فصل تابستان، با همه زیبایی‌ها و فرصت‌هایش، با خطراتی نهفته برای سلامت انسان همراه است. گرمازدگی، کم‌آبی، عفونت‌های گوارشی، بیماری‌های پوستی و ویروسی، اگر نادیده گرفته شوند، می‌توانند بحران‌آفرین باشند.
جامعه ۲۴- با آغاز فصل تابستان، بسیاری از ما به فکر سفر، تفریح و روز‌های آفتابی می‌افتیم، اما در پس این گرمای دل‌پذیر و روز‌های طولانی، تهدید‌های بهداشتی نهفته‌اند که سلامت بدن را به‌ویژه در گروه‌های آسیب‌پذیر به خطر می‌اندازند. افزایش دما، رطوبت و مصرف آب و غذای ناسالم، شرایط را برای شیوع بیماری‌هایی خاص فراهم می‌کند که هر ساله جان میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تهدید می‌کند.
گرمازدگی، مسمومیت‌های غذایی، بیماری‌های پوستی، مشکلات گوارشی، و عفونت‌های ویروسی از جمله شایع‌ترین تهدید‌ها در این فصل‌اند. از سوی دیگر، کاهش مصرف آب یا قرار گرفتن طولانی در معرض آفتاب بدون مراقبت، منجر به کم‌آبی شدید بدن و اختلال در عملکرد اندام‌های حیاتی می‌شود. در بسیاری از مناطق ایران، خصوصاً نواحی جنوبی، شدت این خطرات بیشتر است.
در این گزارش، به تحلیل مهم‌ترین بیماری‌های شایع تابستان، عوامل بروز، نشانه‌ها، راهکار‌های درمانی و روش‌های پیشگیری خواهیم پرداخت. هدف آن است که با نگاهی علمی و تحلیلی، مخاطب آگاه‌تر و آماده‌تر وارد این فصل پرچالش شود.
گرمازدگی؛ دشمن خاموش روز‌های آفتابی
گرمازدگی یکی از جدی‌ترین خطرات تابستانی است که می‌تواند به سرعت فرد را از پا درآورد. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که دمای بدن به بیش از ۴۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد و سیستم تنظیم حرارت بدن از کار می‌افتد. علائم اولیه شامل سرگیجه، تهوع، تعریق شدید، ضعف، و سردرد است؛ اما اگر به موقع درمان نشود، می‌تواند به تشنج، کما یا حتی مرگ منجر شود.
کودکان، سالمندان، و افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن بیش از دیگران در معرض گرمازدگی‌اند. در شهر‌های گرم ایران مانند اهواز یا بندرعباس، موارد زیادی از گرمازدگی هر ساله گزارش می‌شود. اقدامات پیشگیرانه شامل پرهیز از قرار گرفتن در معرض مستقیم نور خورشید، پوشیدن لباس‌های روشن، و نوشیدن مکرر آب است. در صورت بروز علائم، انتقال سریع فرد به محل خنک و استفاده از کمپرس آب سرد اهمیت حیاتی دارد.
کم‌آبی بدن؛ پدیده‌ای تدریجی، اما خطرناک
یکی از مشکلات شایع تابستان، کم‌آبی بدن است که گاه به دلیل تعریق شدید و مصرف ناکافی آب به‌تدریج شکل می‌گیرد. نشانه‌های کم‌آبی شامل خشکی دهان، کاهش ادرار، بی‌حالی، و تپش قلب است. این مشکل به‌ویژه در کودکان و سالمندان می‌تواند زمینه‌ساز اختلالات جدی‌تر مانند نارسایی کلیوی یا شوک گرمایی شود.
برای پیشگیری، توصیه می‌شود روزانه حداقل دو لیتر آب نوشیده شود، به‌ویژه هنگام انجام فعالیت‌های بدنی یا حضور در هوای گرم. مصرف میوه‌های آبدار مانند هندوانه، خیار و طالبی نیز نقش مهمی در تأمین آب بدن دارد. نوشابه‌های گازدار یا قهوه که خاصیت مدر دارند، به‌جای آب مناسب نیستند.
بیماری‌های گوارشی؛ از اسهال مسافرتی تا مسمومیت غذایی
تابستان زمان اوج شیوع بیماری‌های گوارشی است. افزایش مصرف مواد غذایی خیابانی، فساد سریع مواد پروتئینی در گرما، و رعایت نکردن بهداشت در سفرها، زمینه‌ساز عفونت‌های معده و روده می‌شود. شایع‌ترین آنها اسهال مسافرتی، مسمومیت غذایی و عفونت باکتریایی ناشی از سالمونلا، شیگلا یا‌ای‌کولای است.
بیشتر بخوانید: ویتامین‌های مخصوص برای تقویت و سلامت چشم در تابستان
علائم شامل دل‌درد، تهوع، استفراغ، تب و اسهال شدید است. درمان شامل استراحت، رژیم غذایی سبک و مایعات فراوان است. در موارد شدید، آنتی‌بیوتیک‌ها تجویز می‌شوند. برای پیشگیری، باید از مصرف غذا‌های مشکوک، نوشیدنی‌های غیربهداشتی و میوه‌های نشسته اجتناب کرد.
بیماری‌های پوستی؛ خارش، آفتاب‌سوختگی و عفونت‌ها
تابش شدید آفتاب، تعریق بیش از حد و پوشش نامناسب، همگی موجب بروز بیماری‌های پوستی در تابستان می‌شوند. آفتاب‌سوختگی، بثورات حرارتی (عرق‌سوز)، عفونت‌های قارچی (مانند تینا)، و افزایش حساسیت به نور از مشکلات رایج‌اند.
استفاده از کرم‌های ضدآفتاب با SPF مناسب، دوش گرفتن روزانه، پوشیدن لباس‌های نخی و شل، و خشک نگه داشتن پوست، از راه‌های پیشگیری‌اند. برای درمان، پماد‌های موضعی، دارو‌های ضدقارچ و کرم‌های مرطوب‌کننده توصیه می‌شود.
بیماری‌های ویروسی و تنفسی تابستانی
برخلاف تصور عمومی، برخی ویروس‌ها در تابستان فعال‌تر می‌شوند. ویروس‌هایی مانند آدنوویروس، کوکساکی و نوروویروس می‌توانند باعث تب، گلودرد، اسهال و بثورات پوستی شوند. در استخر‌ها نیز احتمال انتقال عفونت‌های چشمی (مانند ورم ملتحمه) و گوش وجود دارد.
کلر ناکافی در آب استخر، استفاده مشترک از وسایل شخصی، و تماس مستقیم با افراد آلوده، مهم‌ترین راه‌های انتقال‌اند. شست‌وشوی دست، استفاده از عینک شنا، و اجتناب از بلعیدن آب استخر توصیه می‌شود.
تب دنگی، وبا، مالاریا؛ خطر بیماری‌های واگیر در مناطق خاص
در برخی مناطق ایران یا کشور‌های اطراف، احتمال بروز بیماری‌های واگیر مانند تب دنگی، وبا یا حتی مالاریا در تابستان افزایش می‌یابد. این بیماری‌ها از طریق پشه یا آب و غذای آلوده منتقل می‌شوند و می‌توانند اپیدمی ایجاد کنند.
مراقبت‌های مرزی، واکسیناسیون، ضدعفونی کردن منابع آب و استفاده از پشه‌بند، در کنترل این بیماری‌ها مؤثرند. سفر به مناطق پرخطر بدون رعایت اصول بهداشتی، ریسک بالایی به‌همراه دارد.
تابستانی سالم با دانایی و پیشگیری
فصل تابستان، با همه زیبایی‌ها و فرصت‌هایش، با خطراتی نهفته برای سلامت انسان همراه است. گرمازدگی، کم‌آبی، عفونت‌های گوارشی، بیماری‌های پوستی و ویروسی، اگر نادیده گرفته شوند، می‌توانند بحران‌آفرین باشند. مسئولیت‌پذیری فردی و جمعی، آموزش عمومی، و رعایت نکات ساده بهداشتی، مهم‌ترین سلاح ما در برابر این تهدید‌ها هستند.
در پایان باید یادآور شد که آگاهی، پیشگیری و اقدام به‌موقع، نه‌تنها از ابتلا جلوگیری می‌کنند، بلکه ضامن آرامش خاطر در فصل گرما هستند. پس بیاییم تابستان را با مراقبت، به فصلی ایمن‌تر تبدیل کنیم.