مدیرعامل شرکت تعاونی دامداران نیمروز: مشکل بی‌آبی این سال‌ها همه ما را خسته کرد و حضور شتر‌ها و تشدید گردوغبار مشکلی بر مشکلاتمان افزوده است
جامعه ۲۴ - رد‌پای شتر‌ها در تالاب هامون باقی مانده و هنوز هم مانند سال‌های قبل باید به شتردار‌ها بگویند که آمدنشان به هامون غیرقانونی است و حضورشان وضعیت احیای تالاب را سخت می‌کند. اما گوش کاروان‌داران بدهکار نیست و باز هم نفر به نفر شتر‌ها را برای رسیدن به تالاب و خوردن علوفه و آب از هامون قطار میکنند.
دو روز پیش یگان حفاظت محیط زیست سیستان‌وبلوچستان ۱۱۰۰ نفر شتر را از تالاب هامون خارج کرد؛ ۱۱۰۰ نفر شتر در قالب ۶ کاروان که برای چرا وارد تالاب بین‌المللی هامون شده بودند.
علیرضا پورمردان، مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان‌وبلوچستان گفته که «این شتر‌ها از مناطق مختلف وارد محدوده گسترده تالاب بین‌المللی هامون شده بودند و در یک برخورد سریع از سوی تیم واکنش سریع یگان حفاظت از تالاب اخراج شدند». ماجرای آمدن شتر‌ها و اخراجشان از تالاب، اما تازه نیست.
بیشتر بخوانید: ورود کشور به مرز ورشکستگی آبی
در سال‌های گذشته بار‌ها و بار‌ها محیط زیست خبر از اخراج کاروان‌های شتری داده بود که در تالاب هامون مشغول چرا بودند. این تالاب بین‌المللی که حالا بر اثر بی‌آبی و خشکسالی روزگار سخت و تلخی را می‌گذراند، مدت‌هاست تحمل دام سنگین، یعنی شتر‌ها را ندارد و برای همین عبور کاروان‌ها ممنوع شده. کاروان‌های شتر با حضور در هامون، علاوه بر آنکه سنگینی‌شان به خاک تالاب آسیب می‌رساند، علوفه‌ها و درختان گزی که برای مقابله با گردوغبار در منطقه کاشته شده را هم می‌خورند و از همین رو حضورشان تشدیدکننده گردوغبار در منطقه است.
بعد از آنکه آسیب‌های حضور شتر‌ها در تالاب مشخص شد، قرار شد تا آن‌ها کاروان‌هایشان را به دشتی روانه کنند که دقیقا بعد از تالاب قرار داشت و این منطقه چند سالی محل حضور نفرات شتر شد. اما حالا دوباره تعداد شتردارانی که به دلیل نزدیکی و راحتی و همچنین وجود علوفه راهشان را به تالاب هامون باز میکنند زیاد شده است.
نگاهی به خبر‌ها می‌گوید مهر ۹۹، ۶۰۰ شتر به بیرون هامون روانه شدند. آبان ۹۹، ۲۰۰ نفر شتر و در ماه‌های دیگر هم زمانی نبوده که کاروانی از شتر‌ها راهشان به تالاب باز نشده باشد. این در حالی است که پورمردان اردیبهشت ماه امسال گفته بود: «ورود شتر در تالاب هامون سابقه تاریخی ندارد و افراد سودجو از استان‌های دیگر به صورت ناشناس کاروان‌های شتر خود را به این تالاب می‌آورند.»
مدیرکل محیط زیست استان سیستان‌وبلوچستان همچنین از تعیین جریمه‌های سنگین برای این افراد خبر داده؛ جریمه‌هایی که میزان آن‌ها اعلام نشد و حالا سایر دامداران محلی اطراف هامون می‌گویند قدرت شترداران آنقدر زیاد شده که دیگر نمی‌توان حریفشان شد.
حضور شتر‌ها غیرقانونی است
در این سال‌ها که هامون رنگ خشکی را به خود دید و دامدار‌ها اسیر تامین آب برای حیواناتشان شدند، وضعیت برای دام‌های سبک و سنگین سخت بود. دام‌های سبک که ممنوعیت حضور در تالاب را نداشتند، اما به دلیل حضور دسته‌های فراوان شتر امکان تامین علوفه و آب از آن‌ها گرفته شد. حالا شریف نجفی‌بَزی، دامدار و مدیرعامل شرکت تعاونی دامداران نیمروز به «پیام‌ما» می‌گویند مدت‌هاست آب خوش از گلوی دامدارانی که گاو و گوسفند دارند و ساکن حوالی هامون هستند پایین نرفته است.
«مشکل آب این سال‌ها همه ما را خسته کرد. آن‌ها که دام کمتر داشتند فروختند و برای کارگری به شهر‌های دیگر رفتند و ما که مانده‌ایم به سختی کار می‌کنیم. در این وضعیت شتر‌ها هم در هامون با وجود آنکه حضورشان غیرقانونی است مشکل دیگری بر مشکلاتمان افزوده‌اند. ادرارشان خاک زمین را سفت می‌کند و به دلیل گردن بلندشان می‌توانند برگ‌های بالای درختان گز را بخورند.
با این وضعیت از تالاب قرار است چه باقی بماند؟» او می‌گوید درختان گز را منابع طبیعی کاشت تا مانعی شود برای گردوغباری که از هامون خشک شده به سمت شهر‌ها می‌آید و در نهایت حضور کاروان‌های شتر همه این معادلات را بر هم می‌زند.
«شتر‌ها برای چرا باید به دشت میل نادری بروند که بعد از دریاچه قرار دارد، آنجا حتی حوضچه آب هم هست، اما کاروان‌های مختلف از شهر‌های دیگر هم به سمت هامون می‌آیند چرا که علوفه و آب اینجا بیشتر است.
از برج یک تا برج هفت به منطقه می‌آیند و چراگاه گوسفند و گاو را خراب میکنند و در زمستان هم سمت نایبندان و شهداد می‌روند، اما چون افراد مرفه و بانفوذی هستند مقابل این قانون‌شکنی‌شان به درستی نمی‌ایستند.»
این دامدار می‌گوید شتر‌ها بوی خاصی دارند و حضورشان در یک منطقه باعث می‌شود سایر دام‌ها برای خوردن علوفه نروند و به همین دلیل در حالی که حضور دام‌های سبک در هامون قانونی است این حق را در بسیاری از مناطقش از دست داده‌اند. تعداد زیادی از دام‌های سبک هم در این میان از شتر‌ها بیماری‌هایی مثل زردی گرفته‌اند. مدیرعامل شرکت تعاونی دامداران نیمروز می‌گوید: «در دشت، شتر برای یک روز چرا باید حدود پنجاه کیلومتر راه برود، اما وقتی به هامون می‌آیند نیاز به راه رفتن نیست. همه‌جا پر از علوفه است و حالا که خشکسالی و کمبود آب گریبان‌گیر شده وضعیت بسیار سخت‌تر قبل است.»
برای قانع کردن شترداران تلاش نمی‌کنند
امسال که هامون آب نداشت، دام‌ها از علوفه‌های خشک سال قبل خورده‌اند و حالا این خشکی پیش از آنکه نگرانی برای دام‌ها به همراه داشته باشد، عاملی شده تا محلی‌ها نگران گردوغبار بلند شده از تالاب بزرگ هامون باشند. نمونه‌اش اکبر کیخا، دامدار روستای کنگ پیران است که صدایش را در گلو می‌اندازد و به بلندی می‌گوید: «وقتی خاک بر سرمان شد، آنوقت می‌خواهند برایمان مرثیه بخوانند؟»
او سال‌هاست دامدار بوده و به «پیام‌ما» می‌گوید شغل اکثر اهالی اطراف تالاب هامون دامداری است و یا گاو و گوسفند دارند یا بز. «شهرستان نیمروز تا تالاب دو کیلومتر فاصله دارد و روستا‌های کوه‌خواجه، لورگ باغ، ده‌گلزار، گرمشاد و …. همگی چشمشان به تالابی است که حالا خشک شده. دو، سه سال قبل که سیلاب آمد، چند وقتی پرآب شد و صیادی رونق گرفت، اما ماندگار نبود و حالا هم که آبی به تالاب نیامده.»
او علاوه بر این می‌گوید دامداران با تانکر آب برای دام‌هایشان می‌آورند و حتی امسال آب را با تانکر به تالاب رساندند چرا که تالاب هم آب نداشت و آرزو می‌کند که «ای کاش یک لوله آبی از وسط تالاب رد می‌کردند تا دام‌های تشنه اینقدر اسیر نشوند». کیخا بار‌ها به مناطقی از تالاب رفته که شترداران کاروان‌هایشان را می‌برده‌اند و به آن‌ها گفته که این کار به ضرر زمین و طبیعت است. اما آن‌ها گوششان بدهکار نبوده. «فکر میکنند ما بخیل هستیم و می‌خواهیم اینجا را برای گاو و گوسفندانمان نگه داریم. هرچه می‌گوییم این اتفاق باعث نابودی منطقه به گوششان نمی‌رود.»
برای او که بار‌ها تلاش کرده با دامداران سبک و سنگین همکلام شود حالا آموزش نکته فراموش‌شده منطقه است. از نگاه او رویکرد‌ها به احیای تالاب با کمک جوامع محلی جدی نیست و نه منابع طبیعی و نه محیط زیست برای احیای تالاب چندان از کمک‌های مردمی استفاده نکرده‌اند و حالا فقط شترداران را مجبور میکنند تا از تالاب بروند، بدون آنکه تلاشی برای قانع کردن آن‌ها و نشان دادن اثرات طولانی‌مدت کاری که انجام می‌دهند داشته باشند یا معیشتی جایگزین برایشان تعریف شود.