بازار‌های سنتی و تجاری در زمان‌های دور، هسته اصلی تجاری و اقتصادی شهر‌ها را تشکیل می‌دادند که با هیاهو و تکاپو خاصی همراه بودند و ارزاق موردنیاز مردم را تامین می‌کردند. در بسیاری از شهر‌های ایران، بازار‌های سنتی با حفظ کاربری و شکل و شمایل خود به کار خود ادامه داده اند.
جامعه ۲۴ بازار تاریخی زنجان، که از جاذبه‌های گردشگری زنجان به شمار می‌رود و از مهم‌ترین و زیباترین مجموعه‌های تجاری سراسر استان است، در قلب بافت قدیمی و مشرف به «دروازه قلتوق» (دروازه جنوبی شهر زنجان) واقع شده است.
بازار تاریخی شهر زنجان کجاست؟
به گزارش جامعه ۲۴، مجموعه تفریحی و تجاری بازار قدیمی زنجان با سبک معماری خاص خود، یکی از جذاب‌ترین و مهم‌ترین اماکن دیدنی شهر زنجان است. وجود مساجد فراوان و همچنین تعدد سرا‌ها و کاوانسرا‌های درون‌شهری در راسته‌های فرعی که هرکدام به نام و فعالیت خاص اختصاص یافته بودند، گویای شرایط ویژه این مکان در زمان گذشته و زنده بودن محیط آن در امروزه است.
بازار قدیمی شهر زنجان که بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده کشور ایران به شمار می‌رود، از سوی غرب و شرق گسترش یافته و بدین لحاظ بازار پایین و بازار بالا تقسیم و نامگذاری شده است. مجموعه بازار زنجان در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و در بافت تاریخی شهر زنجان قرار دارد.
آدرس: استان زنجان، شهر زنجان، انتهای خیابان سعدی، میدان انقلاب
مسیر دسترسی به بازار تاریخی شهر زنجان
برای بازدید از بازار بزرگ و قدیمی شهر زنجان چند مسیر وجود دارد. اگر قرار است از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنید، قادر خواهید بود تا به‌وسیله اتوبوس‌های تندروی خیابان سعدی خود را به میدان انقلاب و ورودی اصلی بازار زنجان برسانید؛ در غیر این صورت، دسترسی به بازار زنجان و ورودی‌های متعدد آن از طریق خیابان امام خمینی (ره)، خیابان طالقانی، خیابان عاصم زنجانی و خیابان فردوسی امکان‌پذیر است.
تاریخچه بازار قدیمی شهر زنجان
دوران حکومت آقامحمدخان قاجار را می‌توان سرآغاز تاسیس بازار زیبا شهر زنجان دانست. ساخت این بازار قدیمی در سال ۱۲۰۵ هجری قمری آغاز شد. ساخت این مجموعه در سال ۱۲۱۳ هجری قمری مقارن حکومت فتحعلی شاه قاجار پایان گرفته است. به مرور زمان گرمابه‌ها، کاروان‌سراها، مسجد‌ها و راسته‌ها در پیرامون این بازار بزرگ تاسیس شده اند و آن را در اواخر دوره قاجاریه و مقارن با حکومت محمد علی شاه قاجار به مجموعه کاملی تبدیل کردند.
این مجموعه، در زمینی به وسعت ۱۵ هکتار ساخته شده است، که پنج هکتار آن به فعالیت‌های اقتصادی، هفت هکتار آن به سکونت، یک هکتار به اماکن عام‌المنفعه و دو هکتار دیگر به شبکه ارتباطی اختصاص یافته است.
مجموعه تاریخی بازار قدیمی شهر زنجان از گذشته‌های دور، محل مناسبی برای برخورد آرا و افکار اجتماعی بوده و همواره نقش ممتاز و برجسته‌ای در حفظ آداب و سنن ملی و مذهبی داشته است.
معماری بازار تاریخی شهر زنجان
بازار قدیمی شهر زنجان نه تنها از نظر تجاری، بلکه از نظر معماری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و کاملا از سبک معماری دوره قاجاریه پیروی کرده است. این مجموعه تاریخی باتوجه به نکات خاصی که در معماری آن از نظر طراحی و زیبایی رعایت شده است، پیوسته به‌عنوان کانون مهم تجاری، تاریخی، فرهنگی مورد توجه بازدیدکنندگان شهر زنجان قرار گرفته است.
بیشتر بخوانید: معرفی بهترین هتل‌های شهر زنجان
تکنیک‌های معماری و سبک‌ها و شیوه‌های تزیینی دوران قاجار در حجره‌ها، مساجد، چهارسوق‌هاسراها، راسته‌ها و کاروان‌سرا‌های درون شهری و گرمابه‌ها به زیبایی اجرا شده است.
این فنون عبارت‌اند از:
- کاربرد انواع طاق و قوس‌های هلالی، جناغی و ضربی و گهواره‌ای خاصه در راسته‌های اصلی و فرعی، مزین به آجر چینی‌هایی با طرح‌های مختلف هندسی خفته، راسته و حصیری.
- به‌کارگیری آجر و کاشی به سبک قدیمی و کاشی‌کاری به رنگ‌ها و طرح‌های قاجاری در سطوح خارجی و داخلی بناها، طاق‌نماها، طاق و قوس‌ها و همچنین ستون نما‌های گلدانی.
اوج این سبک‌های معماری و شیوه‌ها و نوآوری‌های تزیینی در اجزا و ارکان مساجد تاریخی زنجان به خصوص مسجد جامع زنجان به ظهور رسیده است.
بخش‌های مختلف بازار قدیمی زنجان
به گزارش جامعه ۲۴، بازار قدیمی شهر زنجان در مجموع از دو طبقه بالا و پایین تشکیل شده است. در قسمت پایین بازار علاوه بر دادوستد رایج طبیعی، از طریق دو کاروان‌سرا، تولیدات محلی و محصولات روستا‌ها و قصبه‌های اطراف زنجان به فروش می‌رسد، که امروزه این بخش از بازار با تغییر کاربری به محل نگهداری کالا‌های وارداتی تبدیل شده است.
سرای ملک و گلشن از جمله سرا‌های این بازار هستند که در سال ۱۳۴۵ قمری بازسازی و مرمت شده‌اند. دو مسجد مهم آقا شیخ فیاض و میرزایی نیز در این قسمت بازار قرار دارند. تنوع تولید و عرضه کالا و خدمات جانبی و وابسته در قسمت بالای بازار بیشتر است؛ به همین دلیل، این قسمت مهم‌ترین مرکز اقتصادی و تجاری شهر به شمار می‌آید.