باغ نگارستان تهران کجاست؟

جامعه ۲۴ ، مهدی توفیقی: باغ نگارستان از تفرجگاه‌های خوش آب‌وهوای شهر تهران است که علاوه بر داشتن محیطی بکر و زیبا، روایتگر قسمتی از تاریخ معاصر ایران در دوره قاجار است.

به گزارش جامعه ۲۴، باغ نگارستان یکی از بخش‌های آرام بخش و روح انگیز شهر تهران است؛ باغی که با گذراندن ساعتی در آن، از شلوغی‌های پایتخت و آلودگی هوا دور خواهید شد و از سرسبزی و زیبایی آن لذت می‌برید. باغ نگارستان در زمان خود از اهمیت و موقعیت کاربری بالایی برخوردار بود که به دستور فتحعلی شاه در دوره قاجار ساخته شد. وی یکی از شاهان سلسله قاجار بود که قصر‌ها و باغ‌های باشکوه متعددی در تهران احداث کرد. باغ گلشن، قصر ماه، قصر فیروزه، قصر آبگینه، قصر زر، قصر زمرد و باغ و قصر نگارستان از جمله مکان‌هایی است که به دستور فتحعلی شاه بنا شده اند.

 

باغ موزه نگارستان از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین باغ‌های دوره قاجار به شمار می‌رود که در سال‌های ۱۲۲۸-۱۲۲۲ هجری قمری با هدف ایجاد یک مرکز ییلاقی-حکومتی در خارج از دارالخلافه تهران طراحی و ساخته شد. این قصر باغ در روزگار اولیه خود دارای مساحت گسترده‌ای بود و به‌دلیل رخ داد‌های سیاسی مهمی که در قرن ۱۳ هجری قمری روی داد، به‌ویژه قتل منشی و وزیر بزرگ و کاردان این دوره میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی، از موقعیت استراتژیک بالایی برخودار بوده است.

باغ موزه نگارستان که اکنون مساحت گذشته خود را ندارد، در گذشته خارج از حصار شاه طهماسبی قرار داشت و از سال ۱۲۸۵ هجری قمری و با گسترش شهر تهران در عهد ناصری جزو محدوده دارالخلافه حکومت قاجار قرار گرفت. این باغ از شرق به امتداد خیابان دروازه شمیران و اصطبل اعتمادالسلطنه، از غرب به اراضی جلال الملک و از جنوب به دو باغچه جلال الملک و صنیع الملک ختم می‌شد.

 

نقل شده است که در زمان در زمان صدارت میرزا آقاسی تغییراتی در بخش‌هایی از باغ تغییراتی صورت گرفته؛ به‌گونه‌ای که علاوه بر حصار اصلی باغ، حصار دومی ساخته شد که از سمت شرق به پیاده‌روی دانشسرا، از غرب به پیاده‌روی غربی سازمان بودجه و برنامه کشور، از سوی شمال به خیابان شریعتمدار رفیع و از جنوب نرسیده به پیاده‌روی جنوبی خیابان کمال الملک محدود بوده است. بخشی از این حصار تا سال ۱۳۱۲ شمسی وجود داشت.

 

باغ نگارستان با گذشت زمان در معرض تغییرات بسیاری قرار گرفته است، وسعت اولیه آن ۴۳،۲۰۰ متر مربع بوده که هم اکنون ۱۱،۴۶۹ مترمربع از آن باقی مانده است.

 

در منابع آمده است: سر در اصلی باغ در سمت جنوبی واقع شده بود و دو طبقه آن را تشکیل می‌دادند. در طبقه بالا سه اتاق و در طبقه پایین دو اطاق احداث شده بود. چون از این سردر رفت و آمد می‌کردند، خیابانی شمالی جنوبی آن سردر را به داخل باغ می‌پیوست. در حاشیه این خیابان و در طول آن اتاق‌های متعددی وجود داشت که دارای گچ‌بری‌های بسیار زیبا و چشمگیر بودند. وقتی به مرکز باغ می‌رسیدیم، بنا‌های اصلی و مشهور باغ در مرکز آن واقع شده بودند و مشهورترین این بناها، عمارت حوض‌خانه نام داشت که و آن را درست در وسط این باغ طراحی و ساخته‌اند. در این ساختمان، تالار سلام پادشاهی که در دو طرف آن پرده نقاشی مجلس سلام است بازدید کنندگان زیادی را مجذوب خود می‌کند.

 

در باغ موزه نگارستان عمارت‌های زیبایی مانند: دل گشا، تالار سلام، تالار قلمدان و چندین حوض‌خانه بر پا شده بود. در سمت شمال این قصر تالار سلام به‌همراه اتاق‌هایی قرار داشت و مراسم‌های رسمی در ان جا برگزار می‌شده است. دیوار‌های این تالار مزین به نقاشی شاه، شاهزادگان، بزرگان، سفرا، امرا و حکام بوده است.

---

بیشتر بخوانید: دریاچه عباس آباد مازندران کجاست؟

---

در مرکز این باغ حیات خلوت و ایوان ها، در قسمت جنوبی حیات تالار مصور و در جبهه شمال غربی نیز حمامی با ستون‌های سنگی حجاری شده است و منقش با سنگ‌های مرمر قرار داشت که گفته می‌شود، در این مکان قائم مقام فراهانی به قتل رسیده است. نام این حمام سرسره بود. کشیک خانه و محل سکونت نگهبانان و خدمه نیز در ورودی باغ قرار داشت.

 

تنها بنایی که از دوره قاجار باقی مانده است، حوض خانه می‌باشد که اکنون به موزه هنر‌های ملی ایران تغییر کاربری داده است.

 

به گزارش جامعه ۲۴، آنچه که امروز به عنوان باغ نگارستان معرفی می‌شود، ساختمان‌های دانشسرای عالی است که شامل کتاب‌خانه، فضا‌های آموزشی، فضای سبز و اداری است. تنها بنای قاجاری باقی مانده از باغ نگارستان، حوض‌خانه است که در جنوب محوطه و تحت اختیار معاونت راهبردی سازمان برنامه مدیریت می‌شود و در محدوده ساختمان‌های وزارت فرهنگ و ارشاد واقع شده است. حوض خانه باغ نگارستان، به موزه هنر‌های ملی تبدیل شده است که در آن تابلو‌های نقاشی ارزنده‌ای از هنرمندان با موضوع تاریخ معاصر نگهداری می‌شود.