امروزه به دلیل زندگی در شهر‌های آلوده و پر سر و صدا و به دلیل مشغله زیاد ذهنی و فکری بیشتر دچار ناراحتی‌های اعصاب و روان می‌شویم و برخی از ما اغلب دارو‌های اعصاب و روان را به صورت خودسر مصرف می‌کنیم، اما آیا راهکار‌های طبیعی و جایگزین در طب ایرانی برای ایجاد آرامش وجود دارد؟
جامعه ۲۴- برای پی بردن به این موضوع و اینکه آیا راهکار‌های طبیعی‌تر و سالم‌تری به جای مصرف دارو از جمله راهکار‌های ورزشی و تنفسی و غذایی در جهت برطرف کردن اضطراب و استرس و برقراری آرامش وجود دارد یا خیر، با دکتر علیرضا یارقلی، متخصص طب ایرانی گفت و گویی انجام داده‌ایم که در پی به مهمترین نکات آن اشاره می‌کنیم.
نظر طب ایرانی درباره دارو‌های اعصاب و روان
یارقلی درباره دیدگاه طب ایرانی راجع به مصرف دارو‌های اعصاب و روان، می‌گوید: مشکلی با دارو‌های شیمیایی یا گیاهی مغز و اعصاب نداریم مشکل از مصرف بیش از حد این دارو‌ها ناشی می‌شود. اما اینکه یک دارویی را استفاده کنیم که عوارض آن بیش از سودش است، باید مصرف آن را قطع کنیم. در برخی از موارد ما هنوز علت اصلی ناراحتی و استرس و اضطراب خود را بر طرف نکرده به مصرف بیش از حد دارو برای آرامش اعصاب و روان روی می‌آوریم. در اصطلاح در طب ایرانی به این علت اصلی سبب مقدم می‌گوئیم.
دکتر یارقلی در ادامه با ذکر مثالی توضیح می‌دهد: به عنوان مثال فردی چک دارد و چک وی برگشت خورده و پول هم ندارد. همزمان صاحب خانه هم آمده و به او می‌گوید خانه من را تخلیه کنید. او به این دلیل استرس و اضطراب دارد. اما آیا این فرد با خوردن دارو خوب می‌شود؟ یا اینکه با خوردن دارو توانمندی تسلط بر خود در وی ایجاد می‌شود؟ به نظر می‌رسد تا روزی که وی مشکل خود را حل نکرده باشد، با دارو نتواند استرس و اضطراب را در خود کاهش دهد. در چنین وضعیتی و بدون برطرف کردن علت اصلی دارو از هیچ ارزش درمانی برخوردار نخواهد بود. اما این به معنای آن نیست که فردی که در این وضعیت قرار دارد نباید دارو بخورد. چرا که اگر دارو را نخورد آنقدر اضطراب بر وی مستولی خواهد شد که قادر به تصمیم گیری درست نخواهد بود. این دارو‌ها می‌توانند هم گیاهی و هم شیمیایی باشند. فرقی نمی‌کند همه آنها عارضه دارند.
جایگزین‌های طبیعی دارو برای آرامش اعصاب
این متخصص به تعریف دارو اشاره می‌کند و می‌گوید: دارو در طب ایرانی به عنوان ماده‌ای که بدن را تغییر می‌دهد تعریف شده. دارو‌ها در طب ایرانی به درجه ۱، ۲، ۳ و ۴ رده بندی شده‌اند. دارو‌های درجه ۴ نیز در رده دارو‌های امن قرار می‌گیرند مانند دارو‌های شیمی درمانی که در طب ایرانی هم مصرف آنها برای بیماران سرطانی توصیه می‌شود. در طب ایرانی معمولا توصیه به مصرف دارو‌های درجه ۱ و ۲ می‌شود که سمیت و عوارض زیادی نداشته باشند. زمان توصیه عمومی، مصرف دارو‌های درجه ۱ و ۲ را توصیه می‌کنیم.
نقش تنفس
دکتر یارقلی با بیان اینکه می‌توان به جای مصرف بیش از اندازه از داور‌های آرامبخش اعصاب و روان راهکار‌های طبیعی را به منظور رسیدن به آرامش نیز امتحان کرد، می‌گوید: اگر بخواهیم توصیه‌های عمومی در زمینه جایگزین‌های طبیعی دارو‌های اعصاب و روان داشته باشیم. تنفس‌های آرامبخش یکی از مهمترین عوامل کاهش استرس و اضطراب هستند. انواع تنفس مانند ۳-۶-۳ و ۲-۵-۲ داریم. معمولا تنفس ۴-۸-۴ یا ۳-۶-۳ را برای آرامش توصیه می‌کنیم. تنفس‌های یک درمیان یعنی تنفس‌هایی که یکبار از سمت راست بینی نفس می‌کشیم و از سمت چپ خارج می‌کنیم و یک باز هم از سمت راست نفس می‌کشیم و از سمت چپ خارج می‌کنیم، نیز می‌توانند به طور ویژه به ایجاد آرامش در ما کمک کنند.
رسیدن به آرامش با ورزش
او سپس به ورزش‌ها و شیوه‌های جسمانی برای دستیابی به آرامش اشاره می‌کند و می‌گوید: انواع روش‌های آزادسازی بدن یا به اصطلاح روش‌هایی که بدن را در انقباض می‌گذاریم و سپس آن را شل می‌کنیم نیز در ایجاد آرامش موثر هستند. اصطلاحا به این کار آرام سازی یا ریلکسیشن گفته می‌شود. برخی از ورزش‌ها مانند یوگا و ایروبیک نیز می‌توانند کمک کنند. ماساژ درمانی نیز شیوه موثری در درمان ما اضطراب و استرس است.
بیشتر بخوانید: راه‌های درمان کابوس شبانه
این مخصص در ادامه به اهمیت خواب و ساعت‌های خوابیدن و بیدار شدن در دستیابی به آرامش می‌پردازد و می‌گوید: زود خوابیدن در شب و بیدار شدن در ساعاتی زودتر از ۴ یا ۵ صبح می‌تواند ما را آرام کند. دیدن دوستان و آشنایان و حضور در جمع‌های خانوادگی می‌تواند ما را آرام کند، برخی از اضطراب‌ها صرف حضور در جمع کاهش پیدا می‌کند.
نقش غذا در آرامش
دکتر یارقلی تغذیه را نیز از موثرترین عوامل در ایجاد آرامش می‌داند و می‌گوید: غذا‌هایی که به اعتدال نزدیک‌ترند آرامش ما را بیشتر می‌کنند. بر عکس غذا‌های پر ادویه، چرب و شور استرس و اضطراب ما را افزایش می‌دهند. در غذا‌ها آبگوشت، خورش خلال بادام و قیمه نثار بسیار ما را آرام می‌کنند. خیلی از حلوا‌ها و رنگینک‌ها آرام بخش هستند. در دمنوش‌ها نیز دمنوش به لیمو (بادرنجبویه یا ورون) از همه بی عارضه‌تر است در نتیجه مصرف آن برای آرامش توصیه می‌شود. دمنوش‌های آرام بخش دیگری نظیر اسطخودوس و گل گاو زبان و سنبل تیو در فرهنگ ما وجود داشته‌اند. البته گل گاو زبان امکان دارد در برخی مواقع فشار خون ما را بالا ببرد، در نتیجه توصیه می‌شود افراد دچار بیماری فشار خون از گل گاو زبان زیاد استفاده نکنند.
بو و عطر هم مهم هستند
این متخصص به نقش بو در ایجاد آرامش اشاره می‌کند و می‌گوید: برخی از بو‌ها می‌توانند آرام بخش باشند. بوی خیار، بوی سیب، بوی به تازه، بوی پرتقال و نارنگی در ایجاد آرامش موثر هستند. سریع الاثرترین دارو‌ها آنهایی هستند که از طریق حس بویایی وارد بدن ما می‌شوند. دمنوش‌ها اغلب ۳۰ دقیقه طول می‌کشند تا اثر کنند، اما به عنوان مثال بوییدن خیار همان لحظه شما را سر حال می‌کند.
عطر‌ها نیز از نظر دکتر یارقلی دور نمی‌ماند و وی درباره تاثیر عطر‌ها در ایجاد آرامش این چنین توضیح می‌دهد: عطر‌های گرم و‌تر به فرد آرامش می‌دهند، نباید از عطر‌های سرد برای ایجاد آرامش استفاده کرد. البته در برخی از مواقع که فرد در فصل تابستان و اوج گرما عصبانی می‌شود، عطر سرد وی آرام می‌کند. عطر باید ما را به اعتدال نزدیک‌تر کند.