ها را با دقت با شناسنامه یوز‌های خود مطابقت دهیم.

پورمیرزای اظهار می‌کند: احتمال دارد یوز‌هایی خارج از محدوده شناسایی ما وجود داشته باشند، اما عدد بزرگی نیستند. شناسنامه‌ها بر اساس مشاهدات محیط‌بان‌ها و با استفاده از بهترین دوربین‌ها تهیه شده‌اند. در مکان‌های دیگر که دوربینی وجود ندارد، طعمه کمتر و شرایط زندگی برای یوز نامناسب‌تر است، اما به‌طور قطع تعدادی نیز در همین شرایط وجود خواهند داشت. با توجه به یوز‌های گزارش‌نشده، سخت است که عدد دقیقی برای جمعیت یوز‌ها اعلام کنیم.

بیشتر بخوانید: تکثیر یوزپلنگ ایرانی تحت نظارت مقصر مرگ گورخرهای در حال انقراض!

می‌توان گفت که براساس سرشماری سال ۱۴۰۰، جمعیت فعلی یوز‌ها کمتر از ۳۰ فرد است و طبق آخرین مقاله علمی منتشرشده این عدد کمتر از ۴۰ فرد اعلام شده است. در مناطقی مثل توران با داده‌های قبلی کاهش جمعیت نداشته‌ایم، اما در خراسان شمالی کاهش جمعیت یوز‌ها گزارش شده است. در سال ۱۴۰۰ نیز یک یوز در تصویربرداری غرب میاندشت در خراسان شمالی دیده شد که قابل شناسایی نبود. در زیستگاه‌های جنوبی نیز کاهش جمعیت مشاهده شده است. در استان خراسان جنوبی از سال ۹۳ هیچ یوز جدیدی شناسایی نشده است. اوضاع در کرمان نیز به همین شکل است. به‌طور کلی شواهد کاهش جمعیت یوز را تأیید می‌کنند. در شرایطی که جمعیت یوز ایرانی در وضعیت مناسبی قرار ندارد، تکثیر در اسارت برای حفاظت از این گونه در معرض خطر انقراض در دستور کار قرار گرفت. آذرماه سال ۹۳ معصومه ابتکار - رئیس اسبق سازمان حفاظت محیط زیست - با اشاره به بازدید از ایستگاه تحقیقاتی و ورود دو یوزپلنگ به آن برای آغاز یک طرح جدید خبر داده و گفته بود: این کار بعد از مدت‌ها مطالعه و تدوین برنامه با همکاری و نظارت مشاور بین‌المللی آغاز شده و در کنار کارشناسان ایرانی تمام مراحل زنده‌گیری، انتقال و رهاسازی یوزپلنگ‌ها را زیر نظر دارند. حال هر دو یوزپلنگ خوب است و هر دو براساس نظر دامپزشک متخصص در سلامت به سر می‌برند.

این دو یوزپلنگ نر (کوشکی) و ماده (دلبر) خواهر و برادر بودند و برای تکثیر در اسارت در پارک ملی پردیسان نگهداری می‌شدند. دلبر یک بار در سال ۹۳ با کوشکی جفت‌گیری کرد، اما به دلیل بیماری کلیوی، جنین سقط شد. در آن زمان امکان بارداری طبیعی دلبر وجود نداشت، برنامه‌ها روی بارداری مصنوعی دلبر متمرکز بود و قصد داشتند به هر طریقی که شده، دلبر را باردار کنند. برای این کار هم قصد استفاده از روش‌های تلقیح مصنوعی، روش تهاجمی و رحم اجاره‌ای را داشتند. ۱۷ فروردین ۱۳۹۹ مرحله جدیدی در زندگی «ایران» جوان آغاز می‌شود. قرار است ماده یوز جوان از پردیسان کوچ کند و به زیستگاه اصلی خود در سمنان بازگردد. با تأیید امیر عبدوس- مدیر کل سابق محیط زیست استان سمنان- «ایران» به محل تکثیر در اسارت یوز که در استان سمنان قرار دارد، منتقل می‌شود.

ابتدای فروردین ۱۴۰۰ «فیروز» - یوز نر ۱۱ساله منطقه توران - زنده‌گیری و برای جفت‌گیری با «ایران» - یوزپلنگ ماده - به محیط اسارت واقع در سایت توران منتقل شد. انتشار این خبر واکنش‌هایی را به‌دنبال داشت و برخی از کارشناسان اعلام کردند که چنین اقدامی می‌تواند معدود یوز‌های باقی‌مانده در طبیعت را تهدید کند.