تالاب انزلی در رسوبات اسیر شده است. هم‌دستی فاضلاب و عقب‌نشینی خزر، عمق تالاب انزلی را که روزی عروس تالاب‌های گیلان بود، به کمترین حد رسانده است. مسئولان این وضع را «فاجعه» خوانده‌اند و بار‌ها خواستار نجات این زیستگاه تالابی شده‌اند. حالا در آخرین هشدار معاون محیط زیست دریایی از پژوهش‌هایی گفته که نشان می‌دهد با ادامه این روند و تداوم رسوب‌گذاری، تالاب بین‌المللی انزلی تا ۱۵ سال دیگر خواهد خشکید.
جامعه ۲۴- تالاب انزلی با مساحتی حدود ۲۰ هزار هکتار از شمال به انزلی، از جنوب به صومعه‌سرا، از شرق خمام، از جنوب شرقی به رشت و از غرب به کپورچال و آبکنار انزلی محدود است. نامش را سال ۱۳۵۴ در فهرست تالاب‌های بین‌المللی کنوانسیون رامسر ثبت کردند و سازمان بین‌المللی حیات پرندگان، آن را زیستگاه مهمی برای پرندگان تشخیص داد. در معرفی تالاب انزلی همیشه به این اشاره می‌شد که جزو تالاب‌های طبیعی و آب شیرین کشور و از جمله زیباترین مناظر آبی گیلان است، اما اوضاعش امروز به سامان نیست. مسئله ثبت سند انزلی به نام آب منطقه‌ای گیلان حل شده و در هفته‌های گذشته سند مالکیت به سازمان جنگل‌ها برگشت، اما روزگار امروز تالاب انزلی را که آخرین خبر‌ها درباره آن با واژه «هشدار» همراه است، خشکسالی، ورود فاضلاب‌های شهری و صنعتی، آتش‌سوزی‌های دنباله‌دار عمدی، ورود گیاهان مهاجم، تالاب‌خواری و عقب‌نشینی دریای خزر رقم زده است. آخرین خبر هم این است که حجم رسوبات آنقدر زیاد شده، که چیزی تا خفگی و خشکی تالاب انزلی باقی نمانده است.
روز پنج‌شنبه در ساختمان استانداری گیلان نشستی برای بررسی وضعیت تالاب‌های استان برگزار شد و حاضران بیش از همه از تالاب انزلی گفتند. احمدرضا لاهیجان‌زاده، معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست در این نشست چنین هشداری داد: «در صورت تداوم رسوب‌گذاری پیش‌بینی می‌شود تا سال ۱۴۱۵ این تالاب بخش آبی خود را از دست داده و بخش عمده آن خشک شود.»
او به خشکسالی و مطالعات جامع انجام‌شده جهانی بر دریاچه خزر در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ اشاره کرد و افزود: «مطالعات نشان می‌دهد که تغییرات اقلیم دریای خزر که از دهه ۷۰ شمسی آغاز شد، بسیار تاثیرگذار بوده و هنوز نیز ادامه دارد. نتایج این تحقیقات روند کاهشی سطح آب دریای خزر را تا سال ۲۰۵۰ پیش‌بینی می‌کند که مساحت دریاچه به یک سوم آن خواهد رسید. به دلیل تغییر اقلیم دریای خزر با پسروی آب مواجه است و با افزایش دما و تبخیر آب این روند کاهشی تا ۲۰۵۰ ادامه خواهد داشت. این پژوهش ۱۵ تا ۲۰ کیلومتر دورافتادگی شمال را از دریا پیش‌بینی کرده است. با کاهش مساحت دریاچه خزر فاجعه‌ای در تنوع زیستی این دریا اتفاق خواهد افتاد. با اینکه بخش جنوبی دریاچه و عمیق‌ترین نقاط دریای خزر در ایران است، نقشه‌های مطالعاتی، پسروی آب خزر در حوزه بندر انزلی به سمت کشور آذربایجان را کاملا مشهود نشان می‌دهد.»
بیشتر بخوانید: کشف یک جونده نادر در ایران/ ماجرای اخراج محیط‌بانی که این گونه نادر را کشف کرد
لاهیجان‌زاده با اشاره به این مطالعات تاکید کرد که رسوب‌گذاری مشکل اساسی تالاب انزلی است و در روندی افزایشی، عمق تالاب را به شدت کاهش داده است. روند خشکیدن البته در تالاب‌های دیگر هم در حال تکرار است. چنان که به گفته معاون محیط زیست دریایی، «در حال حاضر ۱۵ هزار هکتار از عرصه جنوبی میانکاله را از دست داده‌ایم».
عقب‌نشینی خزر بر این تالاب شمالی هم تاثیری جدی گذاشته و در عین حال خشکسالی، تغییر کاربری‌ها و تعرض بلای جانش شده است.
لاهیجان‌زاده در ادامه حرف‌هایش اولویت و اهمیت احیای تالاب انزلی را یک گام جلوتر از سایر تالاب‌های کشور دانست و افزود: «برای احیای تالاب بین‌المللی انزلی ردیف اعتبار ملی وجود دارد که در اختیار سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد.» او با اشاره به مصوبه ۲ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان پیش‌بینی شده وزارت نیرو در حوزه آب و فاضلاب گفت:» تمامی طرح‌های مربوط به احیای تالاب انزلی در قالب این پروژه آورده شده است و اعتبارات مورد‌نیاز متناسب با آن پیش‌بینی می‌شود.»
نباید فاجعه دریاچه ارومیه در انزلی تکرار شود
اسدالله عباسی، استاندار گیلان هم در این نشست با بیان اینکه وضعیت تالاب انزلی و محیط زیست استان ناشی از تصمیمات نابخردانه گذشته است، گفت: «هر گونه تصمیم و عملکرد باید علمی، دقیق و بر پایه دانش روز و به مصلحت استان باشد.» او ادامه داد: «نباید فاجعه دریاچه ارومیه در تالاب انزلی پیش بیاید. وقت آن رسیده که با رویکرد جهادی برای احیای تالاب حرکت کنیم. در غیر این صورت راه به جایی نخواهیم برد. به دلیل قدم‌هایی که برای احیای تالاب برداشته نشده است با بلای بزرگی رو‌به‌رو هستیم.»
عباسی اضافه کرد که «انجام نشدن آبخیزداری در تالاب عامل ایجاد وضعیت فعلی است و با این گفته‌ها به ماجرای افزایش حریم تالاب انزلی اشاره کرد؛ موضوعی که پیش از این در آبان‌ماه احمد دنیامالی، نماینده بندر انزلی در مجلس در تذکری شفاهی از آن گفته بود. «هفت – هشت سال پیش طی یک اقدام غیرقانونی و غیرکارشناسی محدوده تالاب انزلی از ۱۵ هزار هکتار به ۲۵ هزار هکتار افزایش پیدا کرد و بیشتر روستا‌های حاشیه تالاب با مخاطرات جدی رو به رو شدند. این اقدام وزارت نیرو بر خلاف قانون بوده است.»
دنیامالی همچنین اضافه کرد بود که تالاب انزلی «نسبت به ۲۰ سال گذشته با مخاطرات جدی مواجه شده و با توجه به پسروی دریای خزر، مخاطرات آن جدی شده است» و از محیط زیست و وزارت نیرو به عنوان متولیان اصلی جواب خواسته بود. حالا استاندار گیلان بار دیگر درباره این موضوع گفته است: «حریم و ساماندهی روستا‌های در حاشیه تالاب انزلی باید بر اساس کنوانسیون رامسر باشد، اما اجازه دست‌اندازی و دست‌درازی را به هیچکسی نخواهیم داد. باید با تصمیم گیری‌ها و اقدامات‌مان برای مردم آرامش ایجاد کنیم.»
استاندار گیلان گلایه کرد که وضعیت امروز حاصل تصمیمات اشتباه گذشته است: «ما وارث تصمیم‌گیری‌های نابخردانه از گذشته هستیم. با تصمیم‌گیری‌های نادرست عرصه را بر مردم تنگ کرده و برای آبزیان و پرندگان نیز خطرات محیط زیستی بوجود آوردند. باید به دنبال راهکار‌های علمی برای برون رفت از مشکلات تالاب انزلی باشیم.»
او از تشکیل کارگروه و کمیته راهبردی جهادی احیای تالاب انزلی تا پانزدهم دی ماه خبر داد و ابراز امیدواری کرد که تا ۶ ما آینده اقداماتی برای احیای تالاب انزلی انجام شود که رضایت مردم را در پی داشته باشد. به گفته عباسی ایجاد شرکت مادر تخصصی و پیگیری این موضوع به صورت ملی یکی از پیشنهادات در این زمینه است چرا که «بحث استانی در این باره امکان پذیر نیست و نیازمند حمایت‌های ملی هستیم».
به دنبال شرکت‌های لایه‌روب
حالا مسئولان چاره کار را در ورود شرکت‌های لایروب بزرگ دیده‌اند. این در حالی است که پیش از این طرح زیست‌پالایی تالاب انزلی، معروف به «بایوجمی» متوقف شده است. این طرح را یکی از یکی از شرکت‌های دانش بنیان در این تالاب به صورت پایلوت اجرا کرده بود، اما به دنبال شایعاتی درباره سرطان‌زا بودن بایوجمی و سمی شدن تالاب و اعتراضات بسیار، دستور توقف آن در کشور صادر شد. حال آنکه مدتی است با امضای تفاهم‌نامه‌ای با کره‌جنوبی، این فناوری در این کشور حال اجراست. بی‌سرانجامی بایوجمی (حذف لجن‌ها از تالاب به روش بیولوژیکی سریع) در ایران حالا سبب شده مسئولان به دنبال شرکت‌های بزرگ لایروبی باشند.
لاهیجان‌زاده در نشست روز پنج‌شنبه استانداری گیلان گفته است: «یک شرکت لایه‌روب بزرگ در کشور اعلام آمادگی برای لایروبی تالاب انزلی را دارد و پیشنهاد می‌شود مسئولان استان با مدیرعامل این شرکت جلسه بگذارند.»
او به دو دستگاه لایروب در جنوب کشور اشاره کرده که «در گذشته برای لایروبی تالاب‌های انزلی و میانکاله با هزینه خود اعلام آمادگی کرده بودند، اما با تغییرات مدیریتی و هیات مدیره این ۲ شرکت، قرار است تا در مصوبه جدید از این لایروب‌ها برای تالاب‌های شمال کشور استفاده شود.»
به گفته او اگرچه مبارزه بیولوژیک اساس کار برای نابودی سنبل آبی (گیاه مهاجم تالاب انزلی) است، اما فعلا چاره‌ای نیست جز مبارزات مکانیکی. چرا که هرجا عمق تالاب از دست رفته، گسترش این گونه مهاجم هم بیشتر شده است.
خشکی انزلی، نگرانی همه مردم
صیادان می‌گویند روزگاری این تالاب ۱۰ تا ۱۲ متر عمق داشت و چنان بود که با قایق می‌شد از هر نقطه‌ای به نقطه دیگر این وسعت بزرگ رفت. اما حالا چند سالی است که عمق تالاب انزلی به کمتر از سه متر رسیده و در بسیاری از نقاط آن، خشکی گسترده شده و هیچ قایقی امکان عبور ندارد. نگرانی برای این تالاب باعث شده مردم کارزاری به راه بیندازند و از رئیس جمهور برای نجات این زیستگاه مطالبه کنند. ۲۱ شهریور امسال در وبسایت کارزار نامه‌ای از طرف «مردم ایران و عموم مردم کشور»
خطاب به ابراهیم رئیسی منتشر شد که در آن آمده: «نبود سیستم فاضلاب مدرن، لایروبی نکردن بستر رودخانه‌ها و تالاب، فقر در امکانات و ماشین‌آلات تخصصی برای احیای تالاب، عدم تخصیص بودجه کافی، احداث موج‌شکن‌های کارشناسی‌نشده که باعث انباشت رسوبات شده و در نهایت نبود عزم واقعی برای نجات تالاب، موجی از ناامیدی و سرخوردگی را در بومیان استان گیلان و البته دوستداران طبیعت ایجاد کرده است. احیای تالاب از دولتی به دولت دیگر و از مسئولی به مسئول دیگر دست‌به‌دست شده و در آخر مرگ تالاب را به نظاره نشسته‌ایم.»
این کارزار که بیستم اسفند به پایان می‌رسد، تا امروز از سوی ۳۵۵۰ نفر از شهروندان امضا شده است.