استان مازندران هم امسال مانند بیشتر استان‌های کشور با کمبود بارش نسبت به سال‌های گذشته مواجه شده است، اما وضعیت خاص این استان به لحاظ مصرف بالای آب برای کشت اصلی استان یعنی برنج موجب شده این استان نسبت به استان‌های دیگر آسیب پذیر‌تر باشد.
جامعه ۲۴ - معمولاً در استان مازندران کشاورزان به مصرف زیاد آب برای کشت برنج عادت کرده‌اند، اما امسال شرایط به گونه‌ای بوده که شالیکاری در برخی بخش‌های استان مانند بهشهر، نکا و گلوگاه منع یا آب برای شالیزار‌ها نوبت‌بندی شده است و مسئولان استان حتی برای تأمین آب شرب در تابستان مازندران ابراز نگرانی می‌کنند.
«محمد ابراهیم یخکشی» مدیر عامل آب منطقه‌ای مازندران گفت: در استان میزان بارش در ۸ ماهه سال آبی با کاهش ۳۰ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل و ۱۳ درصدی نسبت به مدت مشابه در درازمدت همراه بوده است. البته نکته قابل تأمل این است که کشاورزی استان بر پایه برنج است و باید گفت میزان بارش از شروع ماه‌های کشاورزی استان (فروردین تا مرداد) تا کنون بیش از ۴۱ درصد کاهش داشته است که باید حتماً در بخش کشاورزی برای آن برنامه‌ریزی شود. همچنین میزان بارش فصل زراعی استان نسبت به بلندمدت نیز با کاهش ۲۱ درصدی روبه‌رو بوده است. البته سال گذشته سال پربارشی بوده است.
وی افزود: از سوی دیگر آورد آب رودخانه‌ها نیز از آغاز سال آبی جاری یعنی مهر ماه ۹۹ تاکنون نسبت به مدت مشابه سال قبل ۴۵ درصد و نسبت به بلند مدت ۴۰ ساله ۲۶ درصد کاهش یافته است و چیزی که برای کشاورزی استان ما خیلی مهم است این است که آورد آب رودخانه‌های مازندران در فصل کشاورزی آن با کاهش ۶۰ درصدی مواجه شده است و این کاهش نسبت به بلندمدت ۴۰ درصد بوده است. به گفته وی این آمار در حالی به ثبت رسیده که در مازندران اتکای برنج به منابع آب رودخانه‌ها ۷۰ درصد و به مخازن و سد‌ها ۳۰ درصد است. نکته مهم دیگر این است که سد‌ها و آب بند‌های استان حدود ۱۵ درصد آب‌های سطحی را مهار می‌کنند.
وی نیاز استان به آب را ۲.۴ میلیارد مترمکعب اعلام کرد. وی گفت گرچه امسال کل ظرفیت ۷۰۰ میلیون مترمکعبی سد‌ها و آب بند‌ها آبگیری شده بود، اما به‌دلیل کم بارشی مجبور شدیم آب را برای کشاورزی زودتر رها‌سازی کنیم و در واقع در حال حاضر ۵۲ میلیون مترمکعب آب کمتر نسبت به همین موقع در سال گذشته در سد‌ها داریم. ازسوی دیگر سطح آب‌های زیرزمینی هم ۷۲ میلیون مترمکعب افت کرده است. یخکشی خاطرنشان کرد: این آمار و ارقام نشان دهنده خشکسالی در بیشتر بخش‌های استان است و ما برای عبور از تنش آبی هم در بخش کشاورزی و شرب علاوه بر کمک مردم نیاز به برنامه‌ریزی مدونی داریم. اولین کار ما اطلاع‌رسانی شفاف و صادقانه به مردم بویژه کشاورزان است که باید به وضعیت آبی استان آگاه باشند. اقدام دیگر ما تشکیل یک کمیته مدیریت توزیع آب با همکاری جهاد کشاورزی بوده است که در حال حاضر نوبت‌بندی آب کشاورزی در حال اجراست، البته جای نگرانی نیست و در حال مدیریت مصرف بویژه در نقاطی مانند بهشهر، نکا و گلوگاه و بخش‌هایی از شرق استان هستیم که سد کمتری داریم. مازندران در مجموع ۱۰ سد در دست بهره‌برداری و ۲ سد در دست ساخت دارد.
وی همچنین از رایزنی با آبفای استان برای مدیریت مصرف آب شرب خبر داد و گفت: امسال در تابستان احتمال کمبود آب شرب در شهر‌هایی مانند بابل و بابلسر وجود دارد. وی از کشاورزان و مردم خواست صرفه‌جویی و مصرف به اندازه را جدی بگیرند. مدیر عامل آب منطقه‌ای مازندران همچنین حجم ظرفیت آب بند‌های استان را ۳۵۰ میلیون مترمکعب اعلام و از برنامه‌ریزی برای افزایش این ظرفیت به ۵۰۰ میلیون مترمکعب خبرداد.
کشاورزان در مصرف آب دست و دلبازی نکنند
در همین حال «فرهاد بابایی» کارشناس کشاورزی در ساری هم به «ایران» گفت: بیشتر مردم تصور می‌کنند، چون مازندران در کنار دریای خزر واقع شده هیچ گاه دچار خشکسالی نمی‌شود، اما از نظر علمی در سال‌هایی که مانند امسال میانگین بارندگی از بلندمدت کمتر باشد به‌عنوان سال خشک در نظر گرفته می‌شود. این مسأله برای استان‌های پربارانی مانند گیلان و مازندران هم مصداق دارد.
بیشتر بخوانید: از سد‌های خالی تا شرایط جیره بندی آب در ایران
بابایی با تأکید بر اینکه مازندران در سال‌های خشک در فصل کشاورزی دچار کمبود آب می‌شود، افزود: بررسی‌ها نشان می‌دهد تنها بخش اندکی از آب‌های سطحی مازندران ذخیره می‌شود در واقع به‌دلیل مسافت کم بین کوهستان تا دریا فرصت زیادی هم برای ذخیره‌سازی آب وجود ندارد. از سوی دیگر معمولاً بارندگی‌ها با شدت بالا رخ می‌دهد و در نهایت این مسائل دست به دست هم می‌دهد تا مازندران در ماه‌های کشاورزی به آب نیاز پیدا کند و دچار بحران شود. البته شخصاً با سد‌سازی در مازندران به‌دلیل تخریب محیط زیست موافق نیستم، اما به نظر من می‌توان با استفاده از طرح‌های تغذیه مصنوعی مانند آب بند‌ها این مشکل را برطرف کرد. ایجاد، اصلاح و بهبود آب بند‌ها می‌تواند آب را در سفره‌های زیرزمینی ذخیره کند تا در فصل زراعی از آن استفاده شود، از سوی دیگر باید در بخش کشاورزی مازندران با هدف مدیریت مصرف آب از سیستم‌های آبیاری مدرن بیشتر استفاده شود.
وی تأکید کرد: واقعیت این است که، چون کشاورزان مازندرانی کمتر با تنش آبی مواجه بوده‌اند شاید کمتر راه صرفه‌جویی آب کشاورزی را می‌دانند، ولی امسال با این شرایط باید قبول کنند که در مصرف آب مانند همیشه دست و دلبازی نکنند.
ذوب ذخیره‌های برفی مازندران
بنابر اعلان هواشناسی مازندران، فروردین امسال با افزایش میانگین ۲.۶ درجه‌ای دما، گرم‌ترین فروردین ۵۴ سال گذشته استان بوده است. همین مسأله سبب شده که برف‌ها زودتر از همیشه آب شوند.
از سوی دیگر «سیدمحمدرضا رضوی» مدیرکل هواشناسی مازندران به ایرنا گفت: امسال در ارتفاعات گرمای شدیدی داشتیم که تقریباً بی‌سابقه بود و به همین دلیل برخی رودخانه‌ها را پرآب می‌بینیم، اما در واقع سرعت ذوب شدن برف‌ها افزایش یافته و، چون مناطق بالادست خیلی گرم شده و آب حاصل از ذوب شدن برف‌ها که باید آرام و طی مدتی طولانی‌تر وارد سفره‌های زیرزمینی شود یا به پایین‌دست بیاید، با سرعت بیشتری درحال انجام است.
وی شرایط آبی برای مازندران در میانه‌های تابستان را پرتنش پیش‌بینی می‌کند و می‌افزاید: مطمئناً اوضاع آبی برای مازندران در تابستان خوب نخواهد بود، چون دو ماه تا برداشت برنج مانده و علاوه بر نیاز آبی کشاورزان برای رشد شالی، پس از برداشت اقدام به کشت دوم خواهند کرد که نیاز آبی فراوانی دارد.
وی تصریح کرد: اواخر تیر و اوایل مرداد که گرم‌ترین روز‌های سال است کشت اول درو می‌شود و پس از آن آب را برای کشت دوم بدون حفاظت در سطح پخش می‌کنند. این اقدام در گرم‌ترین روز‌های سال سبب افزایش تبخیر آب می‌شود. در چنین شرایطی وقتی ذخایر برفی در ارتفاعات هم وجود نداشته باشد فشار بر منابع آبی پایین‌دست چند برابر می‌شود و خشکسالی را تشدید می‌کند.